SKKN Nâng cao hiệu quả sử dụng cấu trúc lặp thông qua việc tiếp cận, xây dựng từ những bài toán đơn giản

PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1.1. Lí do chọn đề tài 

Sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại đã đặt giáo dục vào thử thách mới, đó là nhằm đào tạo ra thế hệ tương lai vừa có phẩm chất, vừa phải có năng lực tiếp cận khoa học hiện đại để hội nhập với xu thế chung của xã hội. Do vậy giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. 

Tin học đối với học sinh là môn khó đặc biệt là chương trình tin 11 vì kiến thức lập trình đối với đa số học sinh là khó tiếp cận. Trong nhiều năm giảng dạy tôi thấy với mỗi giáo viên chúng ta, giảng dạy luôn luôn đặt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục , năng lực, tri thức, nhận thức cho học sinh. Đặt mục tiêu làm sao để tri thức, trí thức của học sinh được rèn luyện, mài dũa, một cách tốt nhất. Tôi nhận thấy rằng rèn luyện tư duy, kĩ năng lập trình giải bài toán, làm việc sáng tạo là một việc cần thiết, quan trọng để đáp ứng nhu cầu của học sinh và cũng là trách nhiệm của mỗi người giáo viên khi giảng dạy. 

Trong chương trình môn học xuất hiện khá nhiều bài toán yêu cầu học sinh biết liên hệ nhiều kiến thức, có những bài toán đòi hỏi tư duy, khả năng lập trình, kết hợp các kiến thức, năng lực ở mức độ cao. Một trong các bài toán đó có rất nhiều bài  liên quan đến cấu trúc lặp. Đây là phần quan trọng trong chương trình Tin học 11, đề thi học sinh giỏi tỉnh và có đầy đủ các mức độ từ nhận biết, thông hiểu vận dụng thấp,vận dụng cao; có khá nhiều vấn đề liên quan như cấu trúc rẽ nhánh, cấu trúc lặp, kiểu xâu, chương trình con, đệ quy …  Từ những vấn đề đã nêu trên, tôi thật sự trăn trở làm sao để cỏ thể giúp học sinh giải quyết được các bài toán này một cách nhanh và chính xác; rèn luyện tư duy, nâng cao năng lực cho học sinh, tôi đã liên hệ các kiến thức và mạnh dạn đưa ra đề tài: “Nâng cao hiệu quả sử dụng cấu trúc lặp thông qua việc tiếp cận, xây dựng từ những bài toán đơn giản”. 

1.2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 

      – Học sinh THPT nói chung, học sinh ôn thi học sinh giỏi       – Giáo viên giảng dạy môn Tin học bậc THPT. 

1.3. Mục đích của đề tài 

Trên các nghiên cứu về lý thuyết và thực tiễn, tôi đề xuất một số cách tiếp cận, khai thác và phát triển các dạng cấu trúc lặp, nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao kiến thức năng lực của học sinh. 

1.4. Nhiệm vụ đề tài 

Nghiên cứu cơ sở lí thuyết và thực hành cấu trúc lặp. 

Nghiên cứu phương pháp dạy học tích hợp: Hoạt động nhóm, dạy học dự án. 

Xây dựng các tiêu chí, công cụ đánh giá kiến thức, phẩm chất năng lực học sinh. 

Thực nghiệm sư phạm của để đánh giá hiệu quả của giải pháp và có những điều chỉnh, kiến nghị đề xuất phù hợp. 

1.5. Phương pháp nghiên cứu 

Phương pháp nghiên cứu lí thuyết. 

Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm. Phương pháp thực nghiệm.  

1.6. Những đóng góp của đề tài 

Lựa chọn và nghiên cứu được cơ sở lí luân, cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn của hoạt động sáng tạo thông qua việc tiếp cận, xây dựng từ những bài toán đơn giản 

Rèn luyện các phẩm chất trung thực trách nhiệm chăm chỉ, các năng lực tự chủ, tự lực, tự học, giao tiếp hợp tác, giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực ngôn ngữ, khả năng lập trình giải các bài toán trên máy tính. 

Rút ra được một số kinh nghiệm dạy học, phát huy tính tự giác, sáng tạo, tạo hứng thú trong học tập cho học sinh. 

PHẦN II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 

Hầu hết các giáo viên chúng ta khi giảng dạy cứ quan niệm nhẹ nhàng miễn sao học sinh cỏ thể làm ra kết quả, đáp án đúng mà lãng quên bản chất, nguyên nhân xuất phát của bài toán từ đâu, vì thế đánh mất sự kết hợp liên quan giữa các yếu tố, kiến thức, nhất là với hiện tại bây giờ các đề thi đánh giá năng lực bằng hình thức trắc nghiệm, khả năng lập trình trên máy tính. Nếu chúng ta chỉ truyền thụ kiến thức cơ bản cho học sinh mà bỏ qua hoạt động rèn luyện tư duy,kết hợp kiến thức, liên hệ và phát triển thì không những bản thân chúng ta sẽ bị mai một kiến thức, mà các em học sinh sẽ bị động trước một vấn đề tưởng chừng như mới mẻ, khả năng suy luận, tư duy sáng tạo của học sinh sẽ bị hạn chế, đặc biệt khi sử dụng các cấu trúc rẽ nhánh, cấu trúc lặp còn mơ hồ, lúng túng.  

2.1 Cơ sở lí luận của đề tài 

2.1.1. Lí thuyết cần tìm hiểu : 

• Cấu trúc lặp – Bài 10 – SGK Tin học 11  
• Chủ đề F: Bài 8   – Câu lệnh lặp – SGK Tin học 10 – Cánh Diều – Các cấu trúc lặp: 

  +) Lặp với điều kiện biết trước và cấu trúc câu lệnh for: 

• Dạng lặp tiến 
• Dạng lặp lùi 

  +) Lặp với điều kiện chưa biết trước và cấu trúc câu lệnh while 

• Ngôn ngữ lập trình C++/Dev C++ 
• Ngôn ngữ lập trình Python 

2.1.2. Nghiên cứu phương pháp nâng cao hiệu quả sử dụng cấu trúc lặp  

Định hướng xây dựng cấu trúc lặp cho bài toán 

• Dùng  cấu trúc lặp for 
• Dùng cấu trúc lặp while 
• Sử dụng lồng ghép các cấu trúc lặp,… 

2.2. Cơ sở thực tiễn 

Thực trạng của việc tổ chức dạy học chủ đề gắn với việc giáo dục ý thức trách nhiệm của học sinh. 

Để học sinh hứng thú học tập trong việc tự tìm hiểu, sáng tạo, khám phá các bài tập mới, giải quyết các bài toán có sử dụng cấu trúc lặp và hướng tới khả năng lập trình. 

Phiếu điều tra thực trạng tình hình học sinh đối với việc học và vận dụng cấu trúc lặp(câu lệnh lặp): 

Phiếu điều tra giáo viên đối thực trạng tình hình học sinh thích/ không thích học và vận dụng cấu trúc lặp: