Sử dụng kĩ thuật trình bày một phút và kỹ thuật lược đồ tư duy giúp học sinh học tốt các chủ đề toán lớp 3 (Bộ sách Chân trời sáng tạo)

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu các lý luận, tôi thực hiện nghiên cứu sáng kiến nhằm mục đích sử dụng các kỹ thuật trình bày một phút và lược đồ tư duy vào chương trình giảng dạy bộ môn Toán lớp 3 nâng cao tính chủ động sáng tạo cho học sinh. Đây là điều kiện để phát huy vốn kiến thức cho các em học sinh. Đồng thời, phương pháp này còn giúp học sinh có tinh thần chủ động và tích cực trong học tập, thông qua các hình thức hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm sẽ làm cho các em thêm tự tin và nhanh nhẹn hơn.

Việc đề xuất các biện pháp nâng cao sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực còn phát triển được các kỹ năng mềm cho học sinh, bên cạnh việc tiếp thu kiến thức môn Toán. Thông qua đề tài nghiên cứu này, tôi hy vọng giáo viên sẽ có cái nhìn thiết thực hơn và đem đến những giờ học thú vị, chất lượng cho học sinh. Bên cạnh đó, tôi mong muốn sáng kiến này sẽ được ứng dụng rộng rãi để phát triển năng lực cho học sinh và mang lại chất lượng giảng dạy tốt hơn cho giáo viên.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

– Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu các kỹ thuật dạy học tích cực vào chương trình dạy Toán lớp 3, cụ thể là kỹ thuật trình bày một phút và kỹ thuật lược đồ tư duy. Nhằm nâng cao chất lượng giờ học và giúp các em học sinh học tốt hơn.

– Phạm vi nghiên cứu: học sinh lớp 3A Trường tiểu học…

4. Phương pháp nghiên cứu 

Trong quá trình thực hiện nghiên cứu sáng kiến, tôi đã phối hợp vận dụng các phương pháp sau:

– Phương pháp điều tra, nghiên cứu thực tiễn: Thực hiện điều tra, khảo sát quá trình giảng dạy môn Toán lớp 3 và sự tiếp thu của các em học sinh tại đơn vị công tác.

– Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu: Phân tích và tổng hợp, đối chiếu các tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu. So sánh các kết quả trước và sau khi thực hiện sáng kiến để đánh giá hiệu quả.

– Phương pháp khảo nghiệm, thực nghiệm: Thực hiện phương pháp khảo nghiệm, thực nghiệm trong quá trình giảng dạy môn Toán lớp 3 tại lớp 3A. Từ đó tìm ra những ưu điểm và khó khăn trong quá trình thực hiện sáng kiến.

B. NỘI DUNG 

1. Cơ sở lý luận 

Kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thúc đẩy tinh thần học tập tích cực cho các em học sinh. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên sẽ sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để tăng sự tư duy, tạo tinh thần chủ động và kích thích sự sáng tạo của học sinh. Đây còn là kỹ thuật dạy học có vai trò phát huy sự cộng tác của học sinh trong giờ học, tránh sự lơ đãng và thụ động trong học tập. Các kỹ thuật dạy học tích cực như kỹ thuật trình bày một phút và kỹ thuật lược đồ tư duy đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ hội nhập và phát triển như hiện nay.

Hiện nay, có rất nhiều kỹ thuật dạy học tích cực có thể áp dụng trong chương trình giảng dạy Toán lớp 3. Có thể kể đến một số kỹ thuật dạy học tích cực mang lại hiệu quả cao như: kỹ thuật KWL (là biểu đồ gồm 3 cột chính: Know, Want to Know, Learned), kỹ thuật tia chớp, kỹ thuật hoạt động nhóm, kỹ thuật trình bày một phút, kỹ thuật lược đồ tư duy… Mỗi kỹ thuật dạy học tích cực sẽ có các ưu điểm và hạn chế riêng, giáo viên nên nghiên cứu kỹ lưỡng để lựa chọn kỹ thuật phù hợp nhất cho các em học sinh. Trong các kỹ thuật dạy học tích cực kể trên, giáo viên có thể linh động phối hợp giữa việc tổ chức hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm giữa các học sinh để đem đến kết quả tốt nhất.

Chương trình bộ môn Toán lớp 3 hiện hành gồm rất nhiều cơ sở lý thuyết hay và có tính thực tiễn cao. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng cho các em học sinh khả năng suy luận, so sánh, trừu tượng và có thể áp dụng vào thực tế cuộc sống. Cụ thể, sau khi học xong chương trình Toán lớp 3 theo bộ sách Chân trời sáng tạo, nhận thấy việc đưa ra phương pháp dạy học thích hợp như kỹ thuật trình bày một phút và kỹ thuật lược đồ tư duy sẽ giúp học sinh học tốt các kiến thức dưới đây:

– Phép nhân, phép chia trong phạm vi 1000

– Nhiệt độ, đo nhiệt độ

– Tính giá trị của biểu thức

– Phép cộng, phép trừ các số trong phạm vi 10.000

– Phép cộng, phép trừ các số trong phạm vi 100.000

– Tính chu vi hình tam giác, hình tứ giác, hình chữ nhật, hình vuông

– Tính diện tích của một hình

2. Cơ sở thực tiễn

Thực tế, theo các chương trình giảng dạy truyền thống, các em học sinh có xu hướng học tập thụ động rất phổ biến. Do lượng kiến thức trong một tiết học khá nhiều nên giáo viên cũng đã cố gắng truyền tải cho các em nên không có nhiều thời gian cho việc sử dụng các phương pháp giảng dạy mới. 

Đội ngũ giáo viên chưa đặt ra cho mình nhiệm vụ và trách nhiệm nghiên cứu để vận dụng kỹ thuật giảng dạy tích cực vào dạy môn Toán cho phù hợp với nội dung từng bài. Bộ môn Toán lớp 3 của chương trình sách giáo khoa mới phát hành không đi sâu vào lý thuyết mà tập trung vào kiến thức thực tế. Cụ thể, sách có nhiều bài tập dạng trò chơi tạo hứng thú và tăng khả năng tư duy cho học sinh, có nhiều bài học thực hành tăng tính trải nghiệm và bám sát vào thực tiễn.

Trong quá trình nghiên cứu, nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn nhất định trong việc áp dụng kỹ thuật dạy học tích cực vào chương trình dạy môn Toán lớp 3. Vì thế, tôi mong muốn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm với đề tài: “Sử dụng kỹ thuật trình bày một phút và kỹ thuật lược đồ tư duy nâng cao tính chủ động cho học sinh học môn Toán lớp 3” (Theo bộ sách Chân trời sáng tạo). 

* Thuận lợi

Về phía Ban Giám Hiệu nhà trường: Tập thể Ban Giám Hiệu và các thầy cô trong trường thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề nhằm trao đổi kinh nghiệm giảng dạy và đưa ra những phương pháp giảng dạy hiệu quả cao. Đây là điều kiện thuận lợi để tất cả các giáo viên được học hỏi và tìm ra những phương pháp dạy học tốt nhất.

Về phía giáo viên: Đa số các giáo viên đang công tác tại trường đều là những giáo viên trẻ, năng động và có tinh thần nhiệt huyết cao. Các thầy cô thường xuyên được tập huấn và tiếp cận các phương pháp giảng dạy mới và luôn được hỗ trợ nhiệt tình trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy.

Về phía học sinh: Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện khảo sát, tôi nhận thấy các em học sinh trong trường đều khá ngoan ngoãn và có tinh thần tự học cao. Các em học sinh có khả năng tiếp thu tốt, luôn hỗ trợ giáo viên nhiệt tình để đem đến những giờ học chất lượng nhất.

* Khó khăn

Hiện nay, chương trình học tập của các em học sinh khá nhiều, lượng kiến thức trong một tiết học rất lớn. Các giáo viên đã cố gắng truyền tải hết kiến thức cho học sinh nên thời gian để sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực rất hạn chế. Đây là khó khăn rất lớn cho cả giáo viên và học sinh khi học môn Toán lớp 3. Nếu vận dụng thêm các kỹ thuật dạy học tích cực thì giáo viên sẽ khó có thể truyền tải trọn vẹn lượng kiến thức cho học sinh, dẫn đến chất lượng dạy và học cũng sẽ không cao.

Mặc dù đa số giáo viên đều đã nắm bắt được các kỹ thuật dạy học tích cực nhưng việc áp dụng vào giảng dạy thực tế vẫn chưa thực sự hiệu quả. Điều này ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như quy trình vận dụng chưa đúng, chưa có sự phối hợp giữa học sinh và giáo viên hoặc phương pháp chưa đem lại nhiều sự hứng thú cho các em học sinh tham gia.

3. Giải pháp thực hiện 

Biện pháp 1. Sử dụng kĩ thuật trình bày một phút giúp rèn kỹ năng thuyết trình, đặt câu hỏi cho học sinh 

* Mục đích 

Việc sử dụng kĩ thuật trình bày một phút nhằm mục đích tạo cơ hội cho học sinh tổng kết lại những kiến thức đã học về môn Toán lớp 3 và đặt ra những câu hỏi về điều còn băn khoăn, thắc mắc ngay cả cuối mỗi buổi học. Biện pháp còn giúp các em học sinh tăng tính chủ động, rèn luyện được kỹ năng tổng hợp và thuyết trình bằng cách trình bày ngắn gọn những thắc mắc cùng các bạn trong lớp.

* Nội dung và cách thực hiện

Kĩ thuật trình bày một phút là một kĩ thuật dạy học tích cực dùng trong quá trình học sinh học bài trên lớp vào cuối mỗi buổi học hoặc trong các tiết ôn tập. Đây là hình thức hoạt động kết hợp giữa hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm, tạo tinh thần học tập chủ động và tích cực hơn cho học sinh, đồng thời kĩ thuật còn giúp tăng sự nhạy bén và sáng tạo cho học sinh.

Ưu điểm của kĩ thuật trình bày một phút:

– Có thể huy động sự tham gia của tất cả các học sinh trong lớp, tạo không khí học tập vui vẻ và sôi nổi.

– Tập thói quen suy nghĩ và trình bày vấn đề nhanh nhạy, logic cho các em học sinh.

– Tăng cường tư duy và tính độc lập, giúp các em học sinh có trách nhiệm hơn trong giờ học.

– Tổng kết được nội dung cốt lõi sau mỗi bài học, đánh giá được mức độ hiểu bài của từng học sinh.

Việc áp dụng kĩ thuật trình bày một phút vào chương trình giảng dạy bộ môn Toán lớp 3 mang lại nhiều hiệu quả vượt trội. Môn Toán là môn học cần phải suy nghĩ tính toán và đòi hỏi sự tư duy cao. Sử dụng kĩ thuật trình bày một phút sẽ đem lại chất lượng giờ học tốt cho cả giáo viên và học sinh. Sau mỗi buổi học, tôi sẽ dành ra khoảng 7 phút để tổng kết lại bài học cho các em. Học sinh có thể tự tổng kết lại những kiến thức của tiết học, đặt ra những câu hỏi về điều còn thắc mắc. Đồng thời, tôi cũng có thể đánh giá được mức độ hiểu bài của từng em học sinh và có hướng giải quyết phù hợp. 

Các bước thực hiện

Bước 1: Cuối mỗi bài học (hoặc trong các buổi ôn tập của mỗi chủ đề), tôi cho học sinh suy nghĩ để nhớ lại các kiến thức đã học trong bài học hoặc chủ đề đó thông qua việc trả lời câu hỏi. Một số câu hỏi tôi đã đặt ra cho các em như:

– Kiến thức quan trọng nhất hôm nay em học được là gì? 

– Theo em, sau khi học xong bài này em cần nhớ được gì?

– Vấn đề gì trong bài em còn thắc mắc và cần được giải đáp? 

– Vấn đề nào em mong muốn được tìm hiểu chi tiết hơn?

Bước 2: Tôi cho tất cả học sinh suy nghĩ trong vòng 2 phút và viết ra giấy câu trả lời cho các câu hỏi tôi yêu cầu. Câu hỏi của học sinh có thể dưới nhiều hình thức khác nhau.

Bước 3: Kết thúc thời gian 2 phút, tôi gọi ngẫu nhiên 3-5 học sinh trình bày trước lớp trong thời gian 1 phút. Trong thời gian 1 phút đó các em sẽ trình bày về: 

– Những kiến thức các em đã học được trong tiết học

– Những câu hỏi các em muốn được giải đáp chi tiết

– Những vấn đề các em muốn được tiếp tục tìm hiểu thêm

Bước 4: Sau khi các em trình bày xong phần bài của mình, tôi chính xác hóa nội dung mà các em đưa ra. Đồng thời giải đáp giúp các em những thắc mắc để giúp các em hiểu sâu sắc bài học hơn.