SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 học tốt giải toán có lời văn

PHẦN I: MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Trong các môn học ở Tiểu học, cùng với môn Tiếng việt, môn Toán có vai trò rất quan trọng. Ngôn ngữ toán học, các kiến thức toán học là những điều rất cần thiết cho đời sống, sinh hoạt, lao động và học tập cho các môn học khác, đồng thời cũng là cơ sở để học sinh học tiếp lên những lớp trên. Ở bậc Tiểu học, môn Toán là một trong những môn học chiếm vị trí quan trọng. Vì vậy để giúp học sinh nắm được hệ thống kiến thức, kỹ năng cơ bản ban đầu về Toán học không phải là điều dễ dàng, đơn giản. Toán học rất đa dạng và phong phú, có nhiều loại bài toán, ở nhiều dạng khác nhau, trong đó bài toán có lời văn luôn giữ vị trí quan trọng.

Bài toán có lời văn thực chất là những bài toán có trong thực tế cuộc sống. Nội dung bài toán thông qua những câu văn, những quan hệ tương quan và phụ thuộc có liên quan đến thực tế cuộc sống. Cái khó là phải làm sao chỉ ra được các mối quan hệ giữa các yếu tố của bài toán, tìm ra hướng giải, lời giải và phép tính thích hợp với yêu cầu của bài, biết trình bày bài giải một cách ngắn gọn, khoa học. Dạy học sinh giải toán nói chung và giải toán có lời văn có riêng là giúp học sinh rèn luyện những đức tính và phong cách làm việc của người lao động như ý thức vượt khó, thói quen xét đoán, tính cẩn thận chu đáo; rèn cho học sinh tác phong làm việc của người lao động mới: làm việc có ý thức, có kế hoạch, sáng tạo và hăng say, miệt mài trong công việc đồng thời từng bước hình thành và rèn luyện thói quen suy nghĩ có cơ sở, tính độc lập, khắc phục tính rập khuôn, tạo dựng lòng ham thích tìm tòi sáng tạo. Dạy học giải toán có lời văn ở lớp 3 nhằm kế thừa giải toán có lời văn ở các lớp 1 – 2, mở rộng, phát triển nội dung giải toán phù hợp với sự phát triển nhận thức của học sinh lớp 3. Thời lượng dành cho giải toán có lời văn chiếm thời lượng tương đối lớn trong quỹ thời gian dành cho môn toán. Giải toán có lời văn ở Tiểu học nói chung và giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 nói riêng – học sinh phải tư duy một cách linh hoạt, áp dụng được tất cả các kiến thức, kỹ năng và khả năng đã có vào giải toán, vào các tình huống khác nhau, trong nhiều trường hợp, phải biết vận dụng những dữ liệu, những điều kiện chưa được nêu ra một cách tường minh và chừng mực. Học sinh phải tự năng động trong giải toán, phát huy vai trò trung tâm, tích cực, chủ động của học sinh, vì vậy mạch kiến thức giải toán có lời văn đóng vai trò quan trọng trong nội dung chương trình Toán lớp 3.

Bản thân là giáo viên Tiểu học trực tiếp đứng lớp, tôi luôn nhận thấy việc dạy: “Giải các bài toán có lời văn” cho học sinh luôn là vấn đề cần được chú trọng quan tâm. Bởi vì không chỉ đối với học sinh khi tiếp cận với dạng Toán này thường gặp khó khăn, mà đây còn là vấn đề trăn trở của giáo viên trong quá trình giảng dạy, để làm sao cho phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, đồng thời mang lại hiệu quả cao nhất trong công tác giảng dạy ở nhà trường. Chính vì vậy tôi chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 học tốt giải toán có lời văn” với mong muốn góp phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy và học toán ở trường Tiểu học Hà Tân.

1. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: 

Đề tài này phần nào giúp các em học sinh học tập môn toán tốt hơn nói chung và giải bài toán có lời văn nói riêng. Bổ sung cho các em một số kiến thức, kỹ năng còn thiếu hụt khi gặp các tình huống khác nhau, giúp các em có kiến thức và dễ nhận dạng toán và giải bài toán có lời văn nhanh hơn.

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

      Đề tài này áp dụng tốt cho học sinh lớp 3 khi gặp các bài toán giải có lời văn.

1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

– Tham khảo, thu thập tài liệu.

– Phân tích tổng kết kinh nghiệm.

– Kiểm tra kết quả chất lượng học sinh.

– Phương pháp giảng giải, minh họa

                     PHẦN II: NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM. 

