SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 4 yêu thích học lịch sử

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
2. Lý do lý luận

Tháng 2 năm 1942 trên báo Việt Nam độc lập, phát hành tại chiến khu, Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã viết bài “Nên học sử ta”. Mở đầu bài báo Bác viết:

“Dân ta phải biết sử ta

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.”

Là một người Việt Nam, mỗi chúng ta đều tự hào mình là con Rồng cháu Tiên, tự hào về truyền thống lịch sử vẻ vang của cha ông. Vì vậy cần phải hiểu và yêu mến lịch sử của đất nước, của dân tộc mình. Trong chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử đóng vai trò quan trọng và có ý nghĩa to lớn trong việc hoàn thiện nhân cách cho học sinh.

Có lẽ mở đầu cho đề tài này tôi phải chia sẻ với mọi người những câu hỏi mà đã không ít lần tôi được đọc, nghe báo chí, các phương tiện thông tin đại chúng hiện nay nhắc đến đó là: Thực trạng học lịch sử của học sinh hiện nay ra sao? Thái độ của các em đối với môn lịch sử thế nào? Vì sao học sinh lại “quay lưng” với lịch sử? và Cách truyền thụ lịch sử của thầy cô trong các tiết học có đủ hấp dẫn?… Tất cả những câu hỏi này được đặt ra cũng xuất phát từ thực trạng dạy và học lịch sử hiện nay. Lượng kiến thức khá nặng từ sách giáo khoa, cách truyền đạt kiến thức của giáo viên, thái độ đối với môn học này “được” rất nhiều phụ huynh học sinh coi là “môn phụ” và luôn hướng con em mình tập trung vào các môn “chính” như Toán, Tiếng Việt. Vì thế nên theo lập luận của Tiến sĩ Tưởng Phi Ngọ về vấn đề này đó là “giống như đứa trẻ trong gia đình chỉ ăn thịt mà không ăn rau, tiềm ẩn những căn bệnh nguy hiểm khiến bố mẹ lo lắng…”

Chúng ta biết rằng, hiện nay đất nước đang hòa bình, song hòa bình không phải là một giá trị bền vững tuyệt đối, nó có thể bị đe dọa bất cứ lúc nào. Bọn phản động có thể xuyên tạc lịch sử thông qua rất nhiều hình thức khác nhau như internet, tờ rơi, hướng dẫn viên du lịch chui… vì vậy, rất cần thiết phải khơi dậy cho nhân dân đặc biệt là thế hệ trẻ lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc và Lịch sử là môn học chiếm ưu thế nhất trong việc giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ trẻ. 

2. Lý do thực tiễn

Là một giáo viên, bản thân tôi cũng thấy được vai trò và trách nhiệm của mình đối với vấn đề này. Tất nhiên, nếu nói và làm được ngay thì có lẽ các nhà chức trách không phải đau đầu tìm giải pháp trong rất nhiều năm qua. Tuy nhiên, với tâm huyết của một nhà giáo đồng thời bản thân cũng được phân công giảng dạy lớp 4 trong khá nhiều năm – đây cũng là khối lớp bắt đầu các em được làm quen với lịch sử, tôi cũng cố gắng nghiên cứu, tìm tòi, linh hoạt trong phương pháp giảng dạy để đưa lịch sử trở nên gần gũi hơn với các em học sinh, kích thích cho các em có hứng thú học và để các em cảm thấy học lịch sử  không còn là một môn học quá khô khan, khó nhớ với rất nhiều các mốc lịch sử, sự kiện, nhân vật… đặc biệt là các em học sinh dân tộc thiểu số. 

Từ trước đến nay đã có nhiều đồng nghiệp quan tâm và nghiên cứu về vấn đề dạy và học Lịch sử nhưng các đề tài đó chỉ đi sâu vào một khía cạnh nhất định như: phát huy tính tích cực của học sinh khi học phân môn Lịch sử; sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy phân môn Lịch sử,…Ở đơn vị tôi cũng chưa có ai nghiên cứu sâu về vấn đề này. Với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử ở trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học lịch sử” làm đề tài nghiên cứu.

3. Đối tượng nghiên cứu

 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học lịch sử.

4. Phạm vi nghiên cứu

– Về quy mô: Đề tài này nghiên cứu trong phạm vi các bài học thuộc phân môn Lịch sử trong chương trình lớp 4.

– Về không gian: Đề tài này nghiên cứu trong phạm vi trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai.

– Về thời gian: Năm học …….

1. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu 

Trong chương trình ở tiểu học thì các môn học như Tiếng Việt, Toán, Lịch sử và Địa lí, Khoa học, Đạo đức… đều có một mục đích chung là giúp học sinh nắm vững tri thức, phát triển năng lực trí tuệ, hình thành kĩ năng thực hành và có phẩm chất đạo đức tốt. Song để khơi dậy tình yêu đất nước, lòng tự hào về dân tộc, nắm được quá trình hình thành và phát triển của đất nước qua từng giai đoạn lịch sử thì phân môn Lịch sử nắm giữ một vai trò quan trọng.  

Với mục tiêu của đề tài là giúp học sinh yêu thích học lịch sử và để các sự kiện lịch sử trở nên gần gũi, dễ nhớ hơn với các em, tạo hứng thú cho các em khi học phân môn này, đồng thời thay đổi tư duy, cách nhìn nhận của các em về môn học, tạo cho các em niềm đam mê và yêu thích khi học lịch sử.

