SKKN Một số kinh nghiệm rèn chữ viết cho học sinh lớp 1

1. MỞ ĐẦU
*. Lí do chọn đề tài
Môn Tiếng Việt là môn có vị trí rất quan trọng đối với học sinh lóp 1 đặc biệt là phân môn tập viết. Dạy tập viết không chỉ giúp học sinh viết đúng mẫu chữ, đẹp, rõ ràng và nhanh tạo điều kiện để học sinh ghi bài học của mình ở tất cả các phân môn tốt hơn. Ngoài ra dạy tập viết còn góp phần quan trọng trong việc rèn luyện cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp: Tính cẩn thận, tính kỷ luật và óc thẩm mỹ. Câu nói của ông cha ta muôn thuở vẫn là vô giá “ Nét chữ, nết người” không ngẫu nhiên mà cố vấn Phạm Văn Đồng nói “ Chữ viết cũng thể hiện của nết người. Dạy cho học sinh viết đúng, viết cẩn thận, viết đẹp góp phần rèn luyện cho các em tính cẩn thận, lòng tự trọng đối với mình cũng như đối với thầy cô và bạn bè khi đọc bài vở của mình”. Hành trang theo suốt cuộc đời các em là chữ viết. Bậc tiểu học chữ viết là nền tảng quan trọng nhất đối với quá trình học tập lâu dài của học sinh. Bởi vậy cái nền tảng ấy càng vững chắc đến đâu thì càng có cơ sở để xây dựng ước mơ cao đến đó.
Thực tế cũng cho thấy chữ viết quyết định không nhỏ đến kết quả học tập của học sinh. Một bài thi muốn đạt kết quả tối đa, yêu cầu chữ viết phải đẹp, trình bày khoa học, rõ ràng, mạch lạc. Bất kể một vị giám khảo nào khi chấm bài lại không thuận mắt, vui lòng trước một bài thi “Đẹp mắt”. Chắc rằng họ không tiếc gì 1 điểm cho chữ viết và trình bày. Thêm 1 điểm hay bớt 1 điểm cũng quá đủ quyết định cho thí sinh đạt hay không đạt trong kỳ thi.
Vì thế trong những năm gần đây, nhiều thế hệ thầy cô đã trăn trở, băn khoăn, góp công sức cải tiến kiểu chữ viết, nội dung và phương pháp dạy tập viết, mặc dù vậy học sinh vẫn viết sai mẫu, viết chưa đẹp và viết chậm. Điều đó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng tập viết nói riêng và các môn học khác nói chung.
Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy lớp 1, tôi luôn băn khoăn về vấn đề chữ viết của các em. Làm thế nào để giúp các em viết đúng, viết đẹp. Các bậc cha mẹ sẽ hạnh phúc và sung sướng biết bao nhiêu khi nhìn vào trang vở Tập viết của con em mình với những dòng chữ ngay ngắn đều tăm tắp, đúng và đẹp; những trang vở không bị giây mực, không bị quăn mép. Chính vì vậy mà tôi quyết định chọn và nghiên cứu đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “ Một số kinh nghiệm rèn chữ viết cho học sinh lớp 1”.
*.  Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của đề tài này là đưa ra các giải pháp, biện pháp cụ thể, thiết thực giúp giáo viên nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập viết lớp 1, cụ thể là giúp học sinh có kỹ năng viết chữ đúng và đẹp.
*. Đối tượng nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này tôi đã khảo sát trên các đối tượng sau:
-Vở Tập viết, vở Thực hành luyện viết của học sinh, sách giáo viên Tiếng Việt lớp 1, trọng tâm là phân môn Tập viết và một số tài liệu tham khảo khác.
– Thực trạng dạy và học phân môn Tập viết cụ thể là thực trạng chữ viết của học sinh lớp 1. Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh viết xấu, viết sai và chậm. Từ đó đưa ra những biện pháp khắc phục để nâng cao chất lượng chữ viết cho học sinh lớp 1.
*. Phương pháp nghiên cứu :
Từ khi tìm hiểu, nghiên cứu cho đến khi hoàn thành đề tài này, tôi thấy đề tài có tác dụng to lớn. Để hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã:
– Nghiên cứu tài liệu.
– Nghiên cứu tình hình học tập của học sinh.
– Phương pháp quan sát.
– Phương pháp điều tra.
