SKKN Một vài kĩ thuật dạy học sinh lớp 1 viết đúng đẹp

1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Chữ viết là một trong những phát minh gây ấn tượng nhất, là thành tựu đánh dấu sự phát triển của nhân loại. Chữ viết còn thể hiện nền văn hóa, tinh hoa của mỗi dân tộc. Cùng với lời nói, chữ viết là phương tiện giao tiếp của con người. Chữ viết đúng, sạch, đẹp, rõ ràng không những giúp người đọc dễ hiểu mà còn tạo được thiện cảm với người đọc. Viết chữ  đẹp là vấn đề được mọi người trong, ngoài ngành Giáo dục & Đào tạo quan tâm, lo lắng. Người xưa đã nói “Nét chữ – Nết người” có hàm ý hai vấn đề đó là: nét chữ thể hiện tính cách con người; thông qua rèn chữ viết mà giáo dục nhân cách con người. Trong thực tế, đôi khi chỉ nhìn qua chữ viết của một người ta có thể nhận ra một vài nét trong tính cách của họ. Từ xa xưa, trong truyền thống hiếu học của dân tộc, ông cha ta đã rất coi trọng nhân tài, đặc biệt là những người “Văn hay – chữ tốt”
Trong thời đại hiện nay, công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, nó tác động không nhỏ tới đời sống mọi mặt của xã hội. Có nhiều người cho rằng “Chữ viết tay không quan trọng vì đã có máy tính, trong máy tính có hàng trăm font chữ đẹp. Thi cử thì hầu hết là trắc nghiệm…”. Song thực tế chữ viết tay cực kì quan trọng, bởi vì: Với học sinh, sinh viên nếu bạn học tốt tất cả các môn học nhưng chữ viết quá xấu không thể hiện được nội dung các môn học đó thì kết quả học tập sẽ không cao. Với giáo viên, chữ viết đẹp là chuẩn mực giúp bạn tự tin đứng trên bục giảng, tự tin khi soạn bài. Với các bậc phụ huynh, chữ viết đẹp là tấm gương cho con cái noi theo, giúp bạn chỉnh được nét chữ và ý thức học tập cho con mình. Với mỗi doanh nghiệp chữ viết là văn hóa doanh nghiệp. Điều đó thể hiện rõ khi bạn nhận thư, fax viết tay mà chữ viết trên đó bạn không thể đọc được,…
Với những ý nghĩa giáo dục như đã nêu ở trên thì việc rèn chữ viết cho học sinh vẫn trở nên rất cần thiết, nó đã góp phần vào việc giáo dục toàn diện cho học sinh. Chính vì vậy mà phân môn Tập viết có tầm quan trong đặc biệt ở Tiểu học nhất là đối với học sinh lớp 1.  Phân môn tập viết trang bị cho các em những yêu cầu kĩ thuật viết nhanh, viết đẹp trong học tập và giao tiếp. Dạy cho học sinh viết đúng, viết cẩn thận, viết đẹp là góp phần rèn luyện cho các em tính cẩn thận, lòng tự trọng đối với mình cũng như đối với thầy và bạn khi đọc bài vở của mình.
Việc dạy Tập viết ở lớp 1 được phối hợp nhịp nhàng với dạy Học vần. Học sinh được luyện tập viết chữ dưới hai hình thức chủ yếu, (tập viết chữ trong các tiết học âm, chữ ghi âm, vần) và (tập viết theo yêu cầu kĩ thuật trong các tiết Tập viết). Dạy Tập viết trong các tiết Học vần lớp 1 là giúp cho học sinh có được những hiểu biết về đường kẻ, độ cao, cỡ chữ, hình dáng và tên gọi các nét chữ, cấu tạo chữ cái, khoảng cách giữa các nét chữ và giữa các chữ cái, chữ ghi tiếng, cách viết các chữ thường, dấu thanh. Viết đúng quy trình các nét, dấu thanh, viết chữ cái và liên kết chữ cái tạo chữ ghi tiếng theo yêu cầu liền mạch, viết thẳng hàng các chữ trên dòng kẻ. Ngoài ra học sinh còn được rèn tư thế ngồi, cách cầm bút, cách để vở. Do vậy, các thầy cô giáo nói chung, các thầy cô giáo Tiểu học nói riêng phải chú trọng bồi dưỡng thế hệ trẻ thành những con
người “vừa hồng, vừa chuyên” tạo ra nền tảng vững chắc để các em tiếp tục học tốt hơn các môn học khác. Đó là việc làm vô cùng quan trọng.