Bản thân tôi thiết nghĩ, với học sinh bậc Tiểu học đặc biệt là các em học sinh lớp 4 – năm mới bắt đầu làm quen với lịch sử thì chúng ta – những giáo viên trực tiếp giảng dạy không nên quá nhồi nhét tất cả những kiến thức trong sách giáo khoa (lượng kiến thức “khổng lồ”) trong chương trình phân môn Lịch sử vào bộ nhớ các em và yêu cầu các em phải ghi nhớ nó (bằng cách học thuộc lòng) bởi vì các em sẽ không thể nhớ nổi lượng kiến thức “khổng lồ” đó mà thay vì đó chúng ta nên lựa chọn những sự kiện, những mốc lịch sử tiêu biểu để nhấn mạnh trong quá trình giảng dạy để tránh gây áp lực cho các em. Tuy nhiên, như vậy không có nghĩa là những nội dung kiến thức còn lại chúng ta bỏ qua mà theo tôi, chúng ta sẽ giới thiệu với các em để các em biết mà không bắt buộc các em phải ghi nhớ.

                         Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lí luận

Cơ sở đầu tiên của đề tài này bắt nguồn từ thực trạng chung khi học lịch sử của học sinh hiện nay. Với tâm lí “sợ” lịch sử vì phải nhớ lượng kiến thức nhiều, khô khan và khó nhớ.

 Đối với học sinh tiểu học, với đặc điểm tâm sinh lý ở lứa tuổi này thì khả năng ghi nhớ lâu của các em kém, dễ thuộc nhưng nhanh quên và đặc biệt là ghi nhớ một cách máy móc. Đặc điểm này đặt ra cho người giáo viên một vai trò rất lớn trong việc ghi nhớ của học sinh tiểu học, đó là cần phải sắp xếp nội dung truyền đạt sao cho hợp lý, khoa học; chọn lọc kiến thức và cách dạy phù hợp…

Theo tâm lí lứa tuổi thì ở lứa tuổi tiểu học các em thường thích những hình ảnh sinh động, nhiều màu sắc, thích hình vẽ hơn là hình ảnh có quá nhiều chữ. Các em học rất mau thuộc nhưng cũng nhanh quên… Vì vậy, kiến thức sẽ in sâu vào trí nhớ các em khi kiến thức đó do chính các em ghi nhớ theo cách của riêng mình và các em sẽ nhớ lâu hơn khi kiến thức đó được gắn với một hình ảnh do chính các em tạo ra. Đây cũng là một cơ sở để tôi phối hợp với phương pháp Bản đồ tư duy trong giờ dạy của mình.

1. Thực trạng vấn đề 

Nhìn chung đội ngũ giáo viên đều tận tụy với nghề, nhiều giáo viên có kinh nghiệm trong giảng dạy, tích cực nghiên cứu và đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức trong dạy học Lịch sử nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy. Nhà trường luôn tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tạo môi trường để giáo viên trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau trong giảng dạy. Một số phụ huynh và học sinh có sự quan tâm đến môn học.

Bên cạnh đó, thì một thực trạng mà chúng ta – những giáo viên đều thấy đó là:

* Về phía học sinh và phụ huynh: Trong những tiết học lịch sử thì học sinh chưa thật sự hứng thú, nhiều em chưa tập trung học, thái độ học tập chưa nghiêm túc, còn nói chuyện riêng.

Việc phải nhớ các sự kiện, ngày tháng năm, việc phải học thuộc lòng những kiến thức khô khan, khó nhớ… cũng là nguyên nhân khiến nhiều em không thích học môn này. 

Khi khảo sát, thì số lượng học sinh yêu thích học lịch sử ngày càng ít đi,  phân môn Lịch sử hiện nay đang bị nhìn nhận một cách chưa đúng mực, tâm lí phụ huynh khi nhắc nhở con em mình học cũng có xu hướng coi nhẹ môn học này, đây cũng là một yếu tố khiến kết quả học tập môn học này của các em chưa cao, vì coi đây là môn phụ nên phụ huynh chủ yếu nhắc nhở con em mình học các môn như Toán và Tiếng Việt. 

Đối tượng học sinh ở trường là học sinh nông thôn . Chính vì vậy, việc tiếp thu kiến thức, tham gia vào các hoạt động trong học tập trên lớp cũng như phối hợp với giáo viên trong việc sưu tầm tranh, ảnh; mẩu chuyện lịch sử rồi đến việc cho các em đi tham quan thực tế.. để giờ dạy trở nên hấp dẫn hơn còn hạn chế. Đa số các học sinh vẫn còn thói quen học vẹt, không nắm sâu được kiến thức vì vậy sẽ rất mau quên kiến thức cũ, hoặc có nhớ thì cũng không thực sự chính xác các sự kiện lịch sử. Bên cạnh đó một số học sinh không thích đọc truyện về lịch sử, hoặc xem các tư liệu về lịch sử vì nó quá khô khan, mà chỉ thích xem phim tình cảm, phim kiếm hiệp…

Với một số học sinh khả năng tập trung kém, chậm trong tư duy sẽ bị mất tập trung, sa đà vào các trò chơi trong học tập, không theo kịp các bạn. Đặc biệt, khi sử dụng phương pháp này trong dạy trình chiếu thì nhiều em sẽ bị thu hút vào những hình ảnh đầy màu sắc hơn là tập trung vào nội dung kiến thức.