SKKN Vận dụng dạy học theo định hướng phát triển năng lực – chú trọng năng lực tự học và năng lực số – cho học sinh lớp 10 qua dạy học Bài 11, tiết 1: Liên kết cộng hóa trị – CÁNH DIÊU

Phần một: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Hiện nay để đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho  đất nƣớc đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới toàn diện. Trong đó đổi mới  phƣơng pháp dạy học là một yêu cầu cấp bách. Cốt lõi của đổi mới phƣơng  pháp dạy học là hƣớng tới hoạt động tích cực chủ động của học sinh, chống lại  thói quen học tập thụ động. Mặt khác thị trƣờng lao động luôn đòi hỏi ngày càng  cao ở đội ngũ lao động về năng lực hành động, khả năng sáng tạo, linh hoạt, tính  trách nhiệm, năng lực cộng tác làm việc, khả năng giải quyết các vấn đề phức  hợp trong những tình huống thay đổi, khả năng học tập suốt đời…. 

Giáo dục phổ thông nƣớc ta đang thực hiện bƣớc chuyển từ chƣơng trình  giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của ngƣời học – từ chỗ quan  tâm tới việc học sinh học đƣợc gì đến chỗ quan tâm tới việc học sinh học đƣợc  cái gì qua việc học. Để thực hiện đƣợc điều đó, nhất định phải thực hiện thành  công việc chuyển từ phƣơng pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang  dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực  và phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về  kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết  vấn đề, coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra, đánh giá trong  quá trình học tập để có tác động kịp thời nhắm nâng cao chất lƣợng của hoạt  động dạy học và giáo dục.  

Theo công văn 4020/BGDĐT-GDTrH V/v hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ  giáo dục trung học năm học 2022-2023 của bộ đã nêu “ Xây dựng kế hoạch bài  dạy (giáo án) bảo đảm các yêu cầu về phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học,  kiểm tra, đánh giá, thiết bị dạy học và học liệu, nhằm phát triển phẩm chất,  năng lực của học sinh trong quá trình dạy học” và “Thực hiện các nhiệm vụ  chuyển đổi số trong hoạt động dạy học và quản lý giáo dục của các cấp theo lộ  trình, bao gồm ứng dụng công nghệ thông tin trong việc đổi mới phương pháp  và hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá; ứng dụng công nghệ thông tin  trong quản lý quá trình dạy học và quản trị nhà trường” 

Một trong những năng lực cốt lõi đó chính là năng lực tự học . Mục đích  của tự học là giúp cho học sinh hiểu sâu sắc hơn các vấn đề, để sau này ra ngoài  cuộc sống, các em có thể chủ động hơn. Tuy nhiên đối với mỗi môn học, cần  phải có những biện pháp bồi dƣỡng năng lực tự học đặc trƣng. Vì thế, việc hình  thành và phát triển năng lực này cho HS cần phải gắn liền với đặc trƣng của  từng môn học, từng nội dung. 

Để theo kịp thời đại hiện nay chúng ta cần phải nâng cao năng lực số nên  việc trau dồi nâng cao năng lực số cho học sinh là rất cần thiết. Trong những năm qua, toàn thể giáo viên cả nƣớc đã thực hiện nhiều công  việc trong đổi mới phƣơng pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và đã đạt đƣợc  những thành công bƣớc đầu. Tuy nhiên, từ thực tế giảng dạy của bản thân cũng  nhƣ việc đi dự giờ đồng nghiệp tại trƣờng tôi thấy rằng sự sáng tạo trong việc đổi mới phƣơng pháp dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh, đặc  biệt là nâng cao năng lực tự học và năng lực số… chƣa nhiều. Dạy học vẫn nặng 

4 

về truyền thụ kiến thức, việc rèn luyện kỹ năng chƣa đƣợc quan tâm. Hoạt động  kiểm tra, đánh giá còn nhiều hạn chế, chú trọng đánh giá cuối kì chƣa chú trọng  đánh giá cả quá trình học tập. Tất cả những điều đó dẫn tới học sinh học thụ  động, lúng túng khi giải quyết các tình huống trong thực tiễn. 

Vì những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Vận dụng dạy học theo định hướng  phát triển năng lực – chú trọng năng lực tự học và năng lực số – cho học sinh  lớp 10 qua dạy học Bài 11, tiết 1: Liên kết cộng hóa trị” ( Bài 11 thuộc sgk  Hóa Học 10 – Cánh Diều chƣơng trình GDPT18) làm đối tƣợng nghiên cứu  nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học của bản thân, từ đó đóng góp một phần nhỏ  bé vào công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện của ngành giáo dục nƣớc nhà. 

2. Mục đích nghiên cứu. 

– Tìm hiểu, nghiên cứu những vấn đề cốt lõi trong dạy học theo định  hƣớng phát triển năng lực. 

