SKKN Rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12

MỤC LỤC 

Trang 

Trang phụ bìa……………………………………………………………………………………………… i 

Danh mục các chữ viết tắt …………………………………………………………………………… ii 

Mục lục …………………………………………………………………………………………………….iii 

Danh mục các bảng, sỏ đồ, biểu đồ ……………………………………………………………… iv 

PHẦN I: ĐẠT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………………………. 1 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:………………………………………………… ………………………. 1 
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU  …………………………………………………………………… 1 
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………. 1 
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ……………………… ……………………………………… 2 
5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ……………………… ………………………………….. 2 
6. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ……………………… …………………………………… 2 
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………… …………………………… 2 
8. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ……………………………… ……………. 3 
9. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI   …………………………………………………………………………….. 3 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU  …………………………………………………….. 4 

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI   ……………… 4 

1.1. TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU …………………………………. 4 

1. Trên thế giới  ……………………………………………………………………………………. 4 
2. Ở Việt Nam   ……………………………………………………………………………………. 4 

1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN  ………………………………………………………………………………. 5 

1. Lý thuyết về hợp tác nhóm   ……………………………………………………………….. 5 
2. Kĩ năng hợp tác nhóm  …………………………………………………………………….. 13 
3. Một số công cụ rèn luyện năng lực hợp tác …………… ……………………… 17 

1.3. CƠ SỞ THỰC TIỄN   ………………………………………………………………………… 20 

1.3.1.Thực trạng dạy học theo hướng rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho 

người học ở các trường THPT  ……………………………………………………………….. 20 

1.3.2. Cấu trúc chương trình phần di truyền học Sinh học 12   ………………………. 22 1.3.3. Sự phù hợp của việc rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh 

trong dạy học phần Di truyền học – Sinh học 12 THPT   ………………………………. 22 CHƯƠNG 2: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 

12 THPT …………………… ……………………………………………………………….. 23 

2.1. CẤU TRÚC KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM…………………………………………… 23 

1. Nhóm KN tổ chức và quản lý  ………………………………………………………….. 23 
2. Nhóm KN hoạt động . ……………………………………………………………………… 24 
3. Nhóm KN đánh giá ………………………………………………………………………… .25 

2.2. THIẾT KẾ QUY TRÌNH HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC PHẦN DI 

TRUYỀN HỌC  – SINH HỌC 12  THPT……………………………… ………………. .25 

1. Quy trình hợp tác trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT 

Tiêu chí đánh giá việc rèn luyện kỹ năng so sánh thông qua bài tập tình huống…25 

1. Ví dụ vận dụng quy trình hợp tác trong dạy học phần di truyền học  – 

Sinh học 12 THPT  …………………………………………………………………………………… 32 

2.3. THIẾT KẾ QUY TRÌNH RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM 

TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC  – SINH HỌC 12 THPT  ……… 35 

1. Quy trình rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy học  ……………………. 35 
2. Ví dụ vận dụng quy trình rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy 

học phần di truyền học  – Sinh học 12 THPT   …………………………………………….. 37 

2.4. THIẾT KẾ MỘT SỐ CÔNG CỤ RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC  

– SINH HỌC 12 THPT  ………………………………………………………………………… 38 

1. Công cụ để HS thực hiện hoạt động nhóm   ……………………………………….. 39  
2. Công cụ GV đánh giá kĩ năng hợp tác nhóm   …………………………………….. 39 

1. TỔ CHỨC RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 

THPT  …………………………………………………………………………………………………. 40 

1. THIẾT KẾ CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ KĨ NĂNG HỢP TÁC CỦA 

HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 

12 THPT  ……………………………………………………………………………………………….. 40 

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM …………………………………………………………….. 43 

3.2. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM …………………………………………………………….. 44 

3.3. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM  ……………………………………………………. 44 

3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ……………………………. ……….. 44 

3.4.1. Phân tích định lượng…………………………………. ……………………………………. 44 

3.4.2. Phân tích định tính……………………………………… …………………….. 47 

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………. ………………………………….. 47 

 KẾT LUẬN ……………………………………………………… ………………………………….. .47 

TÀI LIỆU THAM KHẢO  ……………………………………………………………………….. 48 

PHỤ LỤC  

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG 

Bảng 1.1:  Tóm tắt cấu trúc Jigsaw của E.Aronson ……………………………… 8 

Bảng 1.2:  Đánh giá kết quả cá nhân theo cấu trúc STAD ……………………. 10 

Bảng 1.3:  Phân loại hợp tác nhóm ……………………………………………………. 12 

Bảng 1.4:  Phân loại câu hỏi và bài tập ………………………………………………. 17 

Bảng 1.5:  Bảng hỏi để đánh giá KN tổ chức nhóm hợp tác …………………. 19 

Bảng 1.6:  Bảng kiểm quan sát thái độ và KN của HS khi hoạt động  

nhóm ……………………………………………………………………………… 19 

Bảng 1.7:  Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học của GV sinh học … 20 

Bảng 1.8:  Kết quả điều tra ý kiến đánh giá của giáo viên về hợp tác  nhóm ……………………………………………………………………………… 20 

Bảng 1.9:  Kết quả điều tra ý kiến của giáo viên về sự cần thiết của  

việc hợp tác nhóm………………………………………………………. 21 

Bảng 1.10: Kết quả điều tra thực trạng dạy học hợp tác nhóm  ……………… 21 

Bảng 2.1:  Nhóm KN tổ chức và quản lý của hợp tác nhóm …………………. 23 

Bảng 2.2:  Nhóm KN hoạt động của hợp tác nhóm ……………………………… 24 

Bảng 2.3:  Nhóm KN đánh giá của hợp tác nhóm ……………………………….. 25 

Bảng 2.4:  Bảng hỏi kiểm tra nhóm KN tổ chức và quản lý trong HTN …. 39 

Bảng 2.5:  Bảng hỏi kiểm tra nhóm KN tổ chức và quản lý trong HTN …. 39 

Bảng 3.1: Bảng tổng hợp mức độ đạt được của HS từng tiêu chí. ………….. 45 

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ 

1.Sơ đồ                                                                                                       Trang 

Sơ đồ 1.1: Quy trình rèn luyện kĩ năng  ………………………………………………………. 14 

Sơ đồ 2.1: Các hoạt động của GV và HS trong hợp tác nhóm ……………………….. 25 

 Sơ đồ 2.2: Các bước của quy trình hợp tác nhóm trong dạy học ……………………. 32 Sơ đồ 2.3: Quy trình rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy học ………………. 36 

2.Biểu đồ 

Hình 3.1: Biểu đồ biểu diễn các mức độ đạt được của tiêu chí 1 qua 3 bài kiểm tra  

 ………………………………………………………………………………………………………………. 45 

Hình 3.2. Biểu đồ biểu diễn các mức độ đạt được của tiêu chí 2 qua 3 bài kiểm tra   

 ………………………………………………………………………………………………………………. 45 

Hình 3.2. Biểu đồ biểu diễn các mức độ đạt được của tiêu chí 3 qua 3 bài kiểm tra   

 ………………………………………………………………………………………………………………. 46 

Hình 3.2. Biểu đồ biểu diễn các mức độ đạt được của tiêu chí 4 qua 3 bài kiểm tra   

 ………………………………………………………………………………………………………………. 46 

Hình 3.2. Biểu đồ biểu diễn các mức độ đạt được của tiêu chí 5 qua 3 bài kiểm tra   

 ………………………………………………………………………………………………………………. 46 

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:   

      Luật giáo dục 2019, điều 7 nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phải khoa học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học và hợp tác, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” 

Hiện nay, trong các trường THPT, nhất là các trường thuộc vùng miền núi xa trung tâm thành phố, cơ sở vật chất trường lớp còn hạn chế nên việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực có chuyển biến nhưng còn chậm. Vì vậy, việc nghiên cứu và sử dụng phương pháp, phương tiện dạy học mới là vấn đề cấp thiết. Chúng ta đang trong xu hướng định hướng cho chương trình 2018, ngành Giáo dục và Đào tạo đã đề xuất các năng lực chung cho người học cần đạt trong thế kỉ 21 gồm 9 năng lực, bao gồm: năng lực tự học; năng lực tự quản lý, năng lực tư duy sáng tạo; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn ngữ và năng lực tính toán. 

Như vậy, có thể nói, năng lực hợp tác là một trong những năng lực người học không thể thiếu được để tồn tại trong thế kỉ 21. Việc rèn luyện năng lực này nhất thiết phải bắt đầu từ lúc người học đang trên ghế nhà trường và không phải chỉ tập trung ở một môn học nào mà tất cả các môn học đều phải góp phần hình thành năng lực. 

Chương trình phần di truyền học ở THPT cung cấp cho học sinh chủ yếu là các khái niệm, hiện tượng, cơ chế của các hiện tượng di truyền và biến dị, các quy luật di truyền, ứng dụng di truyền học…nên có tính khái quát cao và có mối liên hệ với nhau. Mục đích của việc học tập không chỉ để giải thích bản chất và tính quy luật của các hiện tượng trong thế giới khách quan mà còn là để hành động hợp lý trong việc cải biến tự nhiên và xã hội, phục vụ lợi ích của con người. Đây cũng chính là điều kiện thuận lợi cho việc thiết kế các hoạt động dạy học tích cực nhằm rèn luyện kĩ năng cho học sinh, trong đó có kĩ năng  hợp tác nhóm.  Xuất phát từ những lí do trên, tôi lựa chọn đề tài “Rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 ”. 

• MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

Thiết kế quy trình và một số công cụ nhằm rèn luyện cho học sinh kĩ năng  hợp tác nhóm trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12  

• ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 

• Đối tượng 

  Kĩ năng hợp tác nhóm, quy trình và các công cụ rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh 

• Khách thể nghiên cứu 

        Quá trình dạy học Sinh học 12 THPT. 

• PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

• Kĩ năng hợp tác nhóm. 
• Nội dung dạy học môn Sinh học 12 THPT đối với học sinh học theo SGK chương trình cơ bản.  

• GIẢ THUYẾT KHOA  HỌC 

 Nếu thiết kế được quy trình và các công cụ rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm, vận dụng chúng trong dạy học phần di truyền học  – Sinh học 12 THPT thì có thể rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh. 

• NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 

• Nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn có liên quan đến đề tài: Kĩ năng  hợp tác nhóm và việc rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh. 
• Nghiên cứu phần di truyền học – Sinh học 12 THPT  
• Thiết kế quy trình và một số công cụ để rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho HS trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT . 
• Vận dụng quy trình và các công cụ để tổ chức rèn luyện kĩ năng  hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT  
• Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh. 
• Thiết kế một số giáo án dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT  theo hướng rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh 
• Thực nghiệm sự phạm để đánh giá tính khả thi của giả thuyết đề ra. 

• PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 

         Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến nội dung kiến thức phần Di truyền học Sinh học 12 THPT, kĩ năng hợp tác nhóm, rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh và phương pháp giảng dạy Sinh học…      b. Phương pháp điều tra cơ bản 

• Điều tra chất lượng việc dạy và học phần Di truyền học  – Sinh học 12 ở một số trường THPT 
• Điều tra thực trạng việc dạy học theo hướng rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm nói chung trong dạy học các môn học và rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm nói riêng đối với bộ môn sinh học ở trường THPT thông qua phiếu điều tra, trao đổi với giáo viên, học sinh cùng với tham khảo giáo án  

1. Phương pháp tham vấn chuyên gia 

Sau khi xây dựng được các quy trình và bộ công cụ rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh, chúng tôi sẽ tham khảo ý kiến của một số giảng viên, giáo viên có kinh nghiệm. 

1. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Sau khi xây dựng lý thuyết rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh, tôi tiến hành thực nghiệm ở trường THPT để kiểm tra tính đúng đắn, tính thực tiễn của đề tài. Kết quả thực nghiệm được đánh giá qua phiếu quan sát và bài kiểm tra.      e. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học 

– Các bài kiểm tra ở cả nhóm lớp TN và đối chứng đều được chấm theo thang điểm 10 

• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 

• Hệ thống hóa cơ sở lý luận về kĩ năng hợp tác nhóm, rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh. 
• Thiết kế được quy trình và một số công cụ để rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho HS trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT  
• Vận dụng quy trình và các công cụ để tổ chức rèn luyện kĩ năng  hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT  
• Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh