SKKN Một số phương pháp quản lý của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục học sinh hỗ trợ bạn cùng lớp

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của đất nước, ngành giáo dục cũng có những đổi mới tích cực, nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Tuy nhiên song song với sự phát triển đó, nhiều vấn đề nổi cộm trong học đường cũng được cả xã hội quan tâm trong thời gian qua: sự xuống cấp về đạo đức của một bộ phận học sinh, đặc biệt là học sinh cấp THPT: bạo lực học đường, hiện tượng nói tục chửi bậy, gây gổ đánh nhau, sử dụng chất kích thích, thiếu tôn trọng đối với các Thầy, cô giáo…Do vậy rất cần giáo dục cho HS những kỹ năng sống cần thiết, thiết thực để phát triển cho các em một cách toàn diện.
Giáo viên chủ nhiệm có vai trò đặc biệt quan trọng trong giáo dục học sinh, nhất là đối với học sinh THPT. Có thể nói GVCN giống như chiếc cầu nối vững chắc để gắn kết HS trong nhiều mối quan hệ gia đình, xã hội. Nhiều GV được HS tin yêu như cha mẹ, có uy lực chi phối đến nhiều mặt trong cuộc sống của HS.
Một GVCN tốt được xem như một thuyền trưởng giỏi để lái con thuyền cập bến bình an trước mọi tác động ngoại cảnh. Có nhiều GVCN giỏi tức là có một tập thể đào tạo những mầm xanh bụ bẫm trong rừng cây-đời người tạo điều kiện cho nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục.
2. Thực tiễn nhà trường trong những năm gần đây cho thấy, tình trạng học sinh phát triển chưa toàn diện, thiếu nhiều kĩ năng tối thiểu cần thiết hoặc có những quan điểm còn lệch lạc về cuộc sống vẫn tồn tại. Từ đó chúng ta nhận thấy, giáo viên nói chung và GV chủ nhiệm nói riêng có vai trò quan trọng trong việc quản lý dẫn dắt, định hướng, hoàn thiện để phát triển toàn diện học sinh.
Các hoạt động giáo dục đạo đức trong nhà trường phổ thông hiện nay khá đa dạng và phong phú, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Lực lượng chính làm công tác này là đội ngũ GVCN. Bên cạnh việc tìm hiểu HS thông qua nhiều hoạt động khác nhau ở trong và ngoài nhà trường, việc giáo dục HS trong giờ sinh hoạt lớp cũng góp phần giáo dục nhân cách, rèn luyện kĩ năng sống, giá trị sống cho HS.
Nhà trường, gia đình và xã hội có vai trò giáo dục khác nhau đối với sự hình thành và phát triển phẩm chấm chất đạo đức, lối sống của học sinh. Trong mối quan hệ đó thì nhà trường được xem là trung tâm, chủ động, định hướng trong việc phối hợp với gia đình và xã hội. Nhà trường là môi trường giáo dục toàn diện nhất, là cơ quan nhà nước thực hiện chức năng giáo dục chuyên nghiệp nhất nên nhà trường là lực lượng giáo dục có hiệu quả nhất, hội tụ đủ những yếu tố cần thiết để có thể huy động sức mạnh giáo dục từ phía gia đình và xã hội. “Công nghệ chỉ là công cụ. Còn trong việc giúp những đứa trẻ làm việc với nhau và động viên chúng, giáo viên là quan trọng nhất.” – Bill Gates.
Giáo viên là thành phần cốt lõi của trường học và họ đóng vai trò quan trọng trong giáo dục phẩm chất, năng lực cho HS.  Nhà trường là môi trường có đủ điều kiện nhất trong việc thực hiện các mục tiêu giáo dục. Nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc truyền thụ tri thức cho các em. Bên cạnh truyền thụ tri thức văn hóa, nhà trường còn có nhiệm vụ giáo dục, rèn luyện về mặt phẩm chất đạo đức, đảm bảo sự phát triển toàn diện cho học sinh. GVCN còn mang theo một trọng trách lớn là tạo nên những nhân cách đẹp, trồng những “cây đời” cho xã hội ngày càng phát triển.