– Tìm hiểu, nghiên cứu những vấn đề liên quan đến phát triển năng lực tự  học và năng lực số cho học sinh. 

– Vận dụng dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực, chú trọng năng  lực số và năng lực tự học trong bài học cụ thể: Bài 11: LIÊN KẾT CỘNG HÓA  TRỊ, Tiết 1: Liên Kết Cộng Hóa TRị ( Bài 11 thuộc sgk Hóa Học 10 – Cánh  Diều). Nghiên cứu mở rộng vận dụng cho các bài khác trong dạy học chƣơng  trình GDPT 18. 

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.

3.1. Đối tượng nghiên cứu 

– Dạy học phát triển năng lực: các năng lực và một số phƣơng pháp, kỹ  thuật dạy học phát triển năng lực. 

– Năng lực tự học, năng lực số của học sinh THPT và biện pháp nâng cao  năng lực tự học và năng lực số cho Học Sinh. 

3.2 Phạm vi nghiên cứu. 

Quá trình dạy học Hóa học ở các trƣờng THPT thuộc địa bàn nghiên cứu. Trong phạm vi đề tài này, tôi tập trung nghiên cứu các vấn đề lí luận về  dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực, chú trọng năng lực tự học và năng  lực số để vận dụng vào việc dạy – học một bài học cụ thể:  

Bài 11: LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ, Tiết 1: Liên Kết Cộng Hóa TRị 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. 

Nghiên cứu các vấn đề lí luận về dạy học theo định hƣớng phát triển năng  lực, chú trọng năng lực tự học và năng lực số để vận dụng vào việc dạy học cụ  thể Bài 11: LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ, Tiết 1: Liên Kết Cộng Hóa TRị  chƣơng trình GDPT18. Nghiên cứu mở rộng vận dụng cho dạy học chƣơng  trình GDPT18 

5. Phƣơng pháp nghiên cứu.

5.1. Nghiên cứu lý thuyết 

Nghiên cứu các công trình khoa học, các bài báo, các ấn phẩm liên quan  đến dạy học phát triển năng lực, đặc biệt là năng lực tự học và năng lực sốcủa  HS THPT. 

Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung chƣơng trình và kiến thức Bài 11: LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ, Tiết 1: Liên Kết Cộng Hóa TRị – sgk 

5 

Cánh Diều chƣơng trình GDPT18 

5.2. Phương pháp chuyên gia 

Trao đổi trực tiếp, xin ý kiến chuyên gia phƣơng pháp dạy học, giáo dục  và các giáo viên dạy học bộ môn Hóa học ở một số trƣờng trung học phổ thông  về các vấn đề liên qua đến đề tài. 

5.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm để kiểm tra năng lực tự  học và năng lực số của HS cấp THPT. 

Sau khi xây dựng nội dung và phƣơng pháp, kỹ thuật tổ chức dạy học cho  chủ đề, Tôi tiến hành dạy thực nghiệm ở các trƣờng THPT thuộc địa bàn tỉnh  Nghệ An để kiểm tra tính khách quan, tính thực tiễn của đề tài. Kết quả thực  nghiệm đƣợc đánh giá qua kết quả phiếu điều tra. 

5.4. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học 

Thu thập và thống kê số liệu từ kết quả của tất cả các lần tiến hành thực  nghiệm sau đó xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS, phần mềm excel… 6. Điểm mới và đóng góp của đề tài  

6.1 Điểm mới của đề tài :  

Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề về lí luận và thực tiễn làm cơ sở để  bồi dƣỡng về dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực, chú trọng năng lực  tự học và năng lực số qua Bài 11: LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ, Tiết 1: Liên  Kết Cộng Hóa TRị. Đề tài mang tính sáng tạo và mới mẻ, không trùng với các  đề tài đã biết, đáp ứng nhu cầu và mục đích dạy học môn học hóa học trong thời  đại mới. 

6.2 Đóng góp của đề tài : 

Đề tài định hƣớng nâng cao các năng lực, chú trọng lực tự học và năng  lực số cho giáo viên và học sinh. Đặc biệt, theo định hƣớng của đề tài, học sinh  không những tự mình nghiên cứu và tìm hiểu về bài học mà còn đƣợc trải  nghiệm thực hiện thiết kế vẽ cấu trúc phân tử, thiết kế trò chơi, làm bài kiểm tra  đánh giá trên phần mềm học tập. Việc kiểm tra đánh giá chủ đề đƣợc xây dựng  theo định hƣớng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Vì thế, đề tài một mặt  đáp ứng đƣợc quan điểm, yêu cầu, tình hình đổi mới phƣơng pháp dạy học, kiểm  tra đánh giá, thi cử theo yêu cầu phát triển năng lực của Bộ giáo dục và đào tạo;  mặt khác đáp ứng nhu cầu của xã hội v