SKKN Một số phương pháp dạy học tích hợp trong bộ môn Địa lý khối 8, 9

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài:

Với xu thế tiến bộ của thời đại đồng thời thực hiện theo Nghị quyết 29/NQ-TW về ”Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo” nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, dạy học theo hướng tích cực có ý nghĩa rất lớn đối với ngành giáo dục nói chung và bậc THCS nói riêng. Trong dạy học, việc tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh tự tìm tòi kiến thức và cao hơn nữa là biết vận dụng vào thực tế nhằm phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh là một trong những mục tiêu của dạy học tích cực và lấy học sinh làm trung tâm.

 Dạy Địa lý chính là biểu hiện mối quan hệ giữa con người với con người, giữa các thành phần tự nhiên với nhau, giữa tự nhiên với con người… hay là những biến động và sự thay đổi ít nhiều của thế giới như: Bùng nổ dân số, ô nhiểm môi trường… Từ đó giúp học sinh thấy được những cái hay, cái đẹp của thiên nhiên, vai trò của thiên nhiên đối với con người, biết  vị trí địa lý giới hạn lãnh thổ và sự phát triển kinh tế của từng châu lục, từng quốc gia. Từ đó hình thành năng lực, phẩm chất cần thiết cho học sinh, nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. 

Tuy nhiên, trong dạy và học Địa lý trước đây vẫn có quan niệm đó là môn học thuộc lòng, chỉ cần học thuộc bài là đạt điểm cao, không cần tư duy, suy nghĩ như các môn học khác. Các em chưa biết vận dụng kiến thức để liên hệ thực tế và giải quyết các vấn đề xung quanh. Chính kiểu học “vẹt” học theo kiểu “giáo viên đọc, học sinh ghi” đã làm cho các em mất đi sự sáng tạo và tính liên hệ vào thực tế.

Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Địa, lý bản thân tôi luôn trăn trở phải truyền đạt kiến thức như thế nào để tất cả các em vừa hiểu bài, nắm vững nội dung kiến thức, hứng thú học tập và đặc biệt là có sự tìm tòi, sáng tạo, biết vận dụng kiến thức vào thực tế để giải quyết những vấn đề trong thực tiễn. Đúng lúc đó ngành giáo dục đào tạo đã đưa chương trình dạy học theo chủ đề tích hợp vào áp dụng cho việc giảng dạy ở các bậc học đã góp phần giúp tôi giải quyết được vấn đề này.

Dạy học tích hợp là phương thức tổ chức dạy học kết hợp giữa dạy học lý thuyết và thực hành trong cùng một không gian và thời gian của một bài dạy. Dạy học tích hợp là dạy học theo hình thức đa môn hoặc liên môn, đưa nhiều nội dung trong cùng một hoạt động nào đó để giúp học sinh nắm bắt tốt kiến thức, hiểu được mối liên hệ then chốt giữa các thành tố trong một lĩnh vực. Qua việc tích hợp các em được rèn luyện thói quen tư duy nhận thức vấn đề một cách có hệ thống và logic, các em thấy được mối liên hệ biện chứng giữa các kiến thức được học trong chương trình.

Thực tế đối với bộ môn Địa lý bản thân tôi nhận thấy rằng việc tích hợp càng làm cho môn học thêm sinh động, phong phú, giúp cho các em học sinh tăng cường khả năng vận dụng và giải quyết các vấn đề trong thực tế xung quanh cuộc sống. Từ đó giúp các em có tính chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy, có hứng thú hơn trong học tập.

Từ những tiết học có hình thức tích hợp giữa môn Địa lý với các bộ môn khác như môn: Lịch sử, Sinh học, Vật lý, Hóa học, Giáo dục công dân… bài giảng của giáo viên trở nên sinh động, tiết học thoải mái, không còn khô cứng, căng thẳng như trước đồng thời các em được thể hiện cái nhìn riêng của mình về những vấn đề, những góc độ từ những môn học khác nhau (góc độ địa lí, góc độ sinh học, góc độ lịch sử hay góc độ vật lý, hóa học…) các em trở nên hứng thú học tập với bộ môn và khắc sâu hơn nội dung bài học, biết gắn liền với thực tiễn cuộc sống và sự phát triển của cộng đồng, các em biết quan tâm hơn đến con người và xã hội xung quanh. Những thắc mắc nảy sinh từ thực tế làm nảy sinh nhu cầu giải quyết vấn đề của các em, cũng từ đó mà chất lượng của một bài học cũng như chất lượng bộ môn ngày được nâng cao. Không những thế, việc dạy học tích hợp vào trong giảng dạy còn giúp giáo viên tạo ra các hình thức học tập khác nhau, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, góp phần thiết thực vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Giáo viên cũng có thể thông qua đó nắm bắt được lượng thông tin mà học sinh tiếp thu được để từ đó có hướng điều chỉnh đối với cả học sinh và cách dạy của mình sao cho phù hợp.

Từ những lý do trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Một số phương pháp dạy học tích hợp trong bộ môn Địa lý khối 8,9 ở trường THCS” để áp dụng trong quá trình dạy học, bước đầu đã mang lại những kết quả khả quan, tạo được sự hứng thú, tích cực, sáng tạo trong học sinh.

2. Điểm mới của đề tài:

Dạy học tích hợp được hiểu là sự phối kết hợp các tri thức một số môn học có những nét chính, tương đồng vào một lĩnh vực chung, thường là quanh những chủ đề, những kiến thức nguồn, nhấn mạnh cách dạy, cách tìm tòi sáng tạo và cách vận dụng kiến thức vào các tình huống khác nhau. Với quan điểm chung là giáo dục học sinh phát triển toàn diện về mọi mặt, việc dạy học địa lý nói chung cần đảm bảo các nguyên tắc giáo dục, đây là những quy định, yêu cầu cơ bản mà người giáo viên cần tuân thủ để mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình dạy học, đó là:

– Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, tính vừa sức với học sinh.

– Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và liên hệ thực tiễn.

– Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục.

– Nguyên tắc đảm bảo tính tự lực và phát triển tư duy cho học sinh.

Qua thực tiễn giảng dạy tôi thấy rằng việc dạy học theo phương pháp tích hợp đảm bảo được các nguyên tắc trên, đặc biệt là nguyên tắc đảm bảo tính tự lực và phát triển tư duy cho học sinh. Từ đó đã tạo nên những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống thực tại.

Hơn nữa, hầu hết các giáo viên đều khẳng định rằng: dạy học theo phương pháp tích hợp là một hướng đi tích cực của đổi mới phương pháp dạy học, tăng thêm tính hiệu quả trong giáo dục làm cho quá trình học tập của học sinh có ý nghĩa, xác định rõ được mục tiêu, phân biệt được cái cốt yếu và cái ít quan trọng hơn. Dạy học theo phương pháp tích hợp nhằm nâng cao năng lực của người học sinh, giúp đào tạo nên những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện tại.

3. Thời gian, phạm vi áp dụng đề tài:

3.1. Thời gian thực hiện: Từ tháng ……….đến nay.

3.2. Phạm vi thực hiện: Đề tài này được áp dụng trong quá trình dạy học bộ môn Địa lý khối 8,9 ở trường tôi đang công tác.