Một trong những yếu tố quan trọng hình thành nhân cách tốt cho người học đó là giáo dục cho các em có thái độ và lối sống đúng chuẩn mực của xã hội, biết quan tâm đến những người xung quanh, sống có trách nhiệm với cộng đồng và thực hiện bằng hành động ngay trong những môi trường và điều kiện có thể: Lớp học
3. Trong quá trình làm công tác chủ nhiệm, mỗi GV đều có những kinh nghiệm quí báu để bản thân hoàn thiện hơn,thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình. Đa số các GVCN đều quan tâm đến HS của mình theo nhiều cách khác nhau, mỗi người lại có một phương pháp giáo dục riêng. GV sẽ có những giải pháp khác nhau để giáo dục phát triển toàn diện cho HS.
Đối với GV chủ nhiệm lớp: Là người trực tiếp giáo dục đạo đức cho HS, có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành nhân cách của HS. Vì vậy, trước hết GV chủ nhiệm phải là người nắm vững những đặc điểm tâm sinh lí của HS, nắm được đặc điểm tính cách và hoàn cảnh gia đình của mỗi HS; trên cơ sở đó, có những biện pháp tác động phù hợp. “Nhân cách của người thầy là sức mạnh có ảnh hưởng to lớn đối với học sinh, sức mạnh đó không thể thay thế bằng bất kỳ cuốn sách giáo khoa nào, bất kỳ câu chuyện châm ngôn đạo đức, bất kỳ một hệ thống khen thưởng hay trách phạt nào khác.” – Usinxki
Nhằm góp thêm một số giải pháp quản lý HS trong lớp mình chủ nhiệm  đạt kết quả tốt nhất về việc biết hỗ trợ lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh, biết đùm bọc, sẻ chia và thấu cảm lẫn nhau,biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác. Chúng tôi cũng hy vọng GV có thể vận dụng các giải pháp một cách linh hoạt để kết quả giáo dục đạt chất lượng.
Vì vậy, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài “Một số phương pháp quản lý của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục học sinh hỗ trợ bạn cùng lớp”.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1. Đối với GVCN
Với đề tài này, GVCN sẽ có thêm nhiều kinh nghiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình.
– Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng vai trò của GVCN cấp THPT để có được những giải pháp hợp lý nhằm phát triển toàn diện học sinh.
– Nghiên cứu lý luận vai trò của GVCN trong việc phát triển toàn diện học sinh cấp THPT và kết quả đạt được.
– Đề ra các giải pháp cụ thể và có hiệu quả để phát triển toàn diện học sinh cấp THPT.
– Những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tế.
– GVCN lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, giáo dục, bằng sự gương mẫu và tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây dựng khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt các em nhỏ như con em mình trưởng thành theo từng năm tháng.
Học sinh kính yêu GV như cha mẹ mình, đoàn kết thân ái với bạn bè như anh em ruột thịt, lớp học sẽ trở thành một tập thể vững mạnh. Tình cảm của lớp càng bền chặt, tinh thần trách nhiệm và uy tín của GVCN càng cao thì chất lượng giáo dục càng tốt.
Rất nhiều giáo viên cùng giảng dạy trong một lớp, nhưng GVCN bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc đối với từng học sinh trong suốt cuộc đời họ.
2. Đối với học sinh
– HS được thực nghiệm bằng đề tài này sẽ có thêm nhiều bài học để trở thành một người bạn tốt, sẵn sàng ở bên bạn bè trong những cuộc trò chuyện hay những khi bạn bè rơi nước mắt. Đối với một số người, khó khăn của bạn bè là điều vô cùng phiền phức. Đó không phải là tình bạn thật sự.
– Đôi khi, con người ta không biết nên nói gì khi một người bạn của mình gặp khó khăn, vì vậy họ không nói gì cả hoặc giữ khoảng cách. Điều này có thể khiến bạn của bạn tổn thương nhiều hơn. Vì vậy cần học cách quan tâm đúng, đủ.
– Mục tiêu hàng đầu là ngỏ ý giúp đỡ. Chỉ riêng việc biết được có một ai đó sẵn sàng lắng nghe, đưa ra lời khuyên hoặc thể hiện sự quan tâm cũng có thể tạo nên sự khác biệt đối với một người bạn đang trải qua cơn hoạn nạn
3. Đối với phụ huynh
Đề tài này sẽ tạo nên sự gắn kết và niềm tin tưởng của CMHS với nhà trường.