Từ những yêu cầu nêu trên và từ thực tế công tác của bản thân được giao nhiệm vụ giảng dạy và chủ nhiệm lớp 1A – Trường Tiểu học Xuân Thắng, tôi đã trăn trở và tìm ra phương pháp rèn chữ cho học sinh ngay từ đầu năm. Đặc biệt chú trọng dạy kĩ, cẩn thận ở phần Tập viết trong các tiết Học vần. Đây chính là “đòn bẩy” giúp các em viết đẹp không chỉ ở lớp 1 mà còn viết đẹp ở những lớp trên. Nhận thức được tầm quan trọng đó, tôi mạnh dạn đưa ra ” Một số kinh nghiệm dạy tập viết trong tiết học vần lớp 1 ở một trường miền núi”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
– Đọc tài liệu, tham khảo đồng nghiệp, kết hợp với kinh nghiệm thực tế dạy học tìm ra các phương pháp khả thi, tích cực để áp dụng khi dạy phần Tập viết trong tiết Học vần ở lớp 1 đạt hiệu quả.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
– Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những biện pháp góp phần rèn chữ viết trong tiết Học vần cho học sinh lớp 1 ở trường tiểu học hiện nay nói chung và học sinh lớp 1A trường Tiểu học Xuân Thắng nói riêng. Lớp tôi chủ nhiệm có 27 em, trong đó trong đó nữ 10 em, dân tộc 10 em
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Khi tiến hành đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp sau đây:
+ Phương pháp nghiên cứu lí luận.
+ Phương pháp điều tra, khảo sát, thu thập số liệu.
+ Phương pháp quan sát đối tượng
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
– Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm là Học sinh yêu thích tập viết, có ý thức viết đúng ngay từ đầu và tiến tới viết đẹp.
– Giáo viên phân loại chữ cái theo các nhóm chữ có đặc điểm tương đồng như : nhóm chữ có nét khuyết, nhóm chữ có nét cong …. nên học sinh vừa dễ thuộc chữ cái, vừa nắm vững hơn về cách viết. Từ đó học sinh đã biết viết liền mạch mà không cần phải vừa viết vừa nhìn từng nét nên tốc độ viết đã nhanh hơn rất nhiều, chữ viết chuẩn hơn, đẹp và có tính thẩm mĩ hơn trước.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Chữ viết là công cụ để giao tiếp và trao đổi thông tin, là phương tiện để ghi chép, trao đổi tri thức văn hóa, khoa học và đời sống.
Ở lớp 1 việc dạy cho học sinh biết chữ và từng bước làm chủ chữ viết để phục vụ cho học tập và giao tiếp là yêu cầu quan trọng  hàng đầu của môn Tiếng Việt.  Dạy Tập viết nói chung và nhiệm vụ chủ yếu nói riêng của phần Tập viết trong tiết Học vần lớp 1 nhằm đáp ứng các nguyên tắc cơ bản sau:
– Đảm bảo tính khoa học, tính hệ thống.
