SKKN Một số phương pháp rèn luyện kĩ năng vẽ biểu đồ địa lý cho học sinh lớp 9

1. PHẦN MỞ ĐẦU

        Năm học …………là năm học tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29- NQ/TW của Trung ương Đảng lần thứ 8 – Khóa XI về “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.

  Vì vậy, đổi mới phương pháp, đổi mới cách thức tổ chức dạy học là một trong những nhiệm vụ bắt buộc đối với mỗi thầy, cô giáo hiện nay.

Trong những năm qua, chất lượng giáo dục toàn diện tuy được nâng lên một bước đáng kể, nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Việc dạy học vẫn còn nặng về truyền thụ kiến thức đơn thuần, chưa coi trọng thực hành, chưa gắn với thực tiễn đời sống. Môn Địa lý cũng không nằm ngoài tình trạng chung đó. Hiện nay, một số giáo viên dạy môn Địa lý chỉ mới chú ý đến việc dạy kiến thức kênh chữ, chưa chú trọng đến kiến thức kênh hình. Nhất là việc rèn luyện cho học sinh kĩ năng vẽ biểu đồ trong giảng dạy môn Địa lý lớp 9 cấp Trung học cơ sở. Học sinh còn nhiều khó khăn, hạn chế khi vẽ hoặc khai thác nội dung kiến thức bằng biểu đồ; chưa biết cách sử dụng như thế nào cho tốt dễ hiểu, dễ nhớ, học sinh lúng túng khi giáo viên gọi lên vẽ biểu đồ và khai thác kiến thức từ biểu đồ.  

1. Lý do chọn đề tài.

Chương trình Địa lí 9 hiện nay đòi hỏi kĩ năng vẽ biểu đồ rất cao, đưa ra nhiều dạng biểu đồ mới và khó so với sách giáo khoa lớp 9 trước đó như các dạng biểu đồ: tròn, cột đơn, cột ghép, cột chồng, đường biểu diễn, miền… Trong chương trình có 44 bài: có 11 bài thực hành thì trong đó có 6 bài yêu cầu vẽ biểu đồ và 2 bài có liên quan đến biểu đồ. Và phần bài tâp sau bài học có 14 bài tập yêu cầu vẽ biểu đồ. 

       Việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho học sinh gồm: kỹ năng đọc biểu đồ, kỹ năng vẽ biểu đồ, kỹ năng nhận xét, giải thích biểu đồ,…Từ đó sẽ giúp học sinh hiểu và khai thác được một cách dễ dàng động thái phát triền của một hiện tượng, mối quan hệ về độ lớn giữa các đối tượng hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể.

       Việc rèn luyện kỹ năng địa lý tốt cho các em giúp học sinh chủ động nắm bắt kiến thức, hiểu bài sâu hơn, phát huy được trí thông minh sáng tạo và hình thành phương pháp học tập bộ môn tốt hơn .

        Hiện nay, ở các trường THCS một số giáo viên dạy địa lý mới ra trường còn rất lúng túng trong việc rèn luyện kỹ năng địa lý cho các em, vẫn còn có nhiều học sinh chưa coi trọng hoặc còn rất yếu kĩ năng vẽ biểu đồ. Đặc biệt đối với học sinh dân tộc thiểu số thì việc rèn luyện kỹ năng địa lý cho các em còn gặp nhiều khó khăn như các em còn hạn chế trong việc tính toán để xử lí số liệu, có em vẽ biểu đồ một cách tùy tiện không theo một quy ước nào, có em vẽ biểu đồ của đối tượng này lại nhầm vào biểu đồ của đối tượng khác.Thông qua đề tài này, tôi cũng muốn giúp một số giáo viên mới ra trường còn lúng túng trong việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho học sinh sẽ biết cách đọc, vẽ, nhận xét và giải thích biểu đồ nhất là các học sinh lớp 9, để giúp các em học tập có hiệu quả hơn. Đặc biệt là các em tham gia đội tuyển học sinh giỏi địa lý và qua đó nhằm khắc sâu kiến thức cho học sinh, giúp các em tự tin, có niềm ham mê trong việc học môn Địa lý. Đồng thời rèn luyện tư duy sáng tạo, biết tính toán, gắn lý thuyết với thực tiễn đời sống. 

        Từ kinh nghiệm bản thân qua nhiều năm giảng dạy địa lý và qua thực tế dự giờ đồng nghiệp, kết hợp với việc nghiên cứu các tài liệu tôi muốn viết lên đề tài “ Một số phương pháp rèn luyện kĩ năng vẽ biểu đồ địa lý cho học sinh lớp 9 Trường PTC2 Dân tộc nội trú Ngọc Lặc”.