– Xây dựng mối quan hệ giữa giáo viên và phụ huynh học sinh để thúc đẩy sự phát triển của con em mình là điều vô cùng quan trọng và thiết thực. Mối quan hệ đó có hài hòa, có niềm tin và những giá trị cần có thì việc giáo dục con em mới toàn diện nhất.
– Công tác phối kết hợp chặt chẽ giữa GVCN với CMHS là điều rất quan trọng. Do vậy nó đòi hỏi GVCN phải hết sức linh hoạt, khéo léo để từ đó có được sự đồng thuận ủng hộ từ phía CMHS cùng với nhà trường làm tốt công việc việc giáo dục đạo đức cho học sinh.
III. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
1. Phạm vi nghiên cứu
a) Phạm vi không gian
– Đề tài được chúng tôi nghiên cứu tại Trường THPT Đô Lương 3 và một số trường lân cận.
– Một số khảo sát được thực hiện ở các xã Tân Sơn, Nhân Sơn, Quang Sơn của Huyện Đô Lương.
b) Phạm vi thời gian
– Đề tài được nghiên cứu từ tháng 8/2018 đến tháng 2/2022 và hoàn thành vào tháng 4/2022.
– Các khảo sát về HS và GV được thực hiện vào các đợt trước và sau khi áp dụng đề tài trong khoảng thời gian từ các năm lớp 10 và 12 của các HS và quá trình chủ nhiệm của GV vào tháng 8/2018, tháng 8/2020, tháng 12/2021
c) Phạm vi nội dung
– Đề tài nghiên cứu về các giải pháp của GVCN trong việc quản lý HS hỗ trợ bạn cùng lớp.
2. Đối tượng nghiên cứu
– GVCN Trường THPT Đô Lương 3.
– HS tại các lớp 12A10,12D5,10D2 Trường THPT Đô Lương 3.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để nghiên cứu đề tài,chúng tôi sử dụng những phương pháp sau:
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Thu thập các tài liệu, thông tin lý luận về vai trò của GVCN lớp trong việc giáo dục toàn diện học sinh cấp THPT trên các sách, báo, tạp chí, tập san giáo dục, các bài tham luận trên Internet.
2. Phương pháp quan sát
Quan sát, theo dõi quá trình học tập, rèn luyện, tham gia các hoạt động của HS, giao tiếp ứng xử của học sinh trong lớp.
3. Phương pháp điều tra
– Trao đổi với giáo viên bộ môn, Hội cha mẹ học sinh.
– Trao đổi, trò chuyện với học sinh, bạn bè học sinh.
4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
– Tham khảo những bản báo cáo, tham luận, tổng kết hàng năm, các đợt thi đua của nhà trường, Đoàn trường.
– Tham khảo kinh nghiệm của các giáo viên chủ nhiệm trong trường hoặc đồng nghiệp ở trường khác.
5. Phương pháp thử nghiệm
Áp dụng vào việc phát triển toàn diện học sinh ở lớp chủ nhiệm.
V. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI
1. Tính mới
– GVCN thường là những người được các nhà quản lý GD tin tưởng giao cho nhiệm vụ làm công tác chủ nhiệm với mục đích giáo dục cho HS phát triển toàn diện, vì vậy họ đều tâm huyết và luôn tìm những giải pháp phù hợp cho đối tượng HS theo Điều lệ Trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/6/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) (Điều 27. Nhiệm vụ của giáo viên, mục 1,3).
– Tính mới của đề tài là nghiên cứu về một vai trò, trách nhiệm của GVCN đó là  quản lý, định hướng, giáo dục học sinh hỗ trợ bạn cùng lớp tại trường THPT Đô Lương 3 và một số trường phụ cận.
– Tình yêu thương và sự chia sẻ giữa người với người được thể hiện qua lời nói, thái độ, hành đông cụ thể, nhất là trong những hoàn cảnh khó khăn, thử thách. Mỗi cá nhân ở những độ tuổi, hoàn cảnh, công việc khác nhau có những cách khác nhau để thể hiện tình yêu thương của mình đã được nhắc đến rất nhiều. Nhưng những giải pháp cần thiết để hỗ trợ các bạn ngay trong lớp mình thì chưa được chú trọng và “Một số phương pháp quản lý của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục học sinh hỗ trợ bạn cùng lớp” thì chưa có đề tài nào công bố.
– Quan tâm, chia sẻ là thái độ thể hiện sự cảm thông, thiện chí và giúp đỡ đối với người khác, đặc biệt là những người gặp khó khăn, hoạn nạn. Nó là nguồn lực giúp mỗi người vượt qua khó khăn, bất trắc. Điều đó làm cho tình cảm con người trở nên gần gũi, gắn bó hơn, góp phần vào việc phát triển và duy trì mối quan hệ thân thiện, nhân ái. Nhất là sự hỗ trợ bạn bè cùng lớp lại càng đáng quý, rất cần có giải pháp quản lý HS trong những hoạt động học tập và cuộc sống, điều này là một trong những điểm mới mà đề tài chúng tôi đem lại.
– Chúng tôi áp dụng cho đối tượng mới là HS các lớp 10D2, 12A10,12D5 tại Trường THPT Đô Lương 3
– Thông điệp mà đề tài chúng tôi đưa ra cũng là một trong những điểm mới: Tình thương chính là hạnh phúc của con người. Hãy làm tất cả những điều tốt đẹp bạn có thể làm, cho tất cả những người bạn có thể, theo mọi cách bạn có thể, chừng nào bạn còn có thể. Cuộc sống trở nên khó khăn hơn khi chúng ta sống vì người khác, nhưng nó cũng trở nên đẹp đẽ và hạnh phúc hơn. Hãy để cho những năm tháng ở Trường THPT của các em ý nghĩa hơn.

2. Đóng góp của đề tài
– Dạy cho HS đừng bao giờ thờ ơ, vô cảm trước nỗi khổ đau, bất hạnh của người      khác, đừng vì nghèo khổ hay bất hạnh mà trở nên hẹp hòi ích kỷ, sống trái với đạo lý con người: Thương người như thể thương thân. Biết quan tâm bạn bè đúng cách đúng chỗ.
– Nhân rộng những việc tốt trong cuộc sống từ môi trường nhỏ,hình thành nhân cách đẹp cho HS. Không hành động tử tế nào sẽ dừng lại chỉ với chính nó. Một hành động tốt đẹp dẫn tới một hành động khác. Những tấm gương được noi theo. Một hành động tử tế đơn giản vươn rễ về mọi hướng, và rễ vươn lên mọc thành cây cối. Điều vĩ đại nhất mà lòng tốt làm được cho người khác là khiến chính họ cũng trở nên tốt đẹp.
– Góp phần hỗ trợ cho các GVCN có thêm nhiều phương pháp quản lí HS và giáo dục cho các em kỹ năng sống tốt hơn.
– Giúp HS hình thành và phát triển thêm nhiều phẩm chất, năng lực trong cuộc sống.

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
– Theo “Phương pháp công tác của người giáo viên chủ nhiệm ở trường THPT”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nhật Thăng (chủ biên), Nguyễn Dục Quang, Lê Thanh Sử, Nguyễn Thị Kỷ đề cập đến một số phương pháp chung trong công tác chủ nhiệm.
– Trong Điều lệ trường Trung học phổ thông, Bộ GD& ĐT, Luật giáo dục 2005, Bộ GD&ĐT, Những điều giáo viên chủ nhiệm cần biết, Nxb Lao động, 2009 cũng đã đề cập đến những nhiệm vụ của GV.
– Theo thống kê thì hiện tại chưa có công trình khoa học nào công bố với đề tài này mặc dù đây là một việc làm rất thiết thực và được các giáo viên chủ nhiệm áp dụng rất nhiều.
– Theo từ điển Tiếng Việt, hỗ trợ có nghĩa là giúp đỡ lẫn nhau, góp thêm vào để tạo thêm sức mạnh. Như vậy việc hỗ trợ bạn cùng lớp nghĩa là ngoài những hoạt động chung mà HS tham gia trong việc thực hiện theo những cuộc phát động của Nhà trường, địa phương thì việc hỗ trợ các bạn trong lớp cần được làm một cách thường xuyên và toàn diện.
2. Cơ sở lý luận
2.1. Lý thuyết về phương pháp quản lý của GVCN
Theo  Điều lệ Trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/6/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo)
Điều 16,17,19,22,27 đã nêu rõ chức năng, nhiệm vụ, giới hạn của GV và HS.
– Muốn HS phát triển toàn diện thì GVCN cần giáo dục cho HS có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội. Hơn thế phải luôn có năng lực hỗ trợ những người xung quanh, đặc biệt là các bạn cùng lớp.
– Để làm tốt việc giáo dục toàn diện học sinh, người giáo viên chủ nhiệm cần đặt ra những yêu cầu cụ thể cho học sinh như: yêu cầu về giáo dục đạo đức, yêu cầu về phát triển trí lực, yêu cầu về phát triển tài năng và thẩm mĩ, yêu cầu về giáo dục kĩ năng sống…
– Trong nhà trường, công tác chủ nhiệm lớp đặc biệt đóng một vai trò then chốt mà giáo viên chủ nhiệm giống như một nhạc trưởng giỏi, một vị tướng tài ba. Họ chính là linh hồn của tập thể lớp với rất nhiều thành viên. Nhà tâm lý học Xô Viết A.X. Macarenco cho rằng “Nhà sư phạm trở thành người có uy tín trong hoạt động sư phạm của mình và trong quá trình xây dựng các mối quan hệ với học sinh…Uy tín là toàn bộ cuộc sống của người thầy giáo, là hành vi hàng ngày của họ. Uy tín trước tiên phải căn cứ vào tài nghệ của người thầy giáo và những phẩm chất tốt đẹp của họ”.
2.2. Lý thuyết về năng lực hỗ trợ bạn cùng lớp
– Một trong những kĩ năng sống quan trọng chính là học cách giúp đỡ người khác sao cho khéo léo và hiệu quả.
– HS cần hỗ trợ nhau để phát triển trên một số phương diện sau:
a) Yêu cầu về phát triển trí lực
Trong các nhiệm vụ của giáo dục thì nhiệm vụ giáo dục trí tuệ là một nhiệm vụ quan trọng nhằm phát triển các năng lực trí tuệ chung của học sinh, từ đó hình thành thế giới quan khoa học, góp phần phát triển nhân cách học sinh. Vì vậy, cùng với việc giáo dục đạo đức cho học sinh thì người giáo viên chủ nhiệm cần thiết phải đi đầu trong việc hình thành và phát triển năng lực trí tuệ chung cho học sinh.
Đối với GVCN cấp THPT, việc phát triển trí lực ở học sinh được thể hiện trong việc GVCN biết kích thích các thao tác trí tuệ, đặc biệt là các thao tác tư duy ở học sinh.
b) Yêu cầu về phát triển tài năng và thẩm mĩ
Để phát triển tài năng và thẩm mỹ ở học sinh cấp THPT thì GVCN phải là người trực tiếp tổ chức hoặc dẫn dắt các em tham gia các hoạt động TDTT, VHVN… Thông qua những hoạt động này học sinh được mở mang tri thức và kỹ năng ở nhiều lĩnh vực. Nhiều học sinh đã trưởng thành từ các phong trào mang tính tập thể. Đồng thời đó cũng là cơ hội để các em khám phá và hiểu chính mình.
c) Yêu cầu về giáo dục kĩ năng sống
Theo Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), kỹ năng sống là kỹ năng tự quản lý bản thân, xây dựng cuộc sống, học tập, tạo mối quan hệ tốt với tự nhiên và xã hội…
Một trong những kĩ năng sống quan trọng chính là học cách giúp đỡ người khác sao cho khéo léo và hiệu quả.
Đối với học sinh cấp THPT, nếu đơn thuần GVCN chỉ biết hướng các em đến các hoạt động học tập sách vở để có một chỉ số IQ cao thì chưa đủ mà cần hướng các em đến các chỉ số EQ và chỉ số AQ. Để có được chỉ số EQ và AQ thì bản thân người GVCN phải liên tục bồi đắp, giáo dục cho học sinh các kĩ năng sống: học để biết, học để làm việc, học để làm người và học để cùng chung sống. Từ đó, các em biết cách đối diện với khó khăn, vượt lên nghịch cảnh, tìm được lối ra, xoay chuyển cục diện và hướng tới tương lai.
3. Cơ sở thực tiễn
3.1. Thực trạng về việc HS giúp đỡ bạn cùng lớp trong trường học hiện nay