SKKN Một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm qua tiết sinh hoạt tập thể

I. Phần mở đầu
1. Lý do chọ đề tài
Mục tiêu giáo dục của các cấp học nói chung là giáo dục các em thành những con người phát triển toàn diện “Khỏe về thể chất, đẹp về tâm hồn, sáng về trí tuệ” đặc biệt là ở các cấp THCS, bởi vì các em ở lứa tuổi này có bước nhảy vọt về cả thể chất lẫn tinh thần, các em đang tách dần khỏi tuổi thơ ấu để chuyển sang gia đình trưởng thành và được phản ánh bằng các tên gọi khác nhau như “Thời kỳ quá độ”, “Tuổi khủng hoảng”, “Tuổi bất trị”. Vì thế làm thế nào để giáo dục các em trở thành những người chủ tương lai của đất nước, làm thế nào để giáo dục các em thành những con người có đủ tài năng trí tuệ và những phẩm chất đạo đức tốt và làm thế nào để sự nghiệp giáo dục mang lại hiệu quả tốt nhất? Đây chính là trách nhiệm của toàn xã hội, của gia đình, của đội ngũ giáo viên trong ngành, trong đó có giáo viên chủ nhiệm lớp…trực tiếp thường xuyên nhất tiếp xúc với các em học sinh.
Trong thực tế, công tác chủ nhiệm là công tác vô cùng khó khăn, phức tạp vui nhiều, buồn cũng nhiều, thành công cũng có, thất bại lại cũng không phải là hiếm, bởi lẻ mỗi một tập thể lớp có đặc thù riêng của lớp đó, mỗi một học sinh là một hoàn cảnh, một suy nghĩ và một hướng phát triển khác nhau.
Thực tế là như vậy, nên mỗi giáo viên chủ nhiệm phải tìm ra cho mình một phương pháp đạt hiệu quả nhất, muốn vậy giáo viên chủ nhiệm phải biết cánh nắm bắt tâm lý, hiểu rõ tâm tư tình cảm và khả năng phát triển của từng học sinh thông qua gia đình, bạn bè hoặc trực tiếp tiếp cận học sinh để tạo tình cảm và niềm tin động viên các em mà thời gian để giáo viên làm được điều đó chính là thông qua các tiết sinh hoạt ngoại khóa, sinh hoạt lớp, liên hệ với gia đình học sinh.
Qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm tôi đã đúc kết một số kinh nghiệm nhằm làm tốt công tác chủ nhiệm lớp. Vì vậy, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài “Một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm qua tiết sinh hoạt tập thể tại trường THCS Tô Hiệu”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
a. Mục tiêu
Trong công tác chủ nhiệm lớp đặc biệt là công tác chủ nhiệm lớp cấp THCS thì tiết sinh hoạt lớp và sinh hoạt ngoại khóa là một trong những hoạt động quan trọng, thông qua những học sinh như thế giúp giáo viên khuyến khích động viên kịp thời các cá nhân học sinh có thành tích tốt, đồng thời chỉ ra những khuyết điểm, lỗi lầm mà học sinh mắc phải để kịp thời uốn nắn sửa chữa, đồng thời trên cơ sở đó tạo mối quan hệ thân thiết tình cảm gắn bó giữa giáo viên chủ nhiệm và học sinh, qua đó có vốn tài liệu về hiểu biết học sinh để trao đổi với gia đình học sinh. Vì vậy, mục tiêu của đề tài là dựa trên cơ sở lý luận và thực tế để xây dựng một số biện pháp sinh hoạt lớp, sinh hoạt tập thể hiệu quả.
b. Nhiệm vụ
– Xác định cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của việc xây dựng kế hoạch và nội dung của các giờ sinh hoạt tập thể.
– Phân tích thực trạng của công tác chủ nhiệm hiện nay nhất là công tác lên kế hoạch xây dựng nội dung của các giờ sinh hoạt tập thể.
