SKKN Tích hợp giáo dục môi trường và kỹ năng sống cho học sinh lớp 9 trong dạy tiết 65 – đại số

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài.

Tích hợp trong dạy học đòi hỏi việc học tập ở nhà trường phổ thông phải được gắn với các tình huống của cuộc sống sau này mà học sinh có thể phải đối mặt và chính vì thế nó trở nên có ý nghĩa đối với học sinh. Như vậy, việc tích hợp trong dạy học sẽ phát huy tối đa sự trưởng thành và phát triển cá nhân mỗi học sinh, giúp các em thành công trong vai trò người chủ gia đình, người công dân, người lao động tương lai.

Với xã hội hiện đại, học sinh đang bị ảnh hưởng rất lớn từ: Sự tác động của các thiết bị điện tử; chất lượng cuộc sống của gia đình tốt hơn nên các em được chu cấp đầy đủ hơn, vì thế mà đa số thích nhàn hạ cho bản thân, sa vào lối sống thực dụng  mà thiếu đi khả năng rèn luyện, không có động cơ phấn đấu trong học tập, không có ý thức bảo vệ môi trường, thiếu kỹ năng sống, có nhận thức sai lệch trong ứng xử, trong sinh hoạt. Vì thế việc tích hợp trong dạy học là một xu hướng đúng đắn và rất cần thiết.

Trong các môn học thì Toán học là một môn học khó đối với học sinh vì tính trừu tượng, logic đặc trưng của nó. Chủ yếu chú trọng rèn luyện cho học sinh kỹ năng tính toán, tư duy suy luận logic. Nên trong nội dung chương trình SGK, việc liên hệ đến thực tiễn chưa phong phú và không rõ ràng, chưa thực sự gắn với thực tiễn của đối tượng học sinh, của vùng miền, sự thay đổi của xã hội. Nên không dễ ràng thực hiện tích hợp giáo dục học sinh trong giảng dạy môn toán. 

Bằng kinh nghiệm nhiều năm trong công tác giảng dạy, giáo dục học sinh, tôi nghĩ:  Để đạt được hiệu quả cao trong mỗi tiết dạy toán giáo viên cần phải thay đổi hình thức chuyển giao nhiệm vụ học tập tới học sinh sao cho hấp dẫn hơn để kích thích hứng thú của các em trong học tập. Muốn làm được điều đó thì người thầy cần phải gắn nội dung dạy học vào thực tiễn, vào những vấn đề xã hội đang được quan tâm, rồi qua nội dung dạy học vừa truyền đạt được kiến thức cho học sinh, vừa giáo dục học sinh ý thức bảo vệ môi trường và rèn luyện kỹ năng sống.

Vì những lí do trên đây tôi chọn đề tài nghiên cứu là: Tích hợp giáo dục môi trường  và kỹ năng sống cho HS lớp 9 trường THCS Xuân Dương trong dạy tiết 65 – Đại số . 

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn toán lớp 9 qua việc xây dựng hình thức chuyển giao nhiệm vụ học tập gắn với thực tiễn đời sống. Tăng cường nhận thức của học sinh về vấn đề bảo vệ môi trường, nhận biết – hình thành kỹ năng sống cần thiết.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Cơ sở lý luận về đổi mới phương pháp, ảnh hưởng của xã hội hiện đại tới HS để xây dựng các bài toán thực tiễn phù hợp; Phương pháp giải bài toán bằng cách lập phương trình – Đại số lớp 9. Một số kỹ năng sống cần thiết.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

+ Nghiên cứu lý luận

+ Điều tra thực tế

+ Thực nghiệm sư phạm

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Trong bài “Đổi mới căn bản, toàn diện để hoàn thiện một nền giáo dục và đào tạo Việt Nam nhân bản” (Tạp chí Cộng sản, số 885-7/2016), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh: “Ngày nay, khi tri thức đã trở thành yếu tố hàng đầu để phát triển kinh tế tri thức thì các nước trên thế giới đều ý thức được rằng giáo dục là đòn bẩy quan trọng để đổi mới mô hình tăng trưởng và phát triển xã hội bền vững”. Nhận thức sâu sắc về điều đó, việc đổi mới tư duy giáo dục trong thời đại tri thức nhằm đáp ứng sự thay đổi của cuộc sống là một tất yếu, bởi vì “khi hệ thống tri thức có những thay đổi thì sớm hoặc muộn, nhanh hoặc chậm, năng lực tư duy và hoạt động của con người cũng phải thay đổi. Đời sống hiện thực biến đổi luôn đặt ra những vấn đề mới, buộc con người phải suy nghĩ, tìm kiếm những lời giải đáp và những phương tiện để giải quyết vấn đề. Những tri thức mới ra đời bổ sung và bồi đắp cho hệ thống tri thức đã có, làm thay đổi cách nhìn nhận, thay đổi từng phần thế giới quan, dẫn đến thay đổi cả phương thức hoạt động của con người và cộng đồng. Điều đó cũng có nghĩa rằng, những tri thức mới đã làm thay đổi tư duy của con người” (Lương Đình Hải – Triết học trong kỷ nguyên toàn cầu – NXB Khoa học xã hội, 2009).

Như vậy, thuận theo sự phát triển của xã hội, đối tượng dạy học cũng thay đổi, những cách tiếp cận theo lối cũ phần nào đã không có hiệu quả cao. Do đó, đòi hỏi người giáo viên phải tìm tòi sáng tạo, thay đổi hình thức chuyển giao nhiệm vụ sao cho kích thích được hứng thú cho học sinh mà tự giác lĩnh hội tri thức, đáp ứng nhân tố con người mới trong xã hội hiện nay.

Song song với lĩnh hội tri thức, thì việc hình thành kỹ năng sống rất quan trọng vì: nói tới kỹ năng sống không đơn giản chỉ ở nhận thức, mà cao hơn nữa con người còn biết tích cực vận dụng những kiến thức đã học vào xử lý các tình huống thực tiễn có hiệu quả, qua đó giúp con người sống vui vẻ, có ý nghĩa hơn.

Đồng thời, xã hội hiện đại đang tác động rất lớn tới học sinh, có những ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình hình thành nhân cách, kỹ năng sống của học sinh: Học sinh lười đọc sách, báo, sa vào tương tác ảo, mất dần khả năng tương tác trực tiếp, cách ứng xử cũng thay đổi có những hành vi không phù hợp với chuẩn mực đạo đức. Xã hội hiện đại cũng đang tác động tiêu cực tới môi trường hiện nay: Nguồn nước bị ô nhiễm, thiên tai, lũ lụt, hạn hán xảy ra thường xuyên hơn, trái đất đang nóng lên làm băng tan, nước biển dâng….nhưng đại bộ phận học sinh có thái độ thờ ơ với sự biến đổi tiêu cực của môi trường.  

Bởi vậy, trong quá trình giảng dạy, người giáo viên phải tích hợp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường và kỹ năng sống cho học sinh là một điều rất cần thiết.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

Trong chương trình phân môn đại số lớp 9, thì giải toán bằng cách lập phương trình là một dạng toán khó, mới mẻ. Vì học sinh chỉ quen tính giá trị của biểu thức hay giải phương trình đã cho sẵn. Nên khi gặp một bài toán có lời văn, phải phân tích bài toán, gọi ẩn, đặt điều kiện cho ẩn, tìm mối liên hệ giữa ẩn và các đại lượng đã biết để lập phương trình và trả lời bài toán là một công việc rất khó khăn. Đồng thời, những bài toán trong sách giáo khoa chưa mang tính thực tiễn hoặc mang tính thực tiễn nhưng lại mang tính chung cho tất cả đối tượng vùng miền nên khi đọc đề, học sinh chưa được tác động mạnh mẻ tới hứng thú, tới tư duy, chưa gợi được sự tò mò muốn tìm hiểu của học sinh. Hoặc có giải xong, trả lời được bài toán thì học sinh cũng không rút ra được ý nghĩa thực tiễn phục vụ cho cuộc sống hiện tại hay sau này của bản thân mình.

Trong khi đó đa số giáo viên khi giảng dạy học sinh luyện tập giải loại toán này chỉ thực hiện được mục tiêu là giúp học sinh giải được các bài toán, mà chưa chú trọng tích hợp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường và kỹ năng sống cho học sinh thông qua bài toán. 

Trong năm học ………….tôi đã tiến hành khảo sát học sinh khối 9 ( 55 em) bằng các phiếu và kết quả như sau:

+ Phiếu khảo sát thái độ của HS đối với dạng toán nà