SKKN Phương pháp sử dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy Lịch sử lớp 9 phần lịch sử Việt Nam nhằm gây hứng thú cho học sinh

Đề tài :         “PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN

TRONG GIẢNG DẠY LỊCH SỬ LỚP 9 PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM

NHẰM GÂY HỨNG THÚ CHO HỌC SINH”

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

         Đất nước ta đang bước vào thời kì CNH-HĐH, thời kì đòi hỏi sự phát triển toàn diện của con người . Để đáp ứng yêu cầu của xã hội, ngành Giáo dục  & Đào tạo đã và đang tích cực thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập, nâng cao chất lượng giáo dục .

Việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đã và đang được giáo viên các cấp học nghiên cứu, sử dụng đem lại sự hứng thú cho học sinh, phát huy tính tích cực cho học sinh. Trong những năm gần đây, nhờ sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, sự phát triển rộng rãi của các nguồn thông tin đại chúng, việc  dạy học bằng phương pháp mới của giáo viên có nhiều thuận lợi .

Cũng như các môn học khác ở trường THCS, môn Lịch sử đòi hỏi giáo viên phải thực hiện giảng dạy theo kĩ thuật mới, phương pháp mới kết hợp với phương pháp truyền thống, rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy, nhận định , đánh giá các vấn đề lịch sử, các sự kiện lịch sử . Bên cạnh đó, Lịch sử  là môn học về nhân loại, về dân tộc trong quá khứ để giúp học sinh rút ra bài học lịch sử  thấy được trách nhiệm của bản thân đối với đất nước,cùng các môn học khác hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh. Lịch sử là một khoa học không tách riêng mà ngược lại gắn bó với các môn khoa học xã hội khác như Văn học, Địa lí…được ông cha ta phản ánh bằng nhiều cách khác nhau.  Một sự kiện lịch sử thời cổ, trung đại hay một sự kiện lịch sử thời hiện đại đều có thể được tái hiện bằng nhiều cách khác nhau. Có thể là các con số, những địa danh, những nhân vật , có thể là chuyện kể, có thể là bài vè, bài thơ, bài hát …Một sự kiện lịch sử gắn với  địa danh lịch sử, gắn với những chủ trương, chính sách Đảng, và gắn với những con người làm nên lịch sử . Dạy Lịch sử không đơn thuần là dạy các con số, các sự kiện với các mốc thời gian trong quá khứ, bắt học sinh phải ghi nhớ một cách thụ động, máy móc. Ngược lại, dạy lịch sử phải gắn với chính trị , xã hội, văn học nghệ thuật, địa lí và nhiều lĩnh vực khác để  trong tiết học lịch sử , học sinh được khám phá, được thưởng thức, được suy ngẫm, được nhận xét đánh giá các vấn đề của lịch sử . Có như vậy, học sinh mới hứng thú, say mê học sử, mới nhớ các sự kiện lịch sử . Giờ học lịch sử sẽ được học sinh đón nhận với tâm lí vui vẻ, hứng khởi .

Xuất phát từ yêu cầu của ngành Giáo dục, xuất phát từ yêu cầu của  môn lịch sử ở trường THCS, qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, tôi đã học hỏi, đúc rút được một số kinh nghiệm về phương pháp sử dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy lịch sử nhằm gây hứng thú cho học sinh.Vì vậy, tôi đưa ra sáng kiến-kinh nghiệm với đề tài : Phương pháp sử dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy lịch sử  lớp 9 phần lịch sử Việt Nam  nhằm gây hứng thú cho học sinh

Trong khuôn khổ đề tài, tôi không có tham vọng mở rộng, chuyên sâu về phương pháp dạy học tích cực này, chỉ đưa ra một số kinh nghiệm của bản thân  về những điều cần làm , những điều cần tránh khi thực hiện phương pháp và một số tiết bài cụ thể  môn lịch sử lớp 9 phần lịch sử Việt Nam được sử dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy để đồng nghiệp tham khảo 

1. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
2. CƠ SỞ LÍ  LUẬN

Như chúng ta đều biết, theo các chuyên đề về đổi mới và thực hiện phương pháp dạy học tích cực, đối với môn lịch sử ở trường THCS, dạy học theo phương pháp liên môn có vai trò quan trọng , góp phần bổ sung kiến thức khoa học toàn diện cho học sinh, đồng thời giúp học sinh hứng thú với môn học, góp phần nâng cao hiệu quả giờ học. Trong giảng dạy môn Lịch sử, việc dạy học theo phương pháp sử dụng kiến thức liên môn được thực hiện tính kế thừa trong nhận thức các nội dung chương trình lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới từ cổ đến kim, làm cho học sinh hiểu rõ sự phát triển của xã hội một cách liên tục, thống nhất . Học sinh nhận thấy mối quan hệ biện chứng giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội , tính toàn diện của lịch sử .

Theo yêu cầu của Bộ Giáo dục & Đào tạo, việc dạy học sử dụng kiến thức liên môn đòi hỏi giáo viên môn Lịch sử không chỉ có kiến thức đầy đủ, vững vàng về bộ môn mà còn phải nắm được kiến thức các môn khoa học xã hội khác liên quan đến lịch sử . Đồng thời, giáo viên phải có kiến thức về các lĩnh vực khác của đời sống xã hội như nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, nghệ  thuật điện ảnh, thơ ca , hội họa…và cập nhật các thông tin sự kiện hằng ngày có liên quan đến môn Lịch sử .Về phía học sinh, cần phát huy tính tích cực, chủ động huy động vốn kiến thức đã có  của môn học khác, lĩnh vực khác để hiểu sâu , hiểu toàn diện một sự kiện lịch sử . Hơn nữa, học sinh sẽ được bổ sung, hoàn thiện kiến thức về môn học khác, lĩnh vực khác ở mức độ cao hơn .

Như vậy, sử dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy lịch sử là vấn đề Bộ Giáo dục & Đào tạo yêu cầu giáo viên, học sinh thực hiện từ trước . Đây là  một phương pháp dạy học tích cực, có ý nghĩa đối với hiệu quả dạy học mà toàn ngành Giáo dục đang hướng tới .

Tuy nhiên, cũng như các phương pháp dạy học tích cực khác, phương pháp này được áp dụng tùy nội dung cụ thể cho các tiết học, bài học . Có nội dung cần tích hợp kiến thức liên môn thì giáo viên nên áp dụng, không phải tiết nào, mục nào cũng thực hiện.

II.CƠ SỞ THỰC TIỄN 

Thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng công nghệ thông  tin và sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật vào giảng dạy là một yêu cầu của ngành đồng thời là việc làm thường xuyên, quen thuộc của giáo viên cấp THCS hiện nay.

Trong giảng dạy môn Lịch sử , nhiều giáo viên đã thu hút học sinh say mê hứng thú với môn học bằng sự am hiểu  kiến thức sâu rộng về các vấn đề, các sự kiện lịch sử, kết hợp với sử dụng các phương pháp kĩ thuật dạy học mới trong đó có  phương pháp sử dụng kiến thức liên môn ở một số tiết bài, một số đơn vị kiến thức. Giờ học Lịch sử được giáo viên chuẩn bị chu đáo, có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin  rất thoải mái với học sinh. Học sinh không còn quan niệm về môn học khô khan, dài dòng với những sự kiện, con số khó nhớ, khó hiểu . 

Phương pháp này đã được một số giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy sử dụng từ trước, song vấn đề chỉ được đưa ra trao đổi , thảo luận bàn bạc ở các buổi sinh hoạt chuyên môn của các tổ khoa học xã hội từ khi thực hiện chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực . Từ đó nhiều giáo viên đã nghiên cứu và sử dụng, nhận thấy hiệu quả rõ rệt của phương pháp mới này –đó là học sinh hứng thú đón nhận giờ học lịch sử . Tùy nội dung cụ thể của bài giảng , giáo viên sử dụng nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học khác nhau , Có thể kết hợp sử dụng đồ dùng trực quan từ tranh ảnh, bản đồ, lược đồ  treo tường (hoặc máy chiếu) với kênh chữ SGK, kết hợp với hệ thống câu hỏi nêu vấn đề, câu hỏi tình huống, câu hỏi gợi mở, câu hỏi dẫn dắt của giáo viên . Học sinh được trao đổi, thảo luận qua hoạt động nhóm, trình bày cảm nhận, suy nghĩ, đánh giá. Kết hợp các phương pháp đặc trưng này với sử dụng kiến thức liên môn, giáo viên sẽ tạo cho giờ học sự hấp dẫn, thoải mái . Các phương pháp này được kết hợp nhuần nhuyễn hay không, đó là tùy thuộc vào năng lực sư phạm của giáo viên .Thực tế hiện nay, nhiều giáo viên đã rất cố gắng thu hút học sinh học lịch sử, học sinh hào hứng với giờ học lịch sử . Đây chính là một chuyển biến cần ghi nhận trong thực tế dạy-học môn lịch sử ở trường THCS hiện nay.

III.THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ  

Nhìn chung, trong các nhà trường THCS, cũng như tất cả các môn học khác, đa số giáo viên dạy môn lịch sử có ý thức thực hiện phương pháp dạy học mới trên cơ sở kế thừa và phát huy điểm tiến bộ của phương pháp truyền thống.

Sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học lịch sử không còn là vấn đề xa lạ với giáo viên .Tuy nhiên, vẫn còn  một số giáo viên chưa sử dụng phương pháp này. Ngoài những tiết thao giảng có sự chuẩn bị, đầu tư công phu kĩ lưỡng, còn lại những tiết dạy bình thường họ chỉ quan tâm dạy hết kiến thức trong sách giáo  khoa. Những  giáo viên  đó chưa có kiến thức về đời sống xã hội hoặc kiến thức về các môn học khác có liên quan đến bài học lịch sử . Họ chỉ có chiếc mõ là cuốn sách giáo khoa để gõ trong suốt giờ học . Học sinh đọc sách thấy thầy cô nói đúng như sách nên không thắc mắc, không tích cực suy nghĩ nên giờ học buồn tẻ , khô khan. Chính vì thế có học sinh bỏ tiết ,trốn học , ngủ trong giờ học hoặc nói chuyện riêng gây mất trật tự. Một số giáo viên có ý thức sử dụng phương pháp nhưng lại lúng túng trước rất nhiều đơn vị kiến thức liên quan đến nội dung bài học mà không biết cách lựa chọn, khai thác, sử dụng một cách hiệu quả .Vì vậy  còn hiện tượng  giáo viên sa đà vào phần bổ trợ để mất thời gian  dạy kiến thức cơ bản