– Thông qua phân tích nêu ra một số giải pháp, biện pháp cách xây dựng và thực hiện các tiết sinh hoạt lớp, sinh hoạt tập thể một cách hiệu quả, thiết thực, gây hứng thú cho học sinh đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số.
– Thực hiện áp dụng đề tài vào thực tế trong công tác chủ nhiệm và đánh giá kết quả thu được.
3. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp xây dựng kế hoạch và nội dung cho các tiết hoạt động tập thể, giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh, đồng thời cách thức liên hệ với gia đình và nhà trường để đạt được hiệu quả trong công tác giáo dục và hình thành nhân cách cho học sinh.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
– Sáng kiến đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng các tiết hoạt động tập thể qua đó giáo dục và hình thành nhân cách cho học sinh.
– Đối tượng áp dụng: là các em học sinh lớp 9A5 năm học ……….trường THCS Tô Hiệu.
5. Phương pháp nghiên cứu
– Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
+ Nghiên cứu mục tiêu giáo dục học sinh cấp THCS.
+ Nghiên cứu tâm lý lứa tuổi học sinh THCS từ 11-15 tuổi.
+ Nghiên cứu chương trình giáo dục phổ thông mới nhất của BGD.
+ Nghiên cứu nội dung kế hoạch soạn giảng các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp.
– Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Quan sát, đàm thoại, trao đổi, khảo sát.
+ Tổng kết kinh nghiệm xây dựng kế hoạch sinh hoạt lớp của các giáo viên có kinh nghiệm.
– Nhóm phương pháp hỗ trợ: thống kê toán học, bảng biểu, sơ đồ.
II. Phần nội dung
1. Cơ sở lý luận
Như chúng ta đã biết, lứa tuổi học sinh THCS có một vị trí đặc biệt và tầm quan trọng trong thời kỳ phát triển của trẻ em vì đó là thời kỳ chuyển tiếp từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành nó được phản ánh bởi các tên gọi như “thời kỳ quá độ” “tuổi khủng hoảng”… đây là lứa tuổi nhảy vọt cả về thể chất đến tinh thần, ở lứa tuổi này các em ở cùng độ tuổi song lại có sự khác biệt về mức độ phát triển thể chất và tâm sinh lý, điều này do hoàn cảnh sống và hoạt động khác nhau tạo nên, chính vì vậy không thể phủ nhận vai trò của giáo viên đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm ở trường THCS.
Công tác chủ nhiệm là công tác tổ chức quản lý lớp học sao cho khi có thầy cô hay không có thầy cô thì mọi hoạt động vẫn được duy trì ổn định, có tính tự giác và mọi việc vẫn hoàn thành tốt.
Tiết sinh hoạt lớp và sinh hoạt tập thể là một loại sinh hoạt tập thể của học sinh được phân bổ chính thức mỗi tuần 1 tiết, để học sinh tiến hành những hoạt động giáo dục, tự giáo dục và xây dựng tập thể lớp dưới sự cố vấn hướng dẫn, chỉ đạo của giáo viên chủ nhiệm lớp, tiết học sinh lớp có sự gắn bó hữu cơ với các hoạt động dạy và học trên lớp, các hoạt động lao động và rèn luyện của học sinh, các hoạt động chủ điểm theo tháng của nhà trường.…tiết sinh hoạt lớp góp phần bổ sung, tiếp nối, củng cố, nâng cao, cải thiện chất lượng và hiệu quả giáo dục của hoạt động đó.
Thông qua tiết sinh hoạt lớp và sinh hoạt ngoại khóa giúp giáo dục cho học sinh ý thức chính trị xã hội, đạo đức lối sống, định hướng lập nghiệp của bản thân, giáo dục giới tính, giáo dục các giá trị văn thể mĩ lành mạnh đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần phát triển nhân cách cho học sinh.
