SKKN Một vài biện pháp rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một đoạn thơ, một bài thơ cho học sinh Lớp 9

PHẦN II: NỘI DUNG ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Trong môn Ngữ Văn, văn nghị luận chiếm vị trí rất quan trọng. Nó giúp học sinh hình thành và phát triển tư duy, khả năng lập luận và thuyết phục; giúp các em khi trưởng thành có tư duy lôgic và năng lực biểu đạt những vấn đề của đời sống. Vì vậy, văn nghị luận được bố trí dạy ngay từ lớp 7, tiếp tục rèn luyện và nâng cao ở lớp 8, lớp 9. Các tiết làm văn nghị luận cũng chiếm một thời lượng không nhỏ ở lớp 9, giúp học sinh có kĩ năng làm bài nghị luận hoàn chỉnh và tiếp tục nâng cao ở bậc trung học phổ thông. Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là kiểu bài thuộc nhóm nghị luận văn học. Đây là kiểu bài khó so với văn nghị luận nói riêng và phân môn Tập làm văn nói chung. Ở kiểu bài này, đòi hỏi học sinh phải có năng lực phân tích, đánh giá từ khái quát đến cụ thể, có sự hiểu biết về văn học và đặc biệt là kĩ năng trình bày. Mặt khác, kiểu bài này đòi hỏi học sinh phải thề hiện được năng lực tiếp nhận, cảm thụ thơ của mình. 

Thực tế, ngay từ tuổi mẫu giáo, các em đã làm quen với thao tác đọc và cảm nhận thơ ở cấp độ đơn giản. Đến bậc Tiểu học, mức độ cảm thụ thơ được nâng lên một bước mới: đọc diễn cảm, chỉ ra cái hay, cái đẹp trong đoạn thơ, phát hiện những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ. Đến bậc Trung học cơ sở, cảm thụ thơ được nâng lên một bước để đáp ứng yêu cầu cao hơn. Nhưng đối với học sinh lớp 9 thì kĩ năng viết văn của các em ở kiểu bài này còn nhiều hạn chế. Các em chưa định hình được các bước tạo lập văn bản  nghị luận về một đoạn thơ, một bài thơ. Chính vì lẽ đó, kiến thức tạo lập văn bản nghị luận về văn học lại trở thành vấn đề xa lạ đối với các em. Vậy đối với giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn lớp 9, ngoài việc cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về văn học, tôi còn phải quan tâm đến phương pháp rèn kĩ năng làm văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho các em. Bởi điều này sẽ giúp cho các em có khả năng lập luận chặt chẽ, trình bày những lí lẽ, dẫn chứng một cách sáng sủa, giàu sức thuyết phục khi bày tỏ ý kiến của bản thân về một đoạn thơ, bài thơ. Sau thời gian suy nghĩ và tìm tòi, đầu năm học …………., tôi đã mạnh dạn chọn lấy đề tài: “Một vài biện pháp rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một đoạn thơ, một bài thơ cho học sinh lớp 9” làm đề tài nghiên cứu cho năm học này.

1. LỊCH SỬ ĐỀ TÀI:

Đề tài mà tôi nghiên cứu đã được nêu nhiều trong các sách về phương pháp giảng dạy phân môn Tập làm văn và được nhiều giáo viên nghiên cứu viết thành sáng kiến kinh nghiệm. Tuy nhiên, các giải pháp trong sách là những giải pháp khắc phục cho học sinh bậc Trung học cơ sở nói chung. Ở từng thể loại, từng kiểu bài cần phải có những giải pháp thiết thực hơn, sâu sát hơn, phù hợp với đặc điểm yếu kém của học sinh từng nơi. Là giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn, tôi đã thấy được những nhược điểm ấy và đề ra các giải pháp thích hợp để rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho học sinh lớp 9.

III. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Đề tài này là những suy nghĩ, kinh nghiệm của bản thân tôi tích lũy trong nhiều năm học. Đây là đề tài mới được nghiên cứu nên chỉ áp dụng được đối với môn Ngữ văn 9 (phần văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ) ở trường Trung học cơ sở Thuận Thành và mới áp dụng trong năm học ………….. 

1. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Từ những thực tiễn và cơ sở trên đề tài này nhằm mục đích giúp cho học sinh lớp 9 có được kĩ năng làm bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Đề tài nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn của người học và nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn. Các em sẽ có được kĩ năng từ viết đúng, dần dần hướng tới viết hay, có ý tứ sâu xa, lời lẽ ngắn gọn, hàm súc, bài viết mạch lạc, gợi cảm và có sức thuyết phục. Đề tài còn có thể đánh thức cảm xúc của đồng nghiệp trong quá trình dạy học để họ nhận thấy sự cần thiết trong việc dạy học sinh cảm thụ tác phẩm thơ và trình bày một cách khoa học, thuyết phục người đọc.

