SKKN Một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả của tiết luyện nói trong môn Ngữ văn lớp 7

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

Ngữ văn là một môn học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu của trường THCS. Nó có tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh; giúp các em có năng lực thực hành và năng lực sử dụng Tiếng việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp; tạo điều kiện để các em hoà nhập một cách chủ động với xã hội, tự tin trước cuộc sống.

 Dạy học Ngữ văn không chỉ cung cấp tri thức cho các em mà còn rèn luyện cho các em bốn kỹ năng quan trọng, đó là: Nghe, nói, đọc, viết. Tuy nhiên thực tế cho thấy kỹ năng này chưa phát triển đồng đều ở học sinh, nhiều em thực hiện kỹ năng nghe, nói rất tốt nhưng kỹ năng đọc, viết lại hạn chế; nhiều em thực hiện kỹ năng nghe, đọc, viết tương đối thành thục nhưng kỹ năng nói lại không lưu loát. Điều này thật đáng lo ngại, nhất là trong xã hội hội nhập như hiện nay thì kỹ năng nói, ứng xử, giao tiếp cần thiết hơn bao giờ hết.

Có thể nói, bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết có ý nghĩa vô cùng to lớn trong quá trình phát triển của mỗi cá nhân, trong đó kĩ năng nói đang ngày càng khẳng định vị trí lớn lao của nó. Nó chính là một loại công cụ cần thiết với tất cả mọi người. Nếu có một kĩ năng nói tốt, thực hiện giao tiếp hiệu quả sẽ giúp con người có cơ hội thể hiện ý tưởng của bản thân trong các tình huống giao tiếp.

Trong cuộc sống thường nhật, con người thường xuyên phải sử dụng ngôn ngữ để trao đổi, giao tiếp. Tuy nhiên có người có người giao tiếp rất tốt để lại ấn tượng với đối tượng giao tiếp, trái lại có nhiều người kỹ năng giao tiếp rất hạn chế. Để quá trình giao tiếp đạt hiệu quả và có sức thuyết phục điều cần thiết đối với mỗi người là việc luyện nói từ khi còn nhỏ.

Vấn đề cần đặt ra là làm sao để giáo viên thấy rõ tầm quan trọng của kỹ năng luyện nói trong phân môn Tập làm văn, đặc biệt là các tiết Luyện nói, giúp học sinh phát triển kỹ năng nói ở mức cao hơn. 

Trường THCS Lương Nội – Bá Thước đóng trên địa bàn một xã có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn, 100%  là người dân tộc thiểu số, trình độ dân trí chưa cao nên khả năng giao tiếp và việc sử dụng ngôn ngữ nói của các em rất hạn chế.

Đứng trước nhu cầu hội nhập như hiện nay thì việc sử dụng ngôn ngữ nói, khả năng trình bày vấn đề rất quan trọng. Để các em phát triển theo xu thế  tự tin hơn trong cuộc sống thì việc luyện nói rất quan trọng, “kĩ năng giao tiếp, thuyết trình đã và đang trở thành những kĩ năng cơ bản, có ý nghĩa nền tảng để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của mỗi quốc gia, giúp người lao động có thêm hành trang cần thiết vững bước vào cuộc cạnh tranh trong một nền kinh tế toàn cầu và hội nhập” [1].

Với tâm huyết góp phần đào tạo thế hệ con em địa phương có kỹ năng sống

trong đó có kỹ năng nói, bản thân tôi nhận thấy việc nâng cao hiệu quả của việc dạy tiết Luyện nói trong phân môn Tập làm văn THCS là vô cùng quan trọng và cần thiết. Tuy nhiên, hiện tại chưa có các tài liệu nghiên cứu nào bàn sâu vào vấn đề này, đồng nghiệp, nhà trường chưa có nhiều kinh nghiệm để giải quyết, khắc phục vấn đề  hạn chế trong kỹ năng nói của các em.

Xuất phát từ những lí do trên mà tôi đã có sáng kiến “Một số kinh nghiệm  nâng cao hiệu quả của tiết luyện nói trong môn Ngữ văn lớp 7 ở trường THCS Lương Nội – Bá Thước”.

2. Mục đích nghiên cứu

Chọn sáng kiến “Một số kinh nghiệm  nâng cao hiệu quả của tiết luyện nói trong môn Ngữ văn lớp 7 ở trường THCS Lương Nội – Bá Thước” tôi muốn đưa ra một số giải pháp đã làm và thấy hiệu quả nhằm truyền tải những kiến thức về kỹ năng luyện nói đến học sinh một cách dễ hiểu nhất, sinh động nhất, từ đó giúp học sinh nắm vững, nắm chắc các kiến thức về các kiểu bài làm văn trong chương trình mà qua đó còn rèn cho học sinh hình thành bốn kĩ năng cơ bản đó là nghe, nói, đọc, viết, đặc biệt là kĩ năng nói, làm nền móng, làm cơ sở để các em nói tốt trong tương lai, khi đi ra xã hội các em có thể tự tin trước cuộc sống, biết bảo vệ chính kiến, quan điểm của mình, đó là một kỹ năng sống rất cần thiết. 

Sáng kiến kinh nghiệm này còn nhằm giúp các em hứng thú hơn, tích cực hơn khi học tiết Luyện nói và sẽ yêu thích tiết học này hơn, học tốt môn Ngữ văn hơn.

Ngoài ra nghiên cứu đề tài này nhằm đánh giá thực trạng việc thực hiện các hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở trường THCS Lương Nội từ năm học …………

       Thông qua sáng kiến này tôi đưa ra một số kinh nghiệm và sáng kiến trong việc tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp nhằm giúp giáo viên thuận lợi trong việc thực hiện các kiến thức để dạy tiết Luyện nói một cách tốt nhất, giúp các em giao tiếp tốt hơn.

3. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm này là quá trình dạy học  các tiết Luyện nói lớp 7 trong môn Ngữ văn bậc THCS tại trường THCS Lương Nội – Bá Thước – Thanh Hóa trong năm học ………..

4. Phương pháp nghiên cứu:

Trong quá trình nghiên cứu vận dụng các phương pháp sau:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết;

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin (từ học sinh, giáo viên khác, phụ huynh);

– Phương pháp thống kê, xử lý số liệu. (Thống kê, xử lý số liệu học sinh ở ba mức độ: Hứng thú, ít hứng thú hay không hứng thú với tiết Luyện nói sau khi áp dụng sáng kiến này).

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Trong mục tiêu dạy học môn Ngữ văn THCS, về kỹ năng, chương trình môn Ngữ văn đã nhấn mạnh và nêu rõ: “Trọng tâm của việc rèn luyện kỹ năng Ngữ văn cho học sinh là làm cho học sinh có kỹ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt khá thành thạo theo kiểu văn bản và có kỹ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học, bước đầu có năng lực cảm nhận và bình giảng văn học”. Hiện thực hóa mục tiêu này của chương trình, sách giáo khoa Ngữ văn THCS đã chú trọng hơn về việc hình thành và phát triển kỹ năng nói. 

Môn Ngữ văn trong nhà trường THCS chia làm ba phân môn: Văn học, Tiếng việt và Tập làm văn. Trong đó Tập làm văn là phân môn mang tính thực hành – Tổng hợp, giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng, trong đó có kỹ năng nói, đúng như cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói: “Dạy làm văn là chủ yếu dạy cho học sinh diễn tả cái gì mình suy nghĩ, mình cần bày tỏ một cách trung thành, sáng tỏ chính xác, làm nổi bật điều mình muốn nói…” [2]. Nhưng thực tế nhiều giáo viên xem nhẹ phân môn này so với phân môn Văn và Tiếng việt, vì vậy đã hạn chế phần nào sự phát triển kỹ năng nói ở các em.

Kĩ năng nói là hình thức biểu hiện của năng lực giao tiếp bằng lời, dạng hành động được thực hiện một cách tích cực, tự giác dựa trên sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tri thức về ngôn ngữ (đặc biệt là ngôn ngữ nói), những hiểu biết về văn hoá, xã hội (liên quan đến hoạt động giao tiếp bằng lời)… và những điều kiện sinh học – tâm lí của một cá thể (nhu cầu, tình cảm, ý chí, tính tích cực cá nhân…) để đạt được mục đích giao tiếp đặt ra. [3].

Có thể nói nghe và đọc là hai kỹ năng quan trọng của hoạt động tiếp nhận thông tin còn nói, viết là hai kỹ năng quan trọng của hoạt động truyền đạt thông tin. Luyện nói trong nhà trường nhằm giúp học sinh có thói quen nói trong những môi trường khác nhau. Luyện nói tốt sẽ giúp người học có được