Giáo viên chủ nhiệm có vai trò quan trọng trong các tiết sinh hoạt lớp vì thông qua đó giáo viên tổ chức xây dựng lớp thành một tập thể tự quản có nề nếp sáng tạo, có kỷ luật, đoàn kết gắn bó sống có trách nhiệm với bản thân và với tập thể, phát huy được vai trò nòng cốt tính tiêu phong của tổ chức đoàn thanh niên và đội thiếu niên trong các hoạt động tập thể.
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Lứa tuổi THCS là lứa tuổi có sứ mệnh lịch sử khá quan trọng trong quá trình phát triển của một đời người, vì các em đang tách dần khỏi thời kỳ thơ ấu để tiến sang giai đoạn phát triển cao hơn (người trưởng thành) nên các em rất cần sự dìu dắt uốn nắn của cha mẹ, thầy cô, bạn bè và toàn xã hội, trong đó giáo viên chủ nhiệm có vai trò rất quan trọng.
Mặt khác trong chương trình giáo dục THCS thời gian để giáo viên và học sinh có thể chia sẽ, tâm tư, tìm hiểu lẫn nhau và ở tiết sinh hoạt lớp và sinh hoạt ngoại khóa, tiết sinh hoạt lớp được quy định như bắt buộc 1 tiết một tuần, không thể thiếu, đây là tiết tự quản được nhà trường sắp xếp vào cuối mỗi tuần học, đây là thời điểm mỗi học sinh thực hiện phê và tự phê, đánh giá và tự đánh giá hoạt động, học tập và rèn luyện của bản thân, đồng thời xây dựng kế hoạch hoạt động cho tuần học tiếp theo nhằm mục tiêu hoàn thành tốt kế hoạch năm học của bản thân cũng như của cả lớp, cả chi đội, chi đoàn.
Qua quá trình chủ nhiệm lớp trong những năm vừa qua tại trường THCS Tô Hiệu tôi nhận thấy một số thực trạng như sau:
– Giáo viên chủ nhiệm sử dụng tiết sinh hoạt lớp chủ yếu làm các việc như nhận xét kiểm điểm, nhắc nhở những sai phạm của học sinh trong tuần và phổ biến kế hoạch tuần tới.
– Học sinh nhất là học sinh hay mắt lỗi thường trốn tránh các tiết sinh hoạt, hoặc không hứng thú, thực hiện cho có, hoặc ngồi nghe cho có lệ.
– Đôi khi giáo viên chủ nhiệm cũng giao cho học sinh điều khiển một phần tiết học sinh nhưng chỉ hướng dẫn chung chung và chủ yếu lớp trưởng làm việc, sau đó giáo viên chủ nhiệm phát biểu ý kiến nhắc lại hoặc nói thân mật vài điều những kỹ năng giao tiếp trong lớp hoặc trong một vài trường hợp còn rụt rè, chưa mạnh dạn, kết quả dẫn đến tiết sinh hoạt tẻ nhạt, nhàm chán, giảm hứng thú khi đến trường của học sinh dẫn đến tình trạng bỏ học rất nhiều hiện nay chưa đạt hiệu quả cao trong việc sử dụng tiết sinh hoạt lớp.
– Các tiết sinh hoạt lớp hay sinh hoạt tập thể nghèo nàn cả về nội dung lẫn hình thức dẫn đến giáo viên chủ nhiệm ít tư liệu để trao đổi phối kết hợp với gia đình học sinh, nên việc gia đình rèn luyện học sinh đạt hiệu quả không cao.
– Liên hệ với gia đình học sinh còn ít hoặc không hiệu quả, chủ yếu là những học sinh vi phạm thì gia đình bị mời lên làm việc mà chưa phát huy hết mối liên hệ chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường.
– Giáo viên chủ nhiệm chưa nắm bắt kịp những thay đổi về mặt tâm lý, sinh lý của các em hay những mong muốn hoác hoàn cảnh sống của từng học sinh nên sử dụng các biện pháp giáo dục rèn luyện đạo đức học sinh chưa hiệu quả nhất là đối với học sinh cá biệt.