– Có tính thẩm mĩ (đẹp trong sự hài hòa khi viết liền các con chữ)
– Đảm bảo tính sư phạm (phù hợp với đặc điểm tâm lí, sinh lí lứa tuổi học sinh Tiểu học)
– Có tính kế thừa và phát triển, phù hợp với thực tiễn (kế thừa vẻ đẹp của chữ
viết truyền thống đồng thời tính đến sự thuận lợi khi sử dụng, viết nhanh, viết liền nét, phù hợp với điều kiện dạy và học ở Tiểu học (theo quyết định số 31/2002/QĐ – BGD&ĐT ngày 14/6/2006 của Bộ trưởng BGD&ĐT).
Như vậy, môn Tiếng Việt lớp 1 là nền móng của bậc Tiểu học. Mục đích của việc dạy Tiếng Việt lớp 1 có nhiệm vụ rất lớn lao: trao cho các em chìa khóa để vận dụng chữ viết khi học tập, là công cụ để các em sử dụng suốt đời. Đối với học sinh lớp 1 yêu cầu cơ bản và quan trọng nhất trong học Tiếng Việt là đọc thông, viết thạo mà cần thiết hơn cả là chất lượng chữ viết. Vậy để viết đúng mẫu, viết đẹp thì học sinh phải biết xác định dòng kẻ, đường kẻ, phải viết đúng kích cỡ, độ cao, độ rộng… Nói chung phải dạy cho học sinh kĩ năng viết đúng quy trình, đây là cơ sở để các em viết chữ đẹp, rõ ràng, linh hoạt, đúng mẫu chữ ở các lớp trên. Kĩ năng viết được thực hành trước hết trong phần Tập viết của các tiết Học vần, trong các tiết Tập viết và được củng cố hoàn thiện ở các môn học khác. Đồng thời cùng với việc rèn chữ các em học sinh sẽ có cơ hội rèn luyện tính kiên trì, tính cẩn thận, sự khoa học, óc thẩm mĩ, tình yêu Tổ quốc, yêu đất nước và tiếng mẹ đẻ.
Từ những mục tiêu, nhiệm vụ và cơ sở khoa học nêu trên khi được phân công dạy lớp 1 tôi đã tập trung nghiên cứu vạch ra kế hoạch một cách chi tiết, cụ thể về việc dạy Tập viết trong tiết Học vần ở lớp 1 và triển khai thực hiện. Bản thân tôi cũng coi đó là một trong những công việc trọng tâm trong dạy học sinh viết đúng, viết đẹp cho cả năm học.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
a) Đặc điểm tình hình địa phương
Trường Tiểu học nơi tôi công tác là một trường thuộc xã miền núi nghèo của huyện Thọ Xuân với số hộ nghèo chiếm tỉ lệ 20%, người dân tộc thiểu số là khoảng 50%. Do vậy, trình độ nhận thức của nhân dân chưa đồng đều. Phụ huynh học sinh thường gửi con cho ông bà để đi làm ăn xa nên chưa quan tâm đến việc học tập của con cái hoặc có quan tâm nhưng chưa đúng cách. Các em còn mải chơi, học chỉ là nghĩa vụ, học cho hết lớp.
Trong mấy năm gần đây, Đảng bộ và chính quyền địa phương đã dần dần quan tâm giúp đỡ nhà trường trong việc giáo dục học sinh.
b) Đặc điểm tình hình nhà trường
Trong những năm gần đây cùng với việc nâng cao chất lượng học tập cho học sinh thì công tác “Giữ vở sạch – viết chữ đẹp ” cho học sinh cũng được Ban Giám hiệu triển khai trong toàn trường. Đây là việc làm trọng tâm của hoạt động chuyên môn và được duy trì thường xuyên thành nếp để thực hiện trong suốt năm học.
* Thuận lợi: Trong thực tế hiện nay ngay từ khi còn học Mầm non các em đã được tiếp xúc, làm quen với chữ cái. Một số gia đình quan tâm đến con cái cũng đã dạy các em tập viết… nên nhìn chung học sinh Tiểu học ngay từ đầu lớp 1 đã nhận được mặt chữ và viết được các chữ cái.
– Về cơ bản các em viết tương đối đúng mẫu, đảm bảo đúng cỡ chữ quy định.
– Khi viết đã thể hiện tính thẩm mĩ.
* Khó khăn: Tuy nhiên các bậc phụ huynh chưa nắm vững cách viết chữ như: quy trình tập viết từng con chữ (về độ cao, độ rộng, tên gọi các nét..) mà mới chỉ quan tâm dạy các em về hình dáng các con chữ chứ chưa biết quan tâm đến dạy viết đúng quy trình, mẫu chữ.
– Một bộ phận không nhỏ các em viết chữ chưa đúng mẫu, chưa đúng cỡ chữ,
ghi dấu thanh không đúng vị trí.
– Nhiều em viết chữ chưa đẹp, các nét chữ, con chữ chưa đều, thế chữ chưa ổn định, nghiêng, ngửa, ưỡn nét tùy tiện.
– Một số học sinh còn chưa biết cách trình bày, chưa nắm được khoảng cách giữa các nét trong một con chữ; giữa các con chữ trong vần, chữ…
– Một số học sinh cách cầm bút, để vở, tư thế ngồi chưa đúng quy định.
* Nguyên nhân: Trước hết do nhận thức của người dạy, người học, nhận thức của cha mẹ học sinh chưa thấy rõ tầm quan trọng của việc dạy Tập viết đặc biệt là dạy Tập viết cho học sinh khi mới bắt đầu vào lớp 1.
– Bản thân một số giáo viên chữ viết còn chưa đúng mẫu, chưa có kinh nghiệm hướng dẫn cho học sinh tập viết đúng mẫu, tỉ mỉ chu đáo, chưa sửa sai kịp thời cho học sinh.
– Về phía học sinh rất nhiều yếu tố ảnh hưởng tới chữ viết của các em đó là: Do tư thế ngồi, cách cầm bút, để vở không đúng. Việc chuẩn bị dụng cụ học tập chưa tốt, chưa nắm chắc mẫu chữ và quy trình viết hoặc ý thức  rèn chữ chưa tốt. Chưa nắm chắc quy tắc chính tả, nguyên tắc đánh dấu thanh hoặc đọc không đúng.
c) Khảo sát chất lượng chữ viết của học sinh:
Muốn học sinh viết đúng và đẹp trước hết người giáo viên phải tìm hiểu rõ tình trạng chữ viết của học sinh lớp mình như thế nào? Học sinh yếu những mặt nào? Mức độ yếu của học sinh ra sao? Do đó, vào cuối tháng 9 của năm học tôi tiến hành điều tra khảo sát kết hợp đàm thoại với các em tôi nhận thấy ngoài những học sinh viết đúng mẫu, đẹp vẫn còn một số tồn tại như sau:
– Một số học sinh còn yếu về kĩ năng viết (chưa viết đúng quy trình mẫu chữ,   khoảng cách. Đặc biệt một số học sinh viết sai độ cao, độ rộng con chữ ( viết chữ rộng quá hoặc hẹp quá).
– Một số gia đình chưa chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, đồ dùng học tập cho học sinh, bút chì gọt quá nhọn hoặc quá tù nên đã ảnh hưởng đến chất lượng chữ viết.
– Một số học sinh chưa chịu khó tập viết, luyện chữ, chỉ cốt sao viết cho xong bài.
– Đa số học sinh tư thế ngồi viết, để vở, cầm bút chưa đúng.
Ví dụ: Con chữ o có độ cao 2 ô li (1 đơn vị), độ rộng 1,5 ô li nhưng các em thường viết con chữ o cao 2 ô li, rộng 2 ô li hoặc cao 2 ô li rộng 1 ô li. Một số học sinh còn viết sai quy trình: Ví dụ: con chữ o viết chưa đúng điểm đặt bút, dừng bút thậm trí còn viết con chữ o ngược.
– Một số lỗi thường gặp khi học sinh viết các nhóm chữ.
Ví dụ: