SKKN Một số kinh nghiệm về việc phát huy tính tự quản của học sinh trong công tác chủ nhiệm lớp

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Lý do lý luận: Nếu các giáo viên bộ môn có nhiệm vụ thông qua dạy chữ để làm người, thì ngược lại giáo viên chủ nhiệm lại thông qua việc dạy các em làm người để học tốt chữ. Chúng ta đang sống và làm việc ở thế kỷ XXI, hiện đại, văn minh cùng sự hòa nhập với cộng đồng thế giới, vì vậy bản thân không thể là con người thụ động, ngoan ngoãn, chỉ biết vâng lời rập khuôn một cách máy móc, mà thực sự phải là người biết làm chủ được bản thân, ý thức được việc mình làm, làm việc chủ động, sáng tạo theo ý bản thân sao cho có hiệu quả, phù hợp nhất với lợi ích cộng đồng. Một lớp người tương lai như vậy sẽ không thể hình thành nếu chúng ta không biết tạo ra cơ hội để nó được tập dược, rèn luyện tính tự giác tự quản, năng động, tự sáng tạo ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Lý do thực tiễn: Là một giáo viên chủ nhiệm ngoài quản lí, giáo dục học sinh lớp mình chúng tôi còn đảm nhận rất nhiều công việc khác như soạn giảng theo đặc thù và tính đổi mới của từng bộ môn, tư vấn học đường… nên việc lúc nào cũng theo dõi, luôn luôn sát cánh cùng học sinh lớp mình chủ nhiệm trong tất cả các hoạt động mọi nơi, mọi lúc là một điều khó có thể. Vậy làm thế nào để tiêu tốn thời gian không nhiều mà lớp chủ nhiệm vẫn đạt chất lượng toàn diện, bền vững, đích thực. Để giải quyết mâu thuẫn này, người giáo viên chủ nhiệm chỉ có con đường ngắn nhất là xây dựng những biện pháp nhằm phát huy tính tự quản của từng học sinh hướng đến xây dựng đội ngũ ban cán sự lớp trở thành cánh tay đắc lực của giáo viên chủ nhiệm.
Đối tượng nghiên cứu: Một số kinh nghiệm về việc phát huy tính tự quản của học sinh trong công tác chủ nhiệm 7A1 tại trường THCS Buôn Trấp.
Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu về công tác chủ nhiệm của giáo viên THCS cụ thể là đối tượng học sinh lớp 7A1 tại trường THCS Buôn Trấp năm học ………..
Vì những lý do đó bản thân tôi luôn mong muốn chia sẻ, trao đổi và học tập kinh nghiệm từ các đồng nghiệp qua đề tài “Một số kinh nghiệm về việc phát huy tính tự quản của học sinh trong công tác chủ nhiệm lớp”.
II. Mục đích nghiên cứu
Mục tiêu: Khi nghiên cứu vai trò, nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm cấp THCS tôi muốn trao đổi, chia sẻ với đồng nghiệp làm công tác chủ nhiệm một số kinh nghiệm về việc phát huy tính tự quản của học sinh trong công tác chủ nhiệm lớp đồng thời giúp đỡ học sinh của mình tự chủ trong mọi hoạt động của bản thân và phát huy hơn nữa tính tự quản của bản thân trong giai đoạn phát triển mạnh về tâm lý cũng như sinh lý.
Nhiệm vụ: Học trò của chúng ta đang trong lứa tuổi rất thích hoạt động, ham hiểu biết. Các em không chỉ ước ao khám phá bí mật của thế giới xung quanh, mà còn rất muốn khám phá ra chính bản thân mình. Trong mọi hoạt động hàng ngày, không em nào không nảy sinh ý thức muốn tự khẳng định mình và tìm cách hòa mình với tập thể. Giúp các em rèn luyện được tính tự quản không những thỏa mãn được nét tâm lý phổ biến ấy của các em, mà còn giúp các em có cơ hội để rèn luyện và phát trển tính tự quản theo hướng tích cực.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận của vấn đề
Thực chất mục đích của việc phát huy tính tự quản của học sinh là hướng đến xây dựng lớp học tự quản. Là quá trình từng bước chuyển hóa tâm huyết, nhiệt tình của thầy cô thành ý thức tự quản, tự giác đầy trách nhiệm và thích thú của trò, tức cũng là biến lớp học của những cá nhân học sinh thành một tập thể học sinh biết tự quản dưới sự lãnh đạo của giáo viên chủ nhiệm lớp.
Tính tự quản của học sinh là khả năng các em ý thức được việc làm của mình một cách chủ động, tự ý thức và có trách nhiệm với việc làm của bản thân, rộng hơn nữa tính tự quản là khả năng các em có thể sắp xếp, tổ chức được một số hoạt động khi không có giáo viên hay người lớn bên cạnh.
Rèn luyện cho các em tính tự quản, tinh thần tập thể sẽ giúp cho các em có tính chủ động, sáng tạo, mạnh dạn hơn trong học tập và tham gia các hoạt động một cách tích cực hơn. Thông qua tập thể lớp kết hợp với các hoạt động của liên đội, dưới sự hướng dẫn của giáo viên giáo dục tinh thần tập thể còn có tác dụng hình thành nhân cách cho học sinh. Giúp các em biết học tập và noi gương những hành vi tốt, những cử chỉ đẹp của các bạn trong lớp mình.