– Phương pháp thống kê.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm:
– Chữ viết là sáng tạo kỳ diệu của con người. Sự xuất hiện của chữ viết đánh dấu một giai đoạn phát triển về chất của ngôn ngữ. Chữ viết và dạy chữ viết được mọi người quan tâm.Việc rèn kỹ năng viết chữ cho học sinh Tiểu học đã được nhiều thế hệ thầy, cô giáo quan tâm, trăn trở, góp nhiều công sức cải tiến kiểu chữ, nội dung cũng như phương pháp dạy chữ viết. Dạy Tập viết là dạy học sinh có những khái niệm cơ bản về đường kẻ, dòng kẻ, độ cao, cỡ chữ, hình
dáng, tên gọi các nét chữ, cấu tạo các chữ cái, vị trí dấu thanh, dấu phụ, các khái  niệm liên kết nét chữ, hoặc liên kết chữ cái…Từ đó hình thành cho các em
những biểu tượng về hình dáng, đường nét các con chữ, độ rộng, độ cao sự cân
đối, tính thẩm mĩ của chữ viết.
Dạy học sinh biết được những kỹ năng và thao tác viết chữ từ đơn giản đến phức tạp bao gồm những kỹ năng viết nét, liên kết nét tạo chữ cái và liên kết chữ cái tạo chữ ghi tiếng. Đồng thời giúp các em xác định khoảng cách, vị trí cỡ chữ trên vở kẻ ô li để hình thành kỹ năng viết đúng mẫu, rõ ràng, đếu nét, liền mạch, viết thẳng hàng các chữ trên dòng kẻ  và cao hơn là viết nhanh, viết đúng, viết đẹp. Ngoài ra, tư thế ngồi, cách cầm bút, cách để vở, cách trình bày bài viết cũng là một kỹ năng đặc thù của dạy Tập viết mà giáo viên cần thường xuyên quan tâm.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
– Lớp1 là lớp đầu cấp, các em còn nhỏ mới qua lớp mẫu giáo, nhận thức của các em không đồng đều. Bên cạnh đó, việc giáo dục cho các em những phẩm chất Đạo đức tốt như: Tính cẩn thận, tính kỷ luật và khiếu thẩm mỹ chưa được quan tâm đúng mức. Điều này có liên quan đến việc dạy phân môn Tập viết cho học sinh Tiểu học. Mặt khác, từ môi trường hoạt động vui chơi là chính chuyển sang môi trường chủ yếu là hoạt động học tập, các em phải đọc, phải viết nhiều hơn, gây mỏi tay, mỏi mắt…dẫn đến tình trạng uể oải, nản trí, ngại viết.
– Việc làm quen với chữ viết đối với các em thật khó khăn bởi đôi tay còn vụng về, lóng ngóng. Ở mẫu giáo các em mới được làm quen với đọc và tô các chữ cái, chưa có khái niệm về đường kẻ, dòng kẻ, chưa nắm được cấu tạo của các nét cơ bản, cấu tạo của các chữ cái. Chưa nắm được độ cao, độ rộng, của từng con chữ, khoảng cách giữa các chữ ghi tiếng, cách viết các chữ thường, dấu thanh và các chữ số. Chưa nắm được quy trình viết chữ cái. Nhiều em còn viết chữ ngược, số ngược.
– Học sinh chưa thực hiện tốt, nghiêm túc các quy định trong giờ Tập viết như:
+ Cầm  bút chưa đúng cách.
+ Ngồi viết chưa đúng tư thế.
+ Vị trí đặt vở  khi viết chưa đúng.
– Đa số học sinh chưa nắm được kĩ thuật viết, cách rê bút, cách lia bút, nét nối, điểm đặt bút, điểm dừng bút trong một chữ ghi tiếng và khoảng cách giữa các chữ ghi tiếng, ghi từ.
– Một số em còn thiếu đồ dùng học tập, một số em chưa học qua mẫu giáo. Bản thân các em chưa phát huy được tính tự học, tự rèn luyện ở trường cũng như ở nhà. Các em còn ham chơi chưa chú ý đến học tập.
– Một số ít giáo viên chưa hiểu rõ bản chất của các nguyên tắc và phương pháp dạy học phân môn Tập viết, thường có quan niệm xem nhẹ giờ Tập viết, luôn coi đó là một phân môn phụ.
– Một số giáo viên chưa hiểu rõ được vai trò, tác dụng của một số phương tiện trực quan trong giờ Tập viết như bảng con, chữ mẫu.
– Một số giáo viên chưa có sự thống nhất về tên gọi của các nét chữ, con chữ trong một giờ dạy Tập viết. Chưa có sự kết hợp đồng bộ với các môn học khác như: Học vần, Tập đọc để giúp học sinh đọc đúng, đọc hiểu, từ đó dẫn đến viết đúng, viết đẹp.
– Một số giáo viên chưa nắm được kỹ thuật viết chữ, cách gọi các thuật ngữ khi dạy viết chữ Tiếng Việt như: chữ ghi âm, chữ ghi vần, chữ ghi tiếng, chữ ghi từ. Mặt khác còn nhiều giáo viên còn nhầm lẫn giữa cách rê bút, cách lia bút, điểm đặt bút, điểm dừng bút, cách nối chữ khi viết.
2.3 Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề:
Giải pháp thứ nhất: Chuẩn bị đầy đủ điều kiện vật chất, thiết bị dạy – học:
Việc chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất và các thiết bị dạy học học của nhà trường, giáo viên và học sinh là một khâu quan trọng trong quá trình dạy- học ở Tiểu học. Đó chính là điều kiện dẫn tới sự thành công của việc dạy – học ở bất cứ môn học nào đặc biệt nhất là phân môn dạy Tập viết trong trường tiểu học.
a/ Ánh sáng phòng học:
– Phòng học phải đủ ánh sáng cho mọi học sinh ngồi học theo quy định của vệ sinh học đường
b/Bảng lớp:
– Bảng lớp được treo ở độ cao vừa phải ngang tầm với đầu học sinh ngồi học. Kích thước 1,2m x 2,9m.
– Chất lượng bảng chống loá, trên bảng có dòng kẻ phù hợp, bên phải là dòng kẻ ô li nhỏ giống như trong vở Tập viết của học sinh để giáo viên viết mẫu và hướng dẫn viết vở.
– Bảng lớp phải luôn luôn được xoá sạch bằng khăn lau sạch, có độ ẩm vừa phải.
c/Bàn ghế học sinh:
– Bàn ghế học sinh: Đầy đủ về số lượng và đảm bảo về chất lượng.
Trung bình 2 học sinh/1 bàn. Tránh tình trạng học sinh ngồi chặt chội sẽ khó viết.
– Kích thước bàn ghế phải phù hợp với độ cao trung bình của học sinh lớp1.
d/ Bảng con, phấn, giẻ lau:
– Chất lượng: Yêu cầu học sinh dùng bảng Mic hai mặt có dòng kẻ ô li giống trong vở Tập viết của các em. Phấn Mic hoặc phấn Thiên Long trắng có chất liệu tốt, không dùng phấn cứng quá hoặc kém chất lượng. Giẻ lau phải mềm, sợi bông thấm nước, giữ độ ẩm vừa phải, có thể gấp nhiều lần, độ dày thích hợp và luôn sạch
– Số lượng: Bảng con, giẻ lau đảm bảo đủ cho từng học sinh mỗi em một cái, học sinh phải có hộp đựng phấn.
e/Vở tập viết và bút
– Chất lượng: Vở Tập viết phải do Nhà xuất bản Giáo dục  ấn hành hàng năm. Giấy viết phải đảm bảo không bị thấm mực, dòng kẻ phải ngay ngắn, chữ mẫu phải đúng chuẩn, ngòi bút chì phải gọn nét, bút mực phải trơn không gai, nét viết không quá thanh hoặc quá đậm, mực xuống đều, dễ viết.
– Số lượng vở: Vở viết luôn đủ dùng cho từng học sinh ở mỗi giai đoạn như: Ở học kỳ I các em có vở Tập viết Tập một, sang học kì II có vở Tập viết tập hai.
Giải pháp thứ 2: Cách sử dụng đồ dùng dạy học trong phân môn dạy Tập Viết:
Đồ dùng dạy học là yếu tố không thể thiếu trong quá trình dạy học. Trong quá trình dạy học, học sinh nhận thức nội dung bài học dưới sự tổ chức dẫn dắt của giáo viên có sự hỗ trợ của các đồ dùng dạy học. Tư duy của học sinh lớp 1 chủ yếu từ trực quan cụ thể đến lô gic trừu tượng. Đồ dùng dạy – học trong môn dạy Tập viết lớp 1 là: Bảng con, phấn trắng, giẻ lau, vở Tập viết, vở thực hành luyện viết của học sinh và bảng phụ có kẻ ô li viết sẵn chữ mẫu của giáo viên, chữ mẫu trong khung chữ của bộ chữ dạy Tập viết của giáo viên, hoặc chữ mẫu trong các bài giảng điện tử mà giáo viên đã cài đặt. Việc sử dụng tốt các đồ dùng dạy học giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng dễ hiểu, giáo viên  không phải nói nhiều gây căng thẳng, nhàm chán trong giờ học.
Để  giúp học sinh có kĩ năng, kĩ xảo sử dụng đồ dùng học tập đúng cách và thành thạo đạt hiệu quả cao trong giờ Tập viết tôi thường hướng dẫn học sinh thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.