SKKN Tích hợp liên môn trong dạy học phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại – Ngữ văn 9 nhằm phát triển năng lực cho học sinh

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

        Xã hội ngày càng phát triển đòi hỏi sự phát triển của tất cả các lĩnh vực sống, trong đó giáo dục luôn được ưu tiên là “ quốc sách hàng đầu”. Và trong nền giáo dục hiện nay, xu thế chung hướng tới trong từng bài học hiệu quả là khả năng tích hợp các môn học trong một bài học để đem lại niềm hứng thú, say mê cho người học và người dạy, mở rộng cách nhìn nhận vấn đề theo hướng đa chiều, không áp đặt. Chính vì thế nên Nghị quyết 29 – NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo,  sau khi Quốc hội thông qua: Đề án đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Bộ giáo dục tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên.

Trong nhà trường phổ thông, Ngữ văn là một môn học có mối quan hệ với các môn học khác (Lịch sử, Địa lí, GDCD, Âm nhạc, Mĩ thuật….) có vai trò cung cấp kiến thức khoa học cơ bản cho học sinh đồng thời giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Vì vậy vận dụng “tích hợp liên môn” trong giảng dạy sẽ giúp cho giáo viên và học sinh chủ động trong quá trình dạy và học đem lại hiệu quả tích cực, nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn tránh được những biểu hiện cô lập, tách rời từng phương diện kiến thức, tăng cường khả năng thông hiểu, vận dụng kiến thức vào thực tế của học sinh.

Từ thực tế trên, theo yêu cầu của nhà trường, Tổ Khoa học xã hội Trường THCS Hà Phong chúng tôi đã lên kế hoạch tích hợp liên môn vào từng môn học đặc biệt là môn Ngữ Văn. Trong chương trình Ngữ Văn 9 ở phần văn học Việt Nam hiện đại, phần truyện ngắn là một trong những địa điểm thuận lợi cho tích hợp liên môn. Tuy nhiên không phải ai cũng làm được điều này, bởi việc tích hợp dạy học liên môn với phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại chưa được giáo viên nhận thức đúng đắn và sử dụng nhiều trong giờ dạy học. Đồng thời cũng chưa có tài liệu nào hướng dẫn chi tiết, cụ thể về mặt phương pháp và cách tổ chức trong giờ học. Vì thế, từ thực tiễn giảng dạy, qua thời gian tìm hiểu, nghiên cứu tôi đã mạnh dạn thực hiện đề tài: “Tích hợp liên môn trong dạy học phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại – Ngữ văn 9 nhằm phát triển năng lực cho học sinh trường THCS Hà Phong”.

2. Mục đích của sáng kiến kinh  nghiệm.

Mục đích nghiên cứu đề tài này của tôi với những mong muốn sau:

–  Tôi muốn đem những kinh nghiệm của mình chia sẻ cùng đồng nghiệp.

– Muốn những đồng nghiệp đã rất thành công trong việc dạy học theo hướng tích hợp này chia sẻ cùng tôi trong phương pháp dạy học mới, góp ý cho tôi để tôi được hoàn thiện hơn ý tưởng trong từng bài dạy của mình về phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại.

– Tôi muốn giúp học sinh có ý thức tích cực, chủ động, sáng tạo trong khả năng tổng hợp kiến thức của của các môn học một cách có hệ thống để giải quyết các tình huống đặt ra. Đồng thời rèn tư duy độc lập, sáng tạo và năng lực cảm thụ tác phẩm văn chương cho học sinh.

3. Đối tượng nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu chủ yếu của tôi trong đề tài này là: 

– Vận dụng dạy học tích hợp các môn học khi dạy phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại trong chương trình Ngữ Văn 9 và ứng dụng thực nghiệm cho một văn bản cụ thể trong chương trình Ngữ Văn 9.

– Đối tượng học sinh đều được thể nghiệm trong 2 năm học:  lớp 9 (……………) và lớp 9 (……………) ở trường THCS Hà Phong.

4. Phương pháp nghiên cứu:

* Phương pháp nghiên cứu tài liệu

*Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế thu nhập thông tin (Thực trạng dạy học)

* Phương pháp thống kế xử lí số liệu

* Phương pháp đối chiếu so sánh (dạy thực nghiệm và đối chứng) 

1. NỘI  DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ

1.1  Quan điểm dạy học “ Tích hợp liên môn”

Có rất nhiều những quan điểm dạy học tích hợp khác nhau. Phó Vụ trưởng Vụ giáo dục Trung học (Bộ GD – ĐT) Nguyễn Xuân Thành đã cho rằng: “Dạy học tích hợp” là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học một môn học như: Tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật, giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới hải đảo, giáo dục bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Đối với “Dạy học liên môn, dạy học là phải xác định được những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến nhiều môn để dạy học nhằm giải quyết các tình huống thực tiễn, khai thác bài học theo hướng đa chiều, tạo nên chiều sâu và độ hứng thú cho bài học. Đối với những kiến thức liên môn nhưng có một môn học chiếm ưu thế thì có thể bố trí dạy trong chương trình của môn đó và không dạy lại ở các môn khác.

Do đó, “ Tích hợp liên môn”  không phải là hai khái niệm tách rời nhau mà chỉ một khái niệm duy nhất. Đó là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. “Tích hợp”  thì chắc chắn phải dạy “liên môn” và ngược lại để đảm bảo hiệu quả dạy học liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp.

1.2. Ý nghĩa của dạy học “ Tích hợp liên môn”

               Đối với giáo viên, dạy học liên môn giúp cho giáo viên phát huy khả năng hệ thống hóa kiến thức sâu rộng về các môn học khác nhau có liên quan để đưa vào bài học, tạo nên hiệu quả tích cực cho bài dạy. Qua đó giáo viên có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp hỗ trợ nhau trong dạy học giữa các bộ môn có liên quan.

Đối với học sinh, dạy học tích hợp liên môn giúp cho giờ học có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn tạo hứng thú học tập cho học sinh. Học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Đặc biệt giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung ở các môn học khác nhau vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát kiến thức.

Vì vậy, việc dạy học theo các chủ đề liên môn sẽ tạo ra cú hích lớn trong giáo dục, làm đổi mới phương pháp dạy, tránh sự nhàm chán đơn điệu trong việc dạy học, mở rộng tầm hiểu biết cho người dạy và học theo hướng đa chiều không rập khuôn, máy móc.

2. THỰC TRẠNG CỦA DẠY HỌC THEO HƯỚNG “TÍCH HỢP LIÊN MÔN” TRONG MÔN NGỮ VĂN 9

2.1.Khảo s¸t chất chất lượng đầu năm cña häc sinh líp 9 t¹i truêng THCS Hà Phong, kết quả xếp loại môn Ngữ Văn của các em như sau:

Năm học ……………:

Năm học ……………:

2.2. Thùc tr¹ng d¹y  d¹y häc hiÖn nay trong nhµ truêng 

Trong chương trình Ngữ Văn nói chung và phần truyện ngắn Việt Nam hiện đại nói riêng dù là đổi mới đã có sự giảm tải song vẫn còn nặng nề số tiết, nhiều văn bản có tư tưởng chưa phù hợp với mức độ nhận thức của học sinh, thậm chí hoàn toàn xa lạ với học sinh, nhiều bài cßn kh¸ nÆng, dung lượng kiÕn thøc lín và khã, sù ph©n bè kiÕn thøc vµ lượng thêi gian  ë nhiÒu bµi cßn chưa hîp lÝ. Vì vậy để mỗi bài học đạt hiệu quả, người dạy phải biết tích hợp nhiều liên môn để giải quyết vấn đề đặt ra trong tác phẩm. Cho đến nay vẫn chưa có văn bản, tài liệu hướng dẫn cụ thể, chi tiết về phương pháp dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên.

           Đối với học sinh phong trào học tập còn hạn chế, ý thức thi đua về môn học chưa cao. Tài liệu phục vụ việc học của các em còn ít, không phong phú. Đại đa số học sinh trong khối 9 có sức học trung bình chiếm tỉ lệ cao.