SKKN Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc từ X-XV” ở lớp 10 chương trình chuẩn

MỤC LỤC

• MỞ ĐẦU

• Lí do chọn đề tài:

Môn lịch sử trong trường THPT là môn học có ý nghĩa và vị trí quan trọng đối với việc đào tạo thế hệ trẻ theo mục tiêu giáo dục đã được Đảng và Nhà nước ta xác định. Bởi lịch sử giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản cần thiết về lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc làm cơ sở bước đầu cho sự hình thành thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc, tình đoàn kết quốc tế. Trên nền tảng kiến thức đã học môn lịch sử còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, hành động, có thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển con người Việt Nam trong công cuộc công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, tình trạng học sử của học sinh ngày nay là một điều báo động. Học sinh không thích học sử, vô cảm trước lịch sử, và như vậy sẽ có nguy cơ vô cảm trước vận mệnh dân tộc.

Nguyên nhân của thực trạng trên có nhiều, theo tôi tựu chung lại có mấy lý do sau: Thứ nhất, Sách giáo khoa Lịch sử mang tính hàn lâm, chưa hấp dẫn, kiến thức còn dàn trải, nặng nề.Thứ hai, tác động tiêu cực của cơ chế thị trường dẫn đến học sinh chỉ tập trung học những môn thi vào các trường đại học sau này ra kiếm được nhiều tiền.Thứ ba, lối dạy lịch sử vẫn chủ yếu thầy nói trò nghe làm cho chất lượng bộ môn không cao.Thứ tư, vấn đề thi cử đánh giá như hiện nay cũng ảnh hưởng tới chất lượng dạy học lịch sử. Môn sử chỉ là môn tự chọn. Học sinh ít chọn môn lịch sử đương nhiên các em sẽ không học lịch sử…

Để khắc phục thực trạng trên cần có sự tham gia của toàn xã hội mà đặc biệt là ngành giáo dục nước nhà để có những giải pháp tối ưu. Song theo chủ quan của tôi cần phải có những giải pháp sau: Thứ nhất, đưa môn lịch sử về đúng với vị trí, vai trò của nó. Xác định lịch sử là môn học chính khóa bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông nước ta.Thứ hai, biên soạn lại sách giáo khoa lịch sử phổ thông theo hướng bỏ bớt tính hàn lâm để lịch sử gần gũi hơn, sinh động hơn.Thứ ba, đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên dạy môn lịch sử ngang tầm với yêu cầu mới.

Đâu là phương pháp hiệu quả để kích thích sự say mê, tìm tòi, khám phá của học sinh với môn lịch sử? Đi tìm trong rất nhiều phương pháp dạy học như sử dụng tài liệu tham khảo, sử dụng đồ dùng trực quan, … thì tôi thấy hiệu quả đó là sử dụng câu hỏi để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập lịch sử. Bởi vì với những câu hỏi của người thầy, người học chủ động tìm đến, khám phá và tiếp thu những cái mới chứ không chỉ thụ động như những cỗ máy chép. Ngoài ra phương pháp này còn hình thành nên những thao tác