PHẦN NỘI DUNG

1. THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI:

Năm học …………., tôi được Ban giám hiệu phân công giảng dạy hai lớp 9 với 77 học sinh. Khi giảng dạy đến kiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ, tôi nhận thấy các em còn gặp nhiều khó khăn ở bài viết này. Kĩ năng viết văn của các em chưa thật thành thạo. Đa phần các em còn lúng túng trong cách diễn đạt. Bài viết còn rời rạc, khô khan, dùng từ đặt câu chưa chính xác, bố cục chưa rõ ràng, luận điểm, luận cứ và lập luận cũng chưa có sức thuyết phục cao. Một số bài vốn từ rất nghèo nàn nên diễn đạt lủng củng, dài dòng không thoát ý, mắc nhiều lỗi chính tả. Ở bài viết Tập làm văn số 7 (nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ), các em đạt được kết quả như sau:

Qua bảng số liệu trên, tôi nhận thấy rằng số học sinh có điểm Yếu ở bài viết số 7 trong năm học ………….ở 02 lớp chiếm khá cao: 19/77 học sinh (tỷ lệ 24,7%). Còn số học sinh có điểm Trung bình chiếm: 39/77 học sinh (tỷ lệ 50.6%). Bản thân tôi trăn trở và dành thời gian tìm hiểu lý do. Theo tôi, là do các nguyên nhân sau: 

– Thứ nhất: Các em chưa nắm sâu nội dung bài thơ, đoạn thơ. Kiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ đòi hỏi học sinh phải có sự hiểu biết về nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ thì mới phân tích được. Vốn kiến thức đó, các em có được từ đâu? Tất nhiên là từ phần đọc- hiểu văn bản. Thế nhưng do các em còn quá lười nên chưa nắm chắc kiến thức ở phần đọc- hiểu văn bản. Điều đó khiến bài viết ở bài Tập làm văn của các em còn đơn điệu, chưa phong phú, sắc sảo. Nội dung bài viết còn sơ sài. Vì vậy, các em đã gặp nhiều khó khăn trong việc tìm ý để làm bài văn nghị luận.

– Thứ hai: Học sinh không lập dàn bài trước khi viết. Vì thế, bài làm của các em có bố cục chưa rõ ràng. Các em cứ nhớ gì viết nấy nên bài viết còn lộn xộn, chưa theo trình tự, còn mắc lỗi về lập ý, không làm nổi bật vấn đề nghị luận. Các em chưa hiểu được dàn ý là nội dung sơ lược của bài văn. Đó là hệ thống suy nghĩ, tìm tòi, nhận xét, đánh giá của học sinh dựa trên yêu cầu cụ thể của đề bài. Dàn bài trong Tập làm văn chẳng khác nào là bản thiết kế xây dựng ngôi nhà, bản kế hoạch sản xuất của một xí nghiệp để thực hiện chỉ tiêu sản xuất. 

– Thứ ba: Các em còn mắc nhiều lỗi về diễn đạt, trình bày thiếu logic, không mạch lạc. Đa số các em còn nghèo nàn vốn từ ngữ nên diễn đạt còn lủng củng hoặc có vốn từ nhưng sử dụng chưa phù hợp trong mọi hoàn cảnh. Các em chưa biết lựa chọn các hình ảnh tiêu biểu để phân tích mà làm nổi bật luận điểm. Mặt khác khả năng cảm thụ và phân tích chi tiết nghệ thuật, điểm sáng nghệ thuật còn hạn chế. Bên cạnh đó, các em còn lúng túng trong việc xây dựng một đoạn văn, trong việc diễn đạt những suy nghĩ của mình vào bài viết.

Từ thực trạng trên đây, tôi nhận thấy rằng: muốn rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho học sinh lớp 9, bản thân tôi cũng như học sinh phải cố gắng thật nhiều mới đem lại kết quả cao. Do đó, ngay từ đầu năm học …………., khi được phân công tiếp tục giảng dạy Ngữ văn lớp 9, tôi đã thử nghiệm một số biện pháp nhằm giúp học sinh làm tốt kiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Muốn vậy, tôi cần giải quyết tốt các vấn đề sau:

– Trước hết, tôi yêu cầu học sinh phải nắm chắc những kiến thức đã học ở các đoạn thơ, bài thơ. Bởi vốn kiến thức này nó sẽ giúp cho các em rất nhiều trong việc làm rõ luận điểm, làm nội dung của bài viết được sâu sắc