Môn Toán có mục tiêu cũng như các môn học khác là góp phần hình thành và rèn luyện các phẩm chất, các đức tính cần thiết của người lao động trong xã hội hiện đại. Môn Toán ở Tiểu học có nhiệm vụ giúp học sinh hình thành các kiến thức cơ bản, đơn giản, có nhiều ứng dụng vào đời sống về số học, các số thập phân bao gồm: cách đọc, viết so sánh các số tự nhiên, phân số, số thập phận. Từ đó rèn kỹ năng để nắm chắc các kỹ năng thực hành tính nhẩm, tính viết về bốn phép tính các số tự nhiên, các số thập phân, số đo đại lượng; có những hiểu biết ban đầu thiết thực nhất về các đại lượng cơ bản như: độ dài, khối lượng, thời gian, thể tích, diện tích, dung tích, tiền Việt Nam và một số đơn vị đo thông dụng nhất của chúng. Biết sử dụng các dụng cụ để thực hành đo lường, biết ước lượng các số đo đơn giản. Đồng thời biết nhận dạng và phân biệt một số hình thường gặp, biết tính chu vi, diện tích, thể tích của một số hình…. Biết cách giải và trình bày bài giải với bài toán có lời văn, nắm chắc thực hiện đúng quy trình bài toán và bước đầu biết giải một bài toán bằng các cách khác nhau. Thông qua các hoạt động học toán để pháp triển đúng mức một số khả năng trí tuệ và thao tác tư duy quan trọng: so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa, cụ thể hóa đồng thời rèn tác phong học tập và làm việc suy nghĩ, có kế hoạch kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập và sáng tạo, có ý trí vượt khó cẩn thận, kiên trì, tự tin.

Như vậy ta có thể khẳng định rằng giải toán có lời văn là một trong những nội dung quan trọng góp phần thực hiện nhiệm vụ và hoàn thành mục tiêu của môn Toán ở Tiểu học.

     II.THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU:

1. Thực trạng sách giáo khoa và nội dung chương trình:

Chương trình môn toán lớp 3 là một bộ phận của chương trình môn toán tiểu học và là sự tiếp tục chương trình này kế thừa và phát triển những thành tựu về dạy học toán ở nước ta thực hiện đổi mới về nội dung cấu trúc để tăng cường thực hành và ứng dụng kiến thức mới, quan tâm đến đổi mới phương pháp dạy học nhằm giúp học sinh hoạt động học tập tích cực, linh hoạt, sáng tạo theo năng lực của từng học sinh. 

Giải toán có lời văn ở lớp 3 (không quá hai bước tính) trong đó có một số dạng như: giải toán đơn bằng bốn phép tính ôn lại ở lớp 2 như: các bài toán đơn giản về cộng trừ – hoàn thiện “thêm” “bớt” – bài toán đơn về nhân, chia và bước đầu làm quen về giải toán có nội dung hình học và thêm các dạng như: Tìm một trong các phần bằng nhau của một số, gấp một số lên nhiều lần, giảm đi một số lần, so sánh số lớn gấp mấy lần số bé, so sánh số bé bằng một phần mấy số lớn, giải bài toán bằng hai phép tính, bài toán liên quan rút về đơn vị, bài toán có nội dung hình học,… học sinh học tốt nội dung “Giải toán có lời văn ở lớp 3” sẽ tạo tiền đề để các em học tốt nội dung Giải toán có lời văn ở các lớp 4 các em sẽ học toán trung bình cộng, bài toán liên quan đến tổng tỉ, hiệu tỉ,…. Cụ thể giải toán có lời văn là một trong 5 mạch kiến thức cơ bản trong chương trình toán lớp 3 (Số học và các yếu tố Đại số, các yếu tố Hình học, đại lượng và đo đại lượng, giải toán có lời văn, một số yếu tố thống kê).[3]

2. Thực trạng việc dạy giải toán có lời văn của giáo viên ở trưởng Tiểu học Hà Tân:

Trong quá trình dạy học, giáo viên đã nhận thức được sự cần thiết để đổi mới phương pháp dạy học. Việc đổi mới phương pháp dạy học đã được bản thân tôi và các giáo viên trường Tiểu học Hà Tân áp dụng phổ biến rộng rãi vào tất cả các môn học, tiết học. Đặc trưng của phương pháp dạy học mới là lấy học sinh làm nhân vật trung tâm của quá trình dạy học, còn người giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn hoạt động học của học sinh, giúp học sinh huy động tối đa sự hiểu biết và vốn kinh nghiệm của mình một cách tích cực, tự giác để chiếm lĩnh