SKKN Thiết kế và sử dụng các bài tập thí nghiệm nhằm rèn luyện kỹ năng, nâng cao năng lực tư duy cho học sinh trong chương trình sinh học 10

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

• Lí do chọn đề tài. 

  Đối với các nước trên thế giới thì dạy học bằng phương pháp thí nghiệm đã được nghiên cứu và ứng dụng từ rất lâu và khá phổ biến. Các nhà khoa học cũng như nhiều nhà giáo dục nổi tiếng như Galile, I.A.Konmenxki…đều coi trọng giáo dục lí thuyết phải gắn liền với giáo dục thực hành thí nghiệm, cần phải phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của người học. 

  Ở Việt Nam giáo dục đang hướng tới nền giáo dục toàn diện về mọi mặt cho học sinh, trong đó phát triển năng lực được xác định là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất. Học sinh không những chỉ học những kiến thức cơ bản mà còn biết ứng dụng các kiến thức đó vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Điều đó được quan tâm rõ rệt trong việc dạy học lí thuyết kết hợp với dạy học thực hành thí nghiệm. Việc đưa học sinh vào một bài tập thí nghiệm, nhằm kích thích tư duy của các em là hướng được các nhà khoa học hiện nay quan tâm. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay phương pháp dạy học còn mang tính thụ động, hạn chế khả năng sáng tạo, tư duy của người học. Do đó việc đi sâu nghiên cứu lý luận, thiết kế và sử dụng các bài tập thí nghiệm để rèn luyện kỹ năng, nâng cao năng lực tư duy trong học tập cho học sinh, đặc biệt chú trọng kỹ năng tư duy trong dạy học Sinh học là rất cần thiết. 

  Qua hai năm đại dịch CoV-19 việc các bài thực hành thí nghiệm được tinh giảm nên phần nào ảnh hưởng đến hứng thú học tập của học sinh, làm ảnh hưởng đến một số kĩ năng, năng lực tư duy của học sinh. Chính vì vậy, chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu: “Thiết kế và sử dụng các bài tập thí nghiệm nhằm rèn luyện kỹ năng, nâng cao năng lực tư duy cho học sinh trong chương trình Sinh học 10”. 

• Mục đích nghiên cứu. 

  Sáng kiến kinh nghiệm nghiên cứu thiết kế và sử dụng các bài tập thí nghiệm trong nội dung chương trình Sinh học 10 nhằm nâng cao kỹ năng, năng lực tư duy cho học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy học cho học sinh ở trường trung học phổ thông.  

• Nhiệm vụ nghiên cứu. 

• Tổng hợp tài liệu liên quan đến lý thuyết bài tập thí nghiệm, hệ thống các kỹ năng tư duy của học sinh. 
• Nghiên cứu quy trình, nguyên tắc, kỹ thuật thiết kế và sử dụng các bài tập thí nghiệm  trong dạy học. 
• Thiết kế và xây dựng các bài tập thí nghiệm nhằm rèn luyện một số kỹ năng nhận thức cho học sinh trong chương trình Sinh học 10 
• Sử dụng một số bài tập thí nghiệm để nâng cao kỹ năng, năng lực tư duy cho học sinh. 
• Thực nghiệm sư phạm xác định hiệu quả rèn luyện một số kỹ năng, năng lực nhận thức qua việc sử dụng các bài tập thí nghiệm. 

• Khách thể và đối tượng nghiên cứu. 

• Khách thể: Học sinh lớp 10C1, 10C2, 10C3, 10C8 trường trung học phổ thông Nam Đàn 2.                                         
• Đối tượng nghiên cứu: Xây dựng hệ thống bài tập thí nghiệm và phương pháp sử dụng chúng để nâng cao năng lực tư duy cho học sinh trung học phổ thông. 

• Phương pháp nghiên cứu. 

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. 

1. 1. 1. • Nghiên cứu các tài liệu, về hệ thống các kỹ năng của học sinh trung học phổ thông. 
         • Nghiên cứu các tài liệu về bài tập thí nghiệm, giáo trình lí luận dạy học và các tài liệu định hướng đổi mới về phương pháp dạy học và về các kỹ năng nhận thức của học sinh.  
         • Nghiên cứu cấu trúc, nội dung chương trình Sinh học 10. 

• Phương pháp chuyên gia.  Liên hệ, gặp gỡ cùng trao đổi với các thầy (cô) có kinh nghiệm về lĩnh vực mình đang nghiên cứu để định hướng cho việc triển khai nghiên cứu đề tài. 

• Phương pháp điều tra cơ bản. 

  Điều tra về thực trạng của việc rèn luyện kỹ năng nâng cao năng lực tư duy cho học sinh và việc sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học Sinh học ở nhà trường phổ thông. 

• Phương pháp thực nghiệm sư phạm.  

  Tiến hành ở trường trung học phổ thông nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng bài tập thí nghiệm để rèn luyện một số kỹ năng, nâng cao năng lực tư duy cho học sinh. 

• Phương pháp thống kê toán học  

• Thu thập và thống kê số liệu từ kết quả của tất cả các lần tiến hành thực nghiệm sau đó xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS.  
• Sử dụng phần mềm excel để tính toán các tham số phù hợp .  

• Thời gian nghiên cứu 

Từ tháng 9 năm 2021 đến tháng 4 năm 2023 

• Những đóng góp mới của sáng kiến kinh nghiệm.  

• Xây dựng được một số bài tập thí nghiệm trong chương trình Sinh học 10 để rèn luyện một số kỹ năng, nâng cao năng lực tư duy cho học sinh. 
• Bước đầu vận dụng một số bài tập điển hình đã xây dựng để rèn luyện một số kỹ năng tư duy. Góp phần vào việc kích thích tính tích cực học tập của học sinh, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập bộ môn Sinh học nói chung và Sinh học lớp 10 nói riêng.