SKKN Phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khối 10 thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với chủ đề “Hành động vì môi trường” – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài

Năm học 2022 – 2023 là năm học đầu tiên Bộ Giáo dục thực hiện chương trình GDPT 2018 đối với khối lớp 10. Với mục tiêu hình thành cho học sinh 5 phẩm chất: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; 3 năng lực chung: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; 7 năng lực đặc thù: Năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất. Có thể nói, với mục tiêu phát triển tốt các phẩm chất và năng lực của học sinh thì chương trình GDPT 2018 đang hướng tới chính là tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng. Giúp học sinh có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời, có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hoá, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới.

“Trải nghiệm, hướng nghiệp” là một hoạt động bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông mới được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12 nhằm góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, các năng lực chung theo mục tiêu của Chương trình tổng thể. Các năng lực chung được biểu hiện qua các năng lực đặc thù: năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp.

Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong chương trình giáo dục THPT được quy định 105 tiết/năm học, gồm nhiều chủ đề. Mỗi chủ đề được tổ chức theo hình thức sinh hoạt dưới cờ (SHDC), hoạt động chủ đề và sinh hoạt lớp. Trong đó, GV chủ nhiệm trực tiếp giáo dục hai nội dung chính là hoạt động chủ đề và sinh hoạt lớp. Đồng thời, GV chủ nhiệm có vai trò phối hợp với Đoàn trường thực hiện sinh hoạt dưới cờ, phối hợp với các GV bộ môn trong một số nội dung hoạt động để đạt hiệu quả cao hơn.

Trong nội dung Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh khối 10, “ Hành động vì môi trường” là chủ đề thứ 6 được đưa vào SGK do nhóm tác giả Bộ Cánh diều biên soạn và được triển khai thực hiện trong cuối học kì 1 và đầu học kì 2, năm học 2022-2023 ở các trường lựa chọn bộ sách này.

Ô nhiễm môi trường đang là vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu mà bất kì quốc gia nào cũng đang phải đau đầu tìm ra giải pháp khắc phục. Môi trường tự nhiên và vấn đề ô nhiễm môi trường ở các địa phương sinh sống của học sinh cũng đang là vấn đề đáng quan tâm. Tuy nhiên, từ thực tiễn dạy học và giáo dục học sinh, chúng tôi nhận thấy, nhận thức của học sinh về các vấn đề môi trường nhìn chung đang còn mang tính lí thuyết hàn lâm trên sách vở mà chưa thực sự trở thành những hành động cụ thể thiết thực. Học sinh đang rất mơ hồ về thực trạng môi trường tự nhiên nơi mình sinh ra và lớn lên. Học sinh vẫn đang vô tình có những hành động thiếu ý thức tác động tiêu cực vào môi trường. Đối diện với những vấn đề về môi trường HS vẫn chưa có năng lực để giải quyết.

Với mong muốn thông qua hoạt động trải nghiệm giúp HS phát triển phẩm chất và năng lực bản thân. Thông qua chủ đề trải nghiệm“Hành động vì môi trường” tại địa phương giúp các em hiểu hơn về môi trường sống của địa phương mình, tự nhận thức được các vấn đề môi trường để từ đó thay đổi những hành vi của bản thân. Đồng thời có những hành động thiết thực, những giải pháp hiệu quả để bảo vệ môi trường ở địa phương, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: Phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khối 10 thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với chủ đề “Hành động vì môi trường”

2. Mục đích nghiên cứu

• Phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khối 10 thông qua một số hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chủ đề.
• Nâng cao nhận thức cho học sinh về vấn đề môi trường thông qua tiết học trải nghiệm sinh hoạt lớp và sinh hoạt dưới cờ theo chủ đề “hành động vì môi trường”, từ đó giáo dục cho học sinh những hành động bảo vệ môi trường .
• Một số giải pháp góp phần thực hiện có hiệu quả hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp theo mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

• Khách thể và đối tượng nghiên cứu

• Khách thể nghiên cứu

Phát triển phẩm chất năng lực cho HS khối 10 thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chủ đề “Hành đông vì môi trường” ở trường THPT

Đặng Thai Mai

• Đối tượng nghiên cứu

Tìm hiểu môi trường tự nhiên tại địa phương của HS đang học tại trường THPT Đặng Thai Mai qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chủ đề “ Hành động vì môi trường” trong bộ sách Cánh Diều.

• Giả thuyết khoa học

Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi này thì có thể giúp HS hiểu đầy đủ hơn kiến thức về chủ đề Hành động vì môi trường. Giúp HS trải nghiệm để giải quyết các vấn đề thực tiễn môi trường hiện nay, thực trạng môi trường địa phương và phát huy được những năng lực của bản thân. Từ kiến thức của chủ đề, từ các trải nghiệm thực tế phát triển phẩm chất: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm

• Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

• Nhiệm vụ nghiên cứu

• Nghiên cứu cơ sở lý luận về vấn đề môi trường và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo quy định trong chương trình GDPT 2018.
• Khảo sát, đánh giá thực trạng môi trường địa phương của HS đang học tại trường THPT Đặng Thai Mai qua một số lớp khối 10.
• Đề xuất các giải pháp giáo dục môi trường cho học sinh khối 10 qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp: Làm bộ sưu tập ảnh, quay vi deo về thực trạng môi trường tại địa phương và những hành động cụ thể góp phần giải quyết vấn đề đó. Qua các giải pháp đó, góp phần tổ chức có hiệu quả cao hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chủ đề “Hành động vì môi trường”, góp phần phát triển phẩm chất, năng lực cho HS, góp phần hoàn thành mục tiêu chương trình GDPT 2018.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

• Về nội dung

Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng môi trường tự nhiên ở cụm Bích Hào nơi trường đóng. Nghiên cứu về môi trường đất ở Thanh Xuân, nguồn nước ở Thanh Giang, chất lượng không khí ở Thanh Lâm, đa dạng sinh học ở Thanh Mai. Đề xuất các giải pháp: Làm bộ sưu tập ảnh, quay vi deo về thực trạng môi trường tại địa phương và những hành động cụ thể góp phần giải quyết vấn đề đó, dựa trên cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài.

• Về thời gian: Tiến hành từ tháng 11/2020 đến tháng 4/ 2023, năm học 2022-2023.
• Về không gian: Tại một số lớp 10 trường trung học phổ thông Đặng Thai Mai và sinh hoạt dưới cờ trường THPT Đặng Thai Mai.

• Phương pháp nghiên cứu

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Thu thập tài liệu về lý luận dạy học trải nghiệm, hướng nghiệp, giáo dục học, tâm lý học, sách giáo khoa… có liên quan đến đề tài. Ngoài ra còn có một số tạp chí, báo, tin tức thời sự, thông tin trên Internet và trên cơ sở tổng hợp, chọn lọc, phân tích để đúc kết, hệ thống hóa kiến thức.

• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

• Phương pháp phân tích , tổng hợp
• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
• Phương pháp điều tra, phỏng vấn.
• Phương pháp thực nghiệm.
• Phương pháp khảo sát, thống kê
• Phương pháp tổng kết kinh nghiệm

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài:

• Cơ sở lí luận về môi trường và vấn đề giáo dục môi trường, về đặc điểm chủ đề “ hành động vì môi trường” trong bộ sách Cánh Diều
• Cơ sở lí luận về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo quy định của chương trình GDPT 2018.