SKKN Tổ chức học sinh học tập theo nhóm có hiệu quả trong môn Hóa học 9

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

• LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Đất nước ta đã và đang trên đà phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Do đó, chất lượng nguồn nhân lực là vấn đề được quan tâm hàng đầu để đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ tổ quốc và hội nhập quốc tế. Văn Kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII khẳng định: “ Giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lí luận gắn với thực tiễn. Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Trọng tâm là “ … đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, phấn đấu trong những năm tới tạo ra chuyển biến căn bản, mạnh mẽ chất lượng, hiệu quả giáo dục đào tạo, làm cho giáo dục đào tạo thực sự là quốc sách hàng đầu, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân, là yêu cầu bức thiết của toàn xã hội, yêu cầu hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên toàn cầu hóa”.

Để đáp ứng yêu cầu trên của xã hội, ngành giáo dục cần đổi mới phương pháp giáo dục để đào tạo thế hệ kế cận là những con người lao động tự chủ, sáng tạo, có kỷ luật, có kỹ thuật. Đảng ta coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu nay lại càng được nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn, đặc biệt là phương hướng có tính chiến lược nhằm tạo ra một động lực cho những thay đổi căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam trong giai đoạn tới. Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII đã chỉ rõ “ Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học. Kết hợp học với hành, học tập với lao động sản xuất, thực nghiệm và nghiên cứu khoa học, gắn nhà trường với xã hội. Áp dụng các phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”.

Với ngành giáo dục và đào tạo, đổi mới phương pháp dạy học là một trong những mục tiêu lớn của ngành đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học bắt đầu từ việc cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống theo hướng phát huy tính tích cực của người học, hướng vào người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều. Bên cạnh đó việc nghiên cứu vận dụng các lý thuyết mới, quan điểm mới về dạy học như lý thuyết tình huống, lý thuyết kiến tạo, lý thuyết grap, dạy học dự án, dạy học tích hợp … là một hướng được nhiều nhà sư phạm lựa chọn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng được mục tiêu đào tạo.

Với vị trí quan trọng và thế mạnh riêng đặc thù, môn Hóa học là ngành khoa học thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, nghiên cứu về thành phần, cấu trúc, tính chất và sự biến đổi của chất. Hóa học kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực nghiệm, là cầu nối với các ngành khoa học tự nhiên khác như Vật lý, Sinh học, Địa lý. Hóa học đóng một vai trò quan trọng trong đời sống, sản xuất, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội. Những thành tựu của hóa học được ứng dụng vào nhiều ngành sản xuất như vật liệu, năng lượng, dược phẩm, công nghệ sinh học, nông – lâm – ngư nghiệp và khoa học vũ trụ. Trong nhà trường phổ thông, môn Hóa học giúp học sinh có những kiến thức cốt lõi về Hóa học và ứng dụng vào cuộc sống. Cùng với Toán học, Tin học và công nghệ, môm Hóa học góp phần thúc đẩy giáo dục STEM, một trong những xu hướng giáo dục đang được coi trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Do đó, người giáo viên có vị trí rất quan trọng không chỉ truyền thụ cho học sinh những kiến thức chương trình quy định, mà còn phải hình thành phương pháp học tập độc lập, sáng tạo để học sinh rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Vì lý do trên, tôi đã nghiên cứu và áp dụng một số phương pháp dạy học đã được đánh giá là có hiệu quả và mạnh dạn phức hợp nhiều phương pháp dạy học đó vào một số bài học trong môn Hóa học 9. Trong đề tài này tôi đề cập đến nội dung: “Kinh nghiệm tổ chức học sinh học tập theo nhóm có hiệu quả trong môn hóa học 9”.

• MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI

• Mục đích

• Phát triển các năng lực học tập của học sinh qua việc tổ chức các hoạt động học tập theo nhóm nhỏ có hiệu quả.
• Giúp học sinh xây dựng được mối liên hệ giữa kiến thức môn Hóa học với kiến thức các môn học khác (sự suy luận logic)
• Hình thành cho học sinh tư duy khái quát hiệu quả có tính chuyển tải cao và tập cho học sinh tính chủ động trong khai thác, chiếm lĩnh kiến thức từ đó vận dụng sáng tạo kiến thức đã học vào các tình huống trong cuộc sống.

• Nhiệm vụ

• Nghiên cứu và nắm chắc các phương pháp tổ chức học sinh học tập theo nhóm trong dạy học.
• Thiết kế một số bài dạy trong chương trình Hóa học 9 có sử dụng phương pháp học theo nhóm có hiệu quả cao.
• Bước đầu thực nghiệm sư phạm và rút ra nhận xét về việc sử dụng phương pháp học theo nhóm trong dạy môn Hóa học 9.
  

• ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

• Nội dung chương trình Hóa học 9.
• Tình hình học tập môn Hóa học 9 của học sinh trong trường THCS nơi tôi giảng dạy năm học ………..

• PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

• Phương pháp nghiên cứu bằng lý thuyết.

• Nghiên cứu lý luận dạy học, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học trong các nhà trường phổ thông, một số công trình khoa học cấp Bộ có liên quan đến phương pháp học theo nhóm trong dạy học.
• Phân tích cấu trúc nội dung kiến thức Hóa học lớp 9 trong sách giáo khoa.

• Phương pháp thực nghiệm.

Là giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học 9, tôi đã thử nghiệm áp dụng phương pháp học theo nhóm vào một số bài, phần kiến thức trong chương trình giảng dạy thông qua học sinh để thực hiện đề tài.

• Phương pháp phân tích thống kê.

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để sử lý kết quả thực nghiệm.

PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

• CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

• Cơ sở lý luận

Dạy học không chỉ là quá trình dạy, truyền thụ kiến thức, thông báo thông tin, kiến thức cho học sinh mà chủ yếu là quá trình giáo viên thiết kế, tổ chức, điều khiển các hoạt động của học sinh để đạt được các mục tiêu cụ thể của bài, của chương cụ thể. Học không chỉ là quá trình được dạy, là sự tiếp nhận một cách thụ động những tri thức khoa học mà chủ yếu là quá trình tự phát hiện và giải quyết vấn đề. Đổi mới hình thức tổ chức dạy học cần tạo ra một môi trường đảm bảo được mối liên hệ tương tác giữa hoạt động của giáo viên, hoạt động của học sinh và môi trường để học sinh tiến hành các hoạt động học tập có hiệu quả, chất lượng. Do vậy việc dạy và học ở trường THCS cần được đổi mới nhằm góp phần thực hiện mục tiêu của cấp học là củng cố và phát triển những kết quả giáo dục ở tiểu học, tiếp tục hình thành cho học sinh những cơ sở nhân cách của con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa có học vấn phổ thông cơ bản, có hiểu biết cần thiết về kỹ thuật và hướng nghiệp để có thể học tiếp THPT, học nghề đi vào cuộc sống lao động. Học sinh học xong THCS cần có đầy đủ những năng lực chủ yếu sau:

• Thích ứng với thay đổi trong thực tiễn dẫn đến tự chủ, tự lập trong lao động, trong cuộc sống, có khả năng hòa nhập với môi trường.
• Hành động, ứng sử nhân ái, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình, tập thể và cộng đồng.
• Ham học hỏi, thích khám phá tìm tòi cái mới, biết cách tự học, tự lập kế hoạch học tập.

Cấu trúc nội dung chương trình Hóa học ở THCS được thiết kế theo hướng đi từ các khái niện hóa học đến nghiên cứu các chất cụ thể và sự biến đổi của các chất tạo ra mối liên hệ giữa các chất vô cơ và hữu cơ. Chương trình Hóa học ở THCS cũng đề cập đến những ứng dụng quan trọng của các chất trong đời sống và sản xuất, làm rõ được mối quan hệ chặt chẽ giữa Hóa học với sự phát triển kinh tế đất nước và giải quyết các vấn đề môi trường, xã hội. Cấu trúc nội dung chương trình Hóa học ở THCS giúp học sinh có kỹ năng thực hành thí nghiệm, kỹ năng vận dụng các tri thức hoá học vào việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống. Chương trình Hóa học ở THCS xây dựng theo hướng vận dụng các phương pháp giáo dục tích cực hóa hoạt động của người học, nhằm khơi gợi hứng thú, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, tăng cường