1. MÔ TẢ GIẢI PHÁP SÁNG KIẾN 

1. Tình trạng giải pháp đã biết  

 Bộ môn Lịch sử với tư cách là bộ môn khoa học xã hội, có ưu thế trong việc góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo của nhà trường phổ thông. Với việc cung cấp cho học sinh những tri thức cơ bản, có hệ thống về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, nhằm xây dựng vốn văn hoá phổ thông không thể thiếu được của mỗi người. Trước yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của xã hội, việc giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông cần phải tạo ra được sự chuyển biến căn bản về chất lượng dạy học, quán triệt nguyên lý “học đi đôi với hành”. Muốn có được sự chuyển biến đó, ngoài việc cải cách nội dung chương trình còn phải cải tiến phương pháp và phương tiện dạy học sao cho giờ học lịch sử thu hút được sự chú ý tự giác của học sinh. Từ đó làm cho học sinh hiểu sâu sắc, nhớ lâu những nội dung cơ bản và biết vận dụng sự hiểu biết sâu sắc đó trong thực tiễn. 

Ngày nay cuộc sống đang thay đổi và tiến lên từng giờ. Đó là sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật, của nền văn minh tin học, sự phát triển của nền kinh tế thị trường và xu thế toàn cầu hoá ngày càng mạnh mẽ. Đây là cơ hội và cũng là thách thức đối với đất nước ta. Trong khi đó chúng ta đang gặp nhiều khó khăn trở ngại do chất lượng và hiệu quả giáo dục – đào tạo còn đang thấp hơn so với yêu cầu của sự phát triển đó. 

Mặt khác, trong xu thế hội nhập với thế giới, bên cạnh những nền văn hoá tiến bộ, có rất nhiều mảng văn hoá đen vẫn còn len lỏi và dễ dàng lan nhanh trong giới trẻ. Điều đó dẫn đến bản sắc dân tộc đang dần mất đi, mà nhiều người Việt Nam lại đang quên đi nguồn gốc, lịch sử dân tộc. Vì vậy, một trong  những vấn đề trọng tâm của nước ta là đầu tư phát triển nhân tố con người, tức là đầu tư cho giáo dục và đào tạo để tạo ra những con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, có tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành nhân cách và phẩm chất năng lực của công dân, nhất là bản lĩnh văn hoá vững vàng trước sự hội nhập. Môn lịch sử có vai trò không nhỏ góp phần thực hiện nhiệm vụ trên. 

Về phía học sinh, các em không thích học môn lịch sử vì cho rằng đó là môn phụ, không quan trọng lại có quá nhiều mốc thời gian và sự kiện khô khan, khó nhớ. Vì vậy các em không hứng thú trong học tập môn này, hoặc chỉ học qua loa đối phó. Vậy phải làm sao để thu hút được học sinh có hứng thú và chuyên tâm hơn trong học môn lịch sử? 

Là “Thầy dạy của cuộc sống”, là “tấm gương soi của muôn đời”, bộ môn Lịch sử trong nhà trường phổ thông có chức năng trang bị cho học sinh những tri thức về nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội trong quá trình phát triển của lịch sử dân tộc và thế giới. Kiến thức lịch sử không chỉ liên quan đến tri thức về khoa học xã hội mà cả về khoa học tự nhiên, giúp học sinh hiểu được quá khứ và hiện tại một cách toàn diện để sống tốt hơn, hoàn thiện nhân cách con người. Điều này đòi hỏi người giáo viên lịch sử luôn phải trau dồi về kiến thức chuyên ngành, tích cực đổi mới phương pháp soạn giảng, sưu tầm và sử dụng tốt tài liệu chuyên ngành và các môn học liên quan để nâng cao hiệu quả bài giảng lịch sử. 

Thực trạng của việc dạy và học Lịch sử trong nhà trường phổ thông hiện còn những tồn tại là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử rất khô khan với nhiều sự kiện lịch sử nặng về chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử văn hóa, nghệ thuật… nên chưa tạo sự hứng thú học sử đối với học sinh. Học sinh hiểu một cách rời rạc, nông cạn về kiến thức lịch sử, không nắm được mối liên hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội, về kiến thức liên môn…thậm chí có sự nhầm lẫn “chết người” về kiến thức lịch sử dân tộc như báo chí đã phản ánh nhiều sau mỗi một kỳ thi.  

Xuất phát từ thực trạng trên, sáng kiến:“ Sử dụng phương pháp kể chuyện nhằm nâng cao chất lượng giờ học lịch sử cho học sinh lớp 10 tại trường Trung học phổ thông Mai Sơn” góp phần bổ sung và làm rõ hơn những kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, khôi phục, tái hiện lại hình ảnh trong quá khứ giúp học sinh hiểu biết sâu sắc các sự kiện lịch sử đã học, tạo biểu tượng lịch sử chân thực, chính xác, thông qua đó khơi dậy trong tâm hồn các em những xúc cảm lịch sử, đây là cơ sở để giáo dục tình cảm, đạo đức cho học sinh. Đồng thời giúp học sinh phát triển toàn diện, đặc biệt là năng lực nhận thức (tri giác), trí tưởng tượng, trí nhớ, tư duy lô gíc. 

2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến 

2.1. Mục đích của giải pháp  

Giúp giáo viên hiểu rõ việc học tập của học sinh, có cơ sở thực tế để đánh giá kết quả học tập của các em, làm cho tiết học bớt khô khan, nặng nề mà trở nên nhẹ nhàng hấp dẫn và hiệu quả. 

Sáng kiến giúp nâng cao trình độ hiểu biết thực tiễn dạy học lịch sử hiện nay ở trường phổ thông và khả năng vận dụng lý luận để phát huy tính tích cực của học sinh, giúp cho học sinh hứng thú, yêu thích môn lịch sử . Qua đó, nâng cao trình độ lý luận dạy học nói chung, dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng cho bản thân về vấn đề phương pháp dạy học lịch sử. 

2.2. Nội dung giải pháp  

2.2.1. Cơ sở lý luận 

Phương pháp dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học, kể chuyện được sử dụng trong dạy học nói chung và trong dạy học lịch sử nói riêng. Bằng việc dùng lời nói kết hợp hình ảnh để diễn tả một cách sinh động, hấp dẫn về một câu chuyện đã xảy ra trong quá khứ. Câu chuyện được kể trong giờ học lịch sử có liên quan đến những mảnh sự kiện, biến cố lịch sử, nhân vật lịch sử hoặc để giải thích cho một cái tên, một địa danh, một khái niệm, một thuật ngữ có liên quan đến nội dung bài học. 

Mỗi sự kiện, nhân vật, địa danh đều có ý nghĩa riêng về mặt ngôn ngữ, văn hóa lịch sử. Việc ghi nhớ chúng theo những câu chuyện thú vị đi kèm, giúp học sinh nhớ dữ liệu không phải bằng cách “học thuộc” mà là nhận thức giá trị của chúng. Giáo viên sử dụng phương pháp kể chuyện không đơn thuần là để minh hoạ mà còn để cụ thể hoá kiến thức, tái hiện nội dung kiến thức để tạo biểu tượng lịch sử, rút ra bài học lịch sử. Việc lồng ghép kể các câu chuyện, các giai thoại lịch sử trong bài dạy sẽ được học sinh có thêm cơ sở để nắm vững bản chất sự kiện, ghi nhớ sự kiện, có ấn tượng mạnh và ngưỡng mộ về nhân vật. Qua đó, thực hiện tốt việc giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức, hình thành thói quen tư duy, ghi nhớ sự kiện thông qua việc liên tưởng tới các câu chuyện được kể, khắc sâu hơn nội dung lịch sử, vấn đề lịch sử. Từ đó, mang lại hiệu quả rõ rệt cho giờ học lịch sử. 

2.2.2. Cơ sở thực tiễn 

Những năm trở lại đây, xu hướng dạy học theo phương pháp kể chuyện đang trở thành xu hướng chủ yếu trong cải cách giáo dục nói chung và đổi mới phương pháp dạy học lịch sử nói riêng. Nhằm mục đích tìm hiểu thực tiễn sử dụng phương pháp trong dạy học lịch sử để nâng cao chất lượng cho học sinh Trung học phổ thông. Sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học  không chỉ có ý nghĩa về kiến thức, kĩ năng mà nó còn có ý nghĩa rất lớn trong giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh. 

Đội ngũ giáo viên trẻ, khoẻ, nhiệt tình, tận tâm trong giảng dạy. Có kinh nghiệm nên thông qua công tác dự giờ, thao giảng đã đóng góp ý kiến giúp cho bản thân rút nhiều kinh nghiệm quý báu để vận dụng khi lên lớp. 

 Đa số học sinh chăm ngoan, lễ phép, vâng lời thầy cô, bên cạnh đó học sinh cũng được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, các sách bài tập lịch sử… 

 Nhà trường  xây dựng đầy đủ thư viện điện tử và sách tham khảo để phục vụ cho việc dạy và học của giáo viên và học sinh.