SKKN Phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua phương pháp dạy học tích hợp liên môn trong tiết dạy môn số học lớp 6

1. PHẦN MỞ ĐẦU:

1.1. Lí do chọn đề tài: 

Giáo dục trung học cơ sở là bước chuyển tiếp giữa giáo dục tiểu học và giáo dục trung học phổ thông, với sự thay đổi lớn lao về cả nội dung kiến thức và phương pháp học tập cùng với sự thay đổi về tâm sinh lý của học sinh trung học cơ sở. Mục tiêu giáo dục trong giai đoạn này đòi hỏi người làm công tác giáo dục phải có năng lực chuyên môn vững vàng, có kỹ năng sư phạm tốt và không thể không kể đến những năng lực năng khiếu khác.

  Chương trình giáo dục trung học cơ sở đã được phân chia thành nhiều bộ môn khoa học khác nhau, với mỗi bộ môn có những phương pháp học tập đặc trưng. Đối với bộ môn Toán thì các em không còn bỡ ngỡ về môn học này. Tuy nhiên sự đổi mới liên tục về phương pháp dạy học nhằm giúp học sinh hứng thú học tập, tích cực chủ động tìm tòi kiến thức thì việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp các em có  ý thức học tập tốt các bộ môn, các em có khả năng vận dụng kiến thức một số môn học vào giải quyết các vấn đề trong thực tế cuộc sống.

Hiện nay, chương trình giáo dục đã thể hiện rõ tính ưu việt của phương pháp dạy học tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy. Thực tế trong quá trình giảng dạy giáo viên luôn nhận thấy bộ môn của mình cần có sự tích hợp các bộ môn khác. Dạy học tích hợp là sự kết hợp các nội dung từ các môn học, giáo viên có vai trò giúp học sinh nhận thức sự cần thiết phải tích hợp liên môn trong học tập và trong ứng dụng thực tế.

Chính vì vậy, việc dạy học tích hợp liên môn là việc làm hết sức cần thiết giúp trang bị cho học sinh thói quen vận dụng tổng hợp các kiến thức để giải quyết vấn đề trong học tập và trong thực tiễn cuộc sống. Điều đó không chỉ đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn nắm bắt nhuần nhuyễn kiến thức bộ môn mình giảng dạy mà còn cần phải  không ngừng trau dồi kiến thức của những môn học khác để giúp các em giải quyết các tình huống.

Tôi nhận thấy kiến thức bộ môn Toán có thể tích hợp liên môn với nhiều chủ điểm do sự sáng tạo của người giáo viên và mục đích giáo dục của giáo viên muốn truyền tải đến học sinh để học sinh ban đầu tiếp cận kiến thức liên môn và biết vận dụng một cách đơn giản. Học sinh cũng bước đầu nhận thấy bộ môn Toán không phải là một bộ môn khô khan, chỉ có tính toán trên sách vở mà còn liên hệ với các bộ môn khác giúp học sinh hiểu thêm về nhiều lĩnh vực,  hiểu hơn về cuộc sống xung quanh.

Với mong muốn  trao đổi với đồng nghiệp về phương pháp dạy học bộ môn Toán nói chung và số học 6 nói riêng, cũng như cách tổ chức các hoạt động dạy học và tạo cho học sinh có sự hứng thú, yêu thích tích cực học tập môn Toán 6 và vận dụng tổng hợp các kiến thức để giải quyết vấn đề trong học tập và trong thực tiễn đời sống nên tôi chọn đề tài “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua phương pháp dạy học tích hợp liên môn trong  tiết dạy môn số học lớp 6 ở trường THCS Nga Thạch” để nghiên cứu.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

+ Giúp thiết lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học trong cùng một môn học và giữa các môn học khác nhau.

+ Tránh được sự trùng lặp.

+ Tiết kiệm thời gian.

+ Phát triển năng lực cho học sinh, năng lực giải quyết các vấn đề phức tạp, làm cho học sinh xác định học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với học sinh.

+ Dạy học theo phương pháp tích hợp phát huy tính tích cực của học sinh góp phần đổi mới nội dung và phương pháp dạy học, góp phần đào tạo những học sinh có đầy đủ phẩm chất và năng lực giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện tại.

1.3.  Đối tượng  nghiên cứu:

Đề tài “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua phương pháp dạy học tích hợp liên môn trong  tiết dạy môn số học lớp 6 ở trường THCS” được nghiên cứu và viết dựa vào đặc điểm tâm sinh lí của các đối tượng học sinh các khối lớp 6 và dựa vào hoạt động dạy của thầy và học của học sinh THCS Nga Thạch.

Qua đề tài này sẽ giúp học sinh có ý thức tự giác, có tinh thần trách nhiệm, có kĩ năng nhận thức, có cách học tập đúng đắn, tích cực với các môn học khác. Đồng thời giúp các em có tư duy logic giải quyết các vấn đề đơn giản trong cuộc sống xung quanh các em một các đơn giản nhất.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

     – Dựa vào thực tế giảng dạy, dự giờ, trao đổi kinh nghiệm của các đồng nghiệp, thông qua tham khảo sách báo, các thông tin đại chúng. 

     – Dựa vào công tác điều tra, khảo sát, tham quan, nghiên cứu tình hình thực tế của nhà trường, thảo luận phương án xử lí.

     – Dựa vào kinh nghiệm thực tế, các hoạt động thực tiễn, từ đó phân tích, tổng hợp để đưa ra các giải pháp tích hợp liên môn đối với môn toán 6 cho phù hợp.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

2.1. Cơ sở lý luận:

  Theo từ điển Tiếng Việt: “ Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”.

Theo từ điển giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc một vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”.

  Tích hợp ( tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức: Integration)  có nguồn gốc từ tiếng Latinh: Integration với nghĩa xác lập cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ.

Tích hợp có hai tính chất cơ bản, liên hệ mật thiết với nhau và quy định lẫn nhau, đó là tính liên kết và tính toàn vẹn. Tính liên kết có thể tạo ra một thực thể toàn vẹn, tính toàn vẹn dựa trên sự thống nhất nội tại các thành phần liên kết chứ không phải sự sắp đặt các thành phần bên cạnh nhau. Không thể gọi là tích hợp nếu các tri thức, kĩ năng không có sự liên kết, phối hợp với nhau trong lĩnh hội nội dung hoặc giải quyết một vấn đề tình huống.

  Nói ngắn gọn, tích hợp là một hoạt động mà ở đó cần phải kết hợp, liên hệ, huy động các yếu tố, nội dung gần giống nhau có liên quan với nhau của nhiều lĩnh vực để giải quyết, làm sáng tỏ vấn đề và cùng một lúc đạt được nhiều mục tiêu khác nhau.

Xuất phát từ những ưu điểm của dạy học tích hợp, tôi nhận thấy, dạy học tích hợp là cần thiết, một xu hướng tối ưu của lý luận dạy học ngày nay và đã được nhiều nước trên thế giới thực hiện.  Hầu hết các nước trong khu vực Đông Nam Á đã thực hiện quan điểm tích hợp trong dạy học ở những mức độ nhất định.Trong những năm 70 và 80 của thế kỷ XX, UNESCO đã có những hội thảo với các báo cáo về việc thực hiện quan điểm tích hợp trong dạy học của các nước tới dự. Khi xây dựng chương trình giáo dục phổ thông, xu hướng chung của các nước trên thế giới hiện nay đã tăng cường tích hợp, đặc biệt ở cấp tiểu học và trung học cơ sở. Theo thống kê của UNESCO (từ năm 1960 đến năm 1974) có 208/392 chương trình môn Khoa học trong chương trình giáo dục phổ thông các nước thể hiện quan điểm tích hợp ở các mức độ khác nhau. Một nghiên cứu mới đây của viện khoa học giáo dục Việt Nam về chương trình giáo dục phổ thông 20 nước cho thấy 100% các nước đều xây dựng chương trình theo hướng tích hợp. 

                        Vậy tại sao phải dạy học tích hợp?

  Thứ nhất, do mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều ít nhiều có mối liên hệ với nhau. Nhiều sự vật, hiện tượng có những điểm tương đồng và cùng một nguồn cội…Để nhận biết và giải quyết các sự vật, hiện tượng ấy, cần huy động tổng hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Không phải ngẫu nhiên mà hiện nay đang ngày càng xuất hiện các môn khoa học “liên ngành”.

  Thứ hai, trong quá trình phát triển của khoa học và giáo dục, nhiều kiến thức, kỹ năng chưa hoặc chưa cần thiết trở thành một môn học trong nhà trường,