SKKN Tích hợp kĩ năng sống cho học sinh thông qua truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng trong chương trình Ngữ Văn 6 nhằm nâng cao chất lượng dạy học

1. MỞ ĐẦU

1.1.Lí do chọn đề tài

Thế giới xung quanh ta luôn biến đổi không ngừng. Sự biến đổi đó đã và đang tác động mạnh mẽ đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của con người trong đó đáng chú ý là trẻ em ở mọi lứa tuổi. Các em đang ở giai đoạn hình thành và phát triển nhân cách, chưa có đủ kinh nghiệm sống để đứng vững trước những đổi thay không ngừng của xã hội. Đặc biệt trước những tác động không lành mạnh, các em dễ dàng bị sa ngã. Vì vậy cần trang bị cho các em những cách sống trong đó có kĩ năng sống (KNS) để thích ứng với xã hội hiện đại.

Nhằm trang bị cho các em những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp, hình thành cho các em những hành vi, thói quen lành mạnh,tích cực; loại bỏ những hành vi thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, trong các tình huống và hoạt động hàng ngày, đồng thời tạo cơ hội thuận lợi để các em thực hiện tốt quyền và bổn phận của mình, năm học …………, Bộ GD&ĐT đưa giáo dục KNS vào giảng dạy trong trường học. Giáo dục KNS trong nhà trường được thực hiện bằng nhiều con đường và hình thức khác nhau. Một trong những con đường đó là giáo dục KNS thông qua dạy và học các môn văn hóa trong đó có môn Ngữ văn. Ngữ văn là một môn học vừa có tính khoa học vừa có tính nghệ thuật. Với tính chất là môn học công cụ, môn Ngữ văn giúp HS có năng lực ngôn ngữ để học tập, khả năng giao tiếp, nhận thức về con người và xã hội. Với tính chất là môn học giáo dục thẩm mĩ, môn Ngữ văn giúp HS bồi dưỡng năng lực tư duy, làm giàu xúc cảm thẩm mĩ và định hướng thị hiếu lành mạnh để hoàn thiện nhân cách. Vì thế, Ngữ văn là một môn học có những khả năng đặc biệt trong việc giáo dục KNS cho HS.

Xuất phát từ tình hình thực tế hiện nay vẫn còn có nhiều em thiếu tự tin, thiếu tự lập, sống ích kỉ, luôn tỏ ra rụt rè trong giao tiếp hoặc không biết cách xử lí tình huống khi gặp phải khó khăn, thậm chí có cả nạn bạo lực học đường thường xảy ra. Đây cũng là nỗi băn khoăn, lo lắng của các bậc phụ huynh trước tình trạng đó của con em mình. Về GV, vẫn có một số GV coi giáo dục KNS cho HS là thuộc các môn: GDCD, môn Lịch sử, môn Địa lí…hay một số công tác khác như: công tác Đoàn – Đội, công tác chủ nhiệm… mà chưa thấy hết vai trò, vị trí của môn Ngữ văn trong việc giáo dục KNS cho các em. Trong giờ học, GV còn nặng về nâng cao kiến thức, rèn luyện các kĩ năng phân tích,cảm thụ chứ chưa chú trọng đến giáo dục KNS. Vì thế chưa phát huy hết vai trò, khả năng giáo dục KNS của môn Ngữ văn.

Hình thành kỹ năng sống (KNS) cho con em trong lứa tuổi thanh, thiếu niên đang là vấn đề được các bậc cha mẹ, thầy cô và cả xã hội quan tâm. KNS cho học sinh hiểu theo cách đơn giản, gần gũi nhất thì đó là việc trang bị cho các em những kỹ năng học tập, làm chủ bản thân, thích ứng và hòa nhập với cuộc sống, làm việc… Những kỹ năng “mềm” này càng trở nên quan trọng đối với học sinh phổ thong  giúp các em ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống sau này.

Trong nhiều năm giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THPT và THCS nói chung, đặc biệt là năm học …………cả huyện Quảng Xương đang triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng trường học gắn với thực tiễn và giáo dục kĩ năng sống” . Vì vậy khi dạy môn Ngữ văn lớp 6, tôi thấy phần truyện ngụ ngôn không chỉ có giá trị là những bài học răn dạy quý báu, mà còn là cả một kho kĩ năng sống nếu người giáo viên biết cách khai thác. Những vấn đề trên tuy không khó nhưng để thực hiện được thì đòi hỏi người giáo viên phải có cái tâm nghề nghiệp, phải thật sự tâm huyết với nghề và hết lòng vì học sinh thân yêu mới có khả năng giáo dục các em tự tìm tòi, học hỏi, tự vận dụng những điều đã học vào thực tế cuộc sống. Đó chính là lí do tôi chọn đề tài “Tích hợp kĩ năng sống cho học sinh thông qua truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng trong chương trình Ngữ Văn 6 nhằm nâng cao chất lượng dạy học tại trường THCS Nguyễn Du – huyện Quảng Xương”.

1.2.Mục đích nghiên cứu

Đề tài giúp các em học sinh trước hết hiểu và thấy được cái hay, cái sâu sắc của những câu truyện ngụ ngôn đã học, đặc biệt là câu truyện Ếch ngồi đáy giếng, các em hứng thú với tiết học về truyện ngụ ngôn nói riêng và với giờ học Ngữ văn nói chung. Thấy hết được tác dụng của môn Ngữ văn với việc hình thành nhân cách và phát triển toàn diện của học sinh.

Hiện nay, dạy học phải bám sát mục tiêu là phải phát huy tính tích cực của học sinh, đòi hỏi người học sinh phải tự mình khám phá, chinh phục kiến thức, không chỉ có thế, qua những kiến thức đó, người giáo viên cần phải hướng các em học sinh làm sao hình thành được cho các em những kĩ năng cơ bản trong cuộc sống như kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng hợp tác….

Bên cạnh đó giúp học sinh có kĩ năng làm chủ bản thân, có trách nhiệm biết ứng xử linh hoạt, hiệu quả và tự tin trong các tình huống giao tiếp hằng ngày, có suy nghĩ và hành động tích cực, có quyết định đúng đắn trong so sánh, có quan hệ tích cực và hợp tác, biết bảo vệ mình và người khác trước những nguy cơ ảnh hưởng đến sự an toàn và lành mạnh của cuộc sống.

1.3. Đối tượng  nghiên cứu

  Các biện pháp nhằm nâng cao kết quả học tập phần truyện ngụ ngôn cũng như cách tích hợp giáo dục Kĩ năng sống trong một tiết dạy truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng sao cho đạt hiệu quả tốt đối với học sinh lớp 6 – trường THCS Nguyễn Du – Quảng Xương.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết

– Phương pháp điều tra khảo sát, thu thập thông tin

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu

1.5 Những điểm mới của SKKN

          Từ câu truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng quen thuộc, các em học sinh không chỉ thấy được những bài học sâu sắc cho mình mà còn tự rút ra và rèn luyện được những Kĩ năng sống cho bản thân một cách tốt nhất để các em có thể tự tin thể hiện mình trước đám đông, biết cách xử lí các tình huống đơn giản hay phức tạp, thể hiện khả năng tiềm ẩn của mình và phát triển một cách toàn diện trong xã hội năng dộng và hiện đại ngày nay. 

            Tất cả các kĩ năng mà truyện có thể đề cập đến đều là các kĩ năng tối thiểu cho mỗi cá nhân, hơn thế nữa nó còn rất cần thiết cho một con người thời hiện đại.Khi lồng ghép giáo dục Kĩ năng sống trong phần truyện ngụ ngôn, chắc chắn sẽ được học sinh tiếp nhận một cách hứng thú và không bị gò ép mang tính áp đặt.

2. NỘI DUNG

2.1 Cơ sở lí luận 

Vấn đề tích hợp trong dạy học Ngữ văn cấp Trung học cơ sở là một trong những nội dung đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học trong chương trình sách giáo khoa mới mà chúng ta đã thực hiện trong những năm qua. Trong chương trình giảng dạy, giáo viên Ngữ văn không chỉ cần có sự tích hợp nội dung kiến thức, kĩ năng của ba phân môn  Văn – Tiếng Việt – Tập làm văn mà còn phải tích hợp nội dung kiến thức, kĩ năng của các môn học khác có liên quan, các vấn đề trong thực tiễn đời sống và đặc biệt là các nội dung giáo dục thái độ tư tưởng cho học sinh một cách linh hoạt, uyển chuyển và tinh tế. Đồng thời qua đó tăng cường các kỹ năng “mềm” cho HS như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề với hành vi và thái độ đúng mực, kỹ năng trình bày ý kiến, kỹ năng kiểm soát cảm xúc, kỹ năng tạo thói quen tích cực, kỹ năng tự chăm sóc bản thân… từ đó hình thành được nhân sinh quan, thế giới quan,thái độ sống tích cực và hành vi đúng đắn cho học sinh.

Bước vào thời kỳ công nghệ 4.0 giáo dục thời đại mới đã và đang phấn đấu đổi mới về nội dung, chất lượng và phương pháp sao cho đạt được 2 mục tiêu lớn là đào tạo nguồn nhân lực và đào tạo kỹ năng sống cho học sinh. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đạt đuợc của toàn ngành thì gần đây chúng ta thường thấy thực trạng trẻ vị thành niên có xu hướng gia tăng về bạo lực học đường, về phạm tội, về liều lĩnh, ứng phó không lành mạnh, dễ mắc các tai tệ nạn xã hội, sống ích kỷ, vô tâm, khép mình,….Đồng thời rèn kỹ năng thực hành, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng tự  phục vụ bản thân  cũng là nhu cầu cần thiết…Hơn thế nữa đứng trước thềm hội nhập quốc tế đòi hỏi thế hệ trẻ phải tự tin; phải nắm bắt kịp thời các cơ hội cũng như phải có một số kỹ năng: sống khỏe, sống lành mạnh, giỏi lập trình, giỏi tiếng Anh…

Kĩ năng sống, một vấn đề không mới trong giai đoạn hiện nay đối với giáo dục, còn Truyện ngụ ngôn cũng là mảng truyện dân gian rất đỗi quen thuộc đối với văn học nói chung. Nhưng để tích hợp kĩ năng sống trong khi dạy truyện ngụ ngôn lại là đề tài chưa hề được thực hiện. Tất cả các kĩ năng mà truyện ngụ ngôn có thể đề cập đến đều là các kĩ năng tối thiểu cho mỗi cá nhân, hơn thế nữa nó còn rất cần thiết cho một con người thời hiện đại. Trong chương trình Ngữ văn lớp 6 có ba truyện ngụ ngôn, đa phần đều là những câu chuyện rất quen thuộc với các em học sinh, tuy nhiên việc chỉ ra Kĩ năng sống, hướng dẫn tích hợp, lồng ghép để giáo dục kĩ năng sống có hiệu quả lại không đơn giản. Vậy tích hợp giáo dục Kĩ năng sống trong khi dạy phần truyện ngụ ngôn, đặc biệt là truyện Ếch ngồi đáy giếng ra sao để đạt hiệu quả, đó chính là một trong những lí do để tôi thực hiện đề tài này.