II. Thực trạng vấn đề
Tính tự quản của học sinh tại trường Buôn Trấp được rèn luyện từ khi các em còn nhỏ ở cấp tiểu học, nên ý thức tự giác, chủ động trong công việc ở một số học sinh là khá tốt, Đa số các em được chọn vào hoạt động trong ban cán sự lớp, ban chỉ huy liên đội dưới sự dìu dắt cuả tổng phụ trách đội. Tuy nhiên bên cạnh những học sinh có ý thức tự quản tốt thì vẫn còn rất nhiều em ý thức tự quản chưa cao, thể hiện rõ nhất là khoảng thời gian sinh hoạt 15 phút đầu giờ, các hoạt động tập thể,…các em chưa tập trung hoạt động, nói chuyện riêng, làm việc riêng, không hợp tác. Còn có những em khi có mặt giáo viên thì tỏ ra nghiêm túc nhưng vắng mặt giáo viên hoặc cán sự lớp thì vẫn còn làm việc riêng…
Một thực tế không thể phủ nhận: Hiện nay rất nhiều giáo viên đã phải đầu tư cho công tác chủ nhiệm một quỹ thời gian rất lớn, hơn nhiều lần so với số tiết theo quy định( 4 tiết/ tuần). Tuy nhiên hiệu quả đạt được vẫn chưa cao.
Trong chuyên môn chúng ta đang sôi nổi thực hiện nhiều phong trào nhằm giúp học sinh chủ động trong việc lĩnh hội tri thức, không lẽ trong công tác chủ nhiệm chúng ta lại để tồn tại mãi cách giáo dục thụ động, máy móc – thầy là trung tâm của tất cả, còn học trò cứ mãi mãi thụ động. Phải đổi mới, phải thực sự lấy học trò làm trung tâm, không chỉ trong chuyên môn, mà cả trong công tác chủ nhiệm. Phải biến quá trình giáo dục thành tự giáo dục, tự ý thức, tự quản lấy chính mình, tổ mình, lớp mình. Chỉ có như thế nhân cách học sinh mới được xác lập bền vững. Chất lượng giáo dục con người của chúng ta mới không bị tụt hậu, mới thỏa mãn được những đòi hỏi ngày càng cao của cuộc sống hiện đại.
III. Các giải pháp đã tiến hành giải quyết vấn đề
1. Mục tiêu của giải pháp
Tìm ra một số giải pháp giúp học sinh phát huy tối đa tính tự quản của bản thân và rèn luyện tính tự quản thông quá các hoạt động. Các giải pháp đưa ra nhằm biến quá trình giáo dục thành tự giáo dục có định hướng, tự ý thức, tự quản lý bản thân, quản lý tổ, quản lý lớp mình. Chỉ có như thế chất lượng giáo dục của nước ta không bị tụt hậu, mới sánh ngang tầm các nước trong khu vực, mới đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của cuộc sống hiện đại.
Giáo viên chủ nhiệm tìm và đưa ra các giải pháp giáo dục hợp lý, có hiệu quả để thúc đẩy cá nhân học sinh và tập thể lớp đi lên. Giúp các em tự tin hơn, chủ động hơn trong việc khẳng định vai trò và trách nhiệm của bản thân trong tất cả mọi hoạt động. Đối với bản thân tôi, trải qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm đã đúc kết được một số kinh nghiệm nhằm giáo dục tính tự quản của học sinh. Cụ thể như sau:
2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
Giải pháp 1. Chủ động nắm bắt tình hình, đặc điểm của lớp chủ nhiệm đặc biệt về tính tự quản trong tập thể.
Giáo viên chủ nhiệm nắm bắt tình hình lớp từ nhiều nguồn thông tin khác nhau như từ lãnh đạo nhà trường, giáo viên chủ nhiệm năm trước, ban chỉ huy liên đội, cha mẹ học sinh, học sinh… Tuy nhiên cần xác định đây là bước đầu tiên có tính chất cảm quan, đòi hỏi giáo viên chủ nhiệm phải có cái nhìn bao quát và có chọn lọc. Vận dụng những tri thức, kinh nghiệm, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp để học sinh, phụ huynh, đồng nghiệp cảm thấy tin tưởng, muốn hợp tác hỗ trợ giúp giáo viên trong việc tìm kiếm những thông tin quan trọng trên cơ sở có sự hợp tác giáo viên tiến hành khai thác một cách thuận lợi.
Đối với từng chủ thể chúng ta sẽ khai thác những vấn đề khác nhau, nếu có sự trùng lặp thì giáo viên chủ nhiệm nên đặt ra sự so sánh, kiểm tra lại khi đã nắm rõ được tình tình của lớp, đó cũng là một cách khách quan khi nắm bắt thông tin ở giai đoạn này.
Ví dụ.
Đối với ban lãnh đạo nhà trường:
Chúng ta có thể gặp trực tiếp để xin ý kiến chỉ đạo chung, và các kế hoạch xây dựng trong năm học để chủ động xây dựng kế hoạch của lớp sao cho phù hợp với định hướng chung theo kế hoạch của nhà trường. Mặt khác tìm hiểu về đặc điểm tình hình một cách tổng quan nhất của lớp mình sắp chủ nhiệm qua các báo cáo kết quả chất lượng giáo dục hai mặt của lớp so với toàn trường hay so với các lớp cùng khối.
Chúng ta cũng có thể khai thác được một số thông tin quan trọng về tính tự quản và ý thức của học sinh từ nhà trường nữa là biên bản bàn giao cơ sở vật chất. Nếu trong quá trình sử dụng mà cơ sở vật chất có nhiều biến động mà nguyên nhân trực tiếp từ phía học sinh thì các bước tiếp theo trong quá trình giáo dục chúng ta cần lưu ý nhiều hơn.