2. Mục đích nghiên cứu đề tài.

        Tìm hiểu và rèn luyện kĩ năng về biểu đồ cho học sinh lớp 9. Giúp cho giáo viên và học sinh có những biện pháp rèn luyện kĩ năng vẽ biểu đồ cho học sinh lớp 9 nói riêng. Đồng thời nâng cao chất lượng giảng dạy môn địa lí nói chung. 

3. Đối tượng  và khách thể nghiên cứu đề tài.

        – Đối tượng nghiên cứu:

Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí.

– Khách thể nghiên cứu:

Học sinh lớp 9 – Trường PT C2 Dân tộc Nội trú Ngọc Lặc

4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài:

* Đề tài này cần thực hiện các nhiệm vụ sau:

– Nghiên cứu để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài, đó là cơ sở về về “ Biểu đồ” và việc “ Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ” cho học sinh.

– Điều tra, tìm hiểu để nắm được thực trạng việc rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ của học sinh lớp 9 trường PT C2 Dân tộc Nội trú Ngọc Lặc

– Đề xuất một số ý kiến về các biện pháp nhằm củng cố, nâng cao kỹ năng vẽ biểu đồ cho học sinh lớp 9 PT C2 Dân tộc Nội trúNgọc Lặc

5. Phương pháp nghiên cứu đề tài.

Đối với đề tài này tôi đã sử dụng  các phương pháp để nghiên cứu đó là:

– Phương pháp nghiên cứu li thuyết: Nhằm xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài

– Phương pháp quan sát: Nhằm tìm hiểu việc rèn luyện kĩ năng về vẽ biểu đồ của học sinh trong giờ học.

– Phương pháp điều tra; Nhằm đánh giá thực trạng có bao nhiêu học sinh còn yếu kém khi thực hành kĩ năng vẽ biểu đồ.

– Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Thông qua các bài kiểm tra có đánh giá chất lượng và hiệu quả các bài tập về kĩ năng xử lí, phân tích số liệu và kĩ năng vẽ biểu đồ của học sinh.

1. PHẦN NỘI DUNG
2. Cơ sở lý luận của một số phương pháp rèn luyện kỹ năng về biểu đồ Địa lý lớp 9 ở trường PTC2 Dân tộc Nội trú Ngọc Lặc. 

1.1. Biểu đồ.

Biểu đồ là hình vẽ cho phép mô tả một cách dễ dàng động thái phát triển của một hiện tượng (như quá trình phát triển kinh tế qua các năm…), mối tương quan về độ lớn giữa các đại lượng (như so sánh sản lượng về độ lớn gữa các đại lượng (như so sánh về sản lượng lương thực của các vùng…) hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể ( ví dụ cơ cấu ngành của nền kinh tế).Các loại biểu đồ rất phong phú, đa dạng. Mỗi loại biểu đồ lại có thể được dùng để biểu hiện nhiều chủ đề khác nhau. Vì vậy, khi vẽ biểu đồ, việc đầu tiên là phải đọc kĩ đề bài để tìm hiểu chủ đề định thể hiện trên biểu đồ (Thể hiện động thái phát triển, so sánh tương quan độ lớn hay thể hiện cơ cấu). Sau đó, căn cứ vào chủ đề đã được xác định lựa chọn loại biểu đồ thích hợp nhất. 

 1.2. Khi rèn luyện kỹ năng về biểu đồ cần nắm được các dạng biểu đồ sau:

          – Biểu đồ cột

– Biểu đồ thanh ngang

– Biểu đồ kết hợp

– Biểu đồ hình tròn

– Biểu đồ miền

– Biểu đồ cột chồng 

– Biểu đồ đường biểu diễn.

1.3. Các kĩ năng cơ bản khi vẽ biểu đồ.

       Rèn luyện kỹ năng vẽ, phân tích biểu đồ có ý nghĩa rất lớn trong việc giảng dạy bộ môn Địa Lí. Vì nó góp phần quyết định nên kết quả học tập của các em, vậy nên giáo viên phải rèn luyện cho các em những kỹ năng chủ yếu sau:

  – Kỹ năng xác định dạng biểu đồ thích hợp.

  – Kỹ năng tính toán, xử lí các số liệu.

+ Tính tỉ lệ giá trị cơ cấu( %)

+ Tính chỉ số phát triển( %)

+ Quy đổi tỉ lệ  % ra góc ở tâm

+ Tính bán kính của đường tròn của các đại lượng có giá trị tuyệt đối khác nhau.