SKKN Rèn kĩ năng nghe – Nói cho học sinh lớp 2

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì việc “ nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” là một trong những nhiệm vụ quan trọng của mỗi bậc học. Ở mọi lúc, mọi nơi giáo dục được đặt ở vị trí hàng đầu. Hơn thế nữa nghị quyết số 29 – NQ/TƯ Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản toàn, toàn diện giáo dục và đào tạo nhằm hướng tới những mục tiêu cụ thể cần đạt. Chính vì vậy, để phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ thì phải rèn kĩ năng nghe – nói ngay từ đầu cấp Tiểu học. Bởi đây là những hoạt động diễn ra thường xuyên trong cuộc sống của chúng ta. ‎
Nghe – nói là cặp hoạt động ngôn ngữ nói dạng giao tiếp bằng âm thanh, trong các hoạt động ngôn ngữ, hoạt động nghe – nói là phương tiện đắc lực song hành cùng con người, giúp con người nhận thức và tìm hiểu về thế giới xung quanh một cách có hiệu quả. Nó diễn ra ở mọi lúc, mọi nơi.
Mỗi chúng ta khi giao tiếp không chỉ biết nói mà không biết nghe. Muốn sử dụng kĩ năng nghe – nói có hiệu quả thì cần luyện tập thường xuyên, liên tục và có kế hoạch.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu tìm ra những nội dung cũng như các biện pháp rèn kĩ năng nghe – nói cho HS Tiểu học nói chung. Nhất là HS đầu cấp Tiểu học như lớp 2 nói riêng, một cách có hiệu quả là hết sức cần thiết.
Vì vậy, tôi đã nghiên cứu và tìm ra một số biện pháp:
“ Rèn kĩ năng nghe – nói cho học sinh lớp 2”
2. Mục đích nghiên cứu:
– Khảo sát, thống kê phân loại biện pháp rèn kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2 qua môn Tiếng Việt.
– Rút ra những kết luận về giá trị, hiệu quả của biện pháp rèn kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2.
– Khảo sát việc sử dụng biện pháp này trong sách giáo khoa nhằm phục vụ cho việc giảng dạy sau này.
– Qua việc khảo sát thống kê rút ra những kết luận về việc khảo sát rút ra biện pháp này, tôi nghĩ rằng nó sẽ mang lại hiệu quả thiết thực trong việc giảng dạy môn Tiếng Việt, nhất là đối với các lớp đầu cấp Tiểu học như lớp 2. Hơn thế nữa, qua việc sử dụng biện pháp này, tôi mong muốn phụ huynh HS cũng phần nào tham khảo để hướng dẫn con em mình học tập một cách hiệu quả hơn ở môn Tiếng Việt nói riêng và các môn học khác nói chung. Từ đó giúp các em có vốn sống tốt hơn trong đời sông sinh hoạt hằng ngày.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Để phục vụ cho mục đích nghiên cứu, tôi chọn đối tượng nghiên cứu là SGK Tiếng Việt lớp 2, sách giáo viên Tiếng Việt lớp 2, một số loại sách ở các phân môn khác của lớp 2 và thử nghiệm, khảo sát cùng với 40 HS lớp 2D do tôi giảng dạy. Tôi tập trung nghiên cứu việc rèn kĩ năng nghe – nói trong các bài tập đọc, tập làm văn, luyện từ và câu, kể chuyện, chính tả, tập viết…
4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp thống kê, phân loại.
Phương pháp đàm thoại.
Phương pháp trực quan.

B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Kĩ năng nghe – nói là một hoạt động không thể thiếu của con người ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là lứa tuổi Tiểu học. Bởi lẽ, rèn kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2 là rất quan trọng, là nền tảng để phát triển toàn diện nhân cách cho HS và được đánh giá cao trong giảng dạy.
Kĩ năng nghe – nói là hoạt đọng hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng học tập của HS Tiểu học nói chung và của HS lớp 2 nói riêng. Nghe – nói tốt giúp các em giao tiếp có hiệu quả và là cơ sở tạo ra sự thành công trong học tập. Nó là phương tiện để HS tư duy và nhận thức về thế giới xung quanh một cách tích cực. Chính khả năng nghe – nói của các em đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả giao tiếp của các em.
Kĩ năng nghe – nói tốt là cơ sở giúp trẻ phát triển năng lực học tập, năng lực tư duy, năng lực hợp tác. Đồng thời giúp trẻ tự mình tìm hiểu và khám phá thế giới xung quanh một cách dễ dàng. Vì vậy chúng ta cần rèn kĩ năng nghe – nói cho HS ngay từ lớp 2 sẽ:
* Giúp các em biết tiếp nhận lời người khác một cách đầy đủ, chính xác, biết chia sẻ ‎ kiến, biết cách giao tiếp với người khác.
* Giúp các em biết tạo lập lời nói của mình một cách có văn hóa, lễ phép, phù hợp với những nhân tố khác nhau trong giao tiếp.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
1. Thực trạng của học sinh:
– Các em mới bước đầu bước ra thế giới thu nhỏ của gia đình nên việc phát triển hoạt động nghe – nói, giao tiếp với bạn bè còn hạn chế.
– Khi GV đưa ra một câu hỏi, các em trả lời không rõ ràng, mạch lạc, không có đủ thành phần câu hoặc chưa biết cách diễn đạt.
– Các em chưa hiểu được việc nghe – nói là cần thiết và giúp ích cho bản thân trong quá trình học tập.
– Vốn từ của các em còn hạn chế nên ảnh hưởng không nhỏ đến việc rèn kĩ năng nghe – nói,
2. Thực trạng của giáo viên:
Mục tiêu của chương trình tiểu học là rèn : 4 kĩ năng nghe – nói – đọc – viết. Tuy nhiên, trong thực tiễn hiện nay, giáo viên quá chú trọng vào 2 kĩ năng đọc – viết, thường coi nhẹ việc luyện kĩ năng nghe – nói. Bản thân giáo viên còn lúng túng trong việc tổ chức dạy học ( lựa chọn nội dung dạy học, hình thức dạy học, phương pháp dạy học), nhằm hình thành và bồi dưỡng kĩ năng nghe – nói cho HS. Đa số giáo viên cho rằng lớp học trật tự là 1 lớp học đang học tập. Như thế là chưa đủ. Việc rèn kĩ năng nghe – nói cho trẻ thông qua thảo luận nhóm hay tổ chức một số hình thức luyện tập khác cần đầu tư nhiều thời gian và công sức. Vì vậy, không phải giáo viên nào cũng quan tâm đến vấn đề này một cách nghiêm túc
3. Kết quả khảo sát của thực trạng:
Với nguyên nhân trên lí giải phần nào về kết quả khảo sát kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2 qua bài: “Bạn của Nai Nhỏ”. Kết quả thu được như sau:

Điểm 9 – 10
Điểm 7 – 8
Điểm 5 – 6
Điểm dưới 5
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
40
11
27,5
16
40,0
8
20,0
5
12,5

Qua bảng khảo sát trên, cho thấy chất lượng rèn kĩ năng nghe – nói chưa có gì khả quan, số HS có điểm 5 – 6 và điểm dưới 5 vẫn còn cao. Vậy cần làm gì? để rèn kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2 nhằm nâng cao chất lượng học tập thì tôi đã nghiên cứu và tìm ra một số biện pháp sau:

III. CÁC GIẢI PHÁP VÀ CÁCH TỔ CHỨC THỰC HIÊN:
1. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
Rèn kĩ năng nghe – nói cho HS lớp 2 có rất nhiều biện pháp. Căn cứ vào đặc điểm tâm lí và nhận thức của HS , tôi đã áp dụng một số giải pháp tổ chức cơ bản nhằm giúp các em rèn kĩ năng nghe – nói trong quá trình học tập Tiếng Việt như: đàm thoại theo tranh ảnh, dạy theo mẫu, ghép nhóm và tổ chức hoạt động theo nhóm, đóng vai và trò chơi. Những giải pháp này đều mang tính chất luyện tập nhằm tăng cường khả năng sử dụng vốn ngôn ngữ mà các em đã và sẽ được tích lũy.
2. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN:
2.1. Biện pháp đàm thoại theo tranh ảnh:
Sử dụng đàm thoại theo tranh ảnh là một biện pháp phù hợp với đặc điểm tâm lí của HS lớp 2, cụ thể là:
– Việc sử dụng kênh hình giúp các em có thể tiếp nhận kiến thức một cách trực quan. Thông qua kênh hình, HS được gợi mở, liên tưởng và huy động vốn ngôn ngữ đã có của bản thân và phát triển tư duy. Trên cơ sở kênh hình, GV kết hợp với đàm thoại nhằm gợi mở dẫn dắt HS tìm hiểu nội dung bài.
– Biện pháp sử dụng với kênh hình kết hợp với đàm thoại, bằng hệ thống câu hỏi dẫn dắt sẽ đem lại sự trao đổi thông tin giữa GV và HS, càng có cơ hội khai thác nội dung bài sâu, định hướng đúng mục tiêu của bài học.
– Quá trình đàm thoại chính là quá trình rèn kĩ năng nghe – nói một cách trực tiếp.
* Nội dung thể hiện:
– Nội dung thứ nhất là rèn kĩ năng nghe – nói theo chủ đề. Ở nội dung này, mỗi bức tranh có sẵn một tên gọi. Dựa vào tên gọi của bức tranh có thể định hướng rèn kĩ năng nghe – nói cho HS. Để giúp HS nói được những câu đầy đủ về nội dung bức tranh dựa trên tên gọi có sẵn. GV phải dùng những câu hỏi mở ‎dẫn dắt HS tập trung vào chủ đề của bức tranh mà không làm mất đi sự sáng tạo của các em. Mỗi một bức tranh có thể gợi nên những cảm nhận khác nhau. Thậm chí trái ngược nhau. Vì vậy, GV không cần áp đặt suy nghĩ của các em mà phải khơi dậy những ‎y ‎ tưởng hồn nhiên, trong sáng của các em.
– Nội dung thứ hai là rèn kĩ năng nghe – nói thông qua việc kể chuyện. Đây là hình thức luyện tập yêu cầu ở mức độ cao hơn, cụ thể là: HS phải nói được nhiều câu, biết liên kết các câu thành đoạn, liên kết các đoạn thành bài. Câu chuyện kể phải thể hiện được nội dung tư tưởng và y‎ nghĩa rõ ràng, câu chuyện phải có nhân vật, hành động, sự kiện… để tạo nên cốt chuyện một cách chặt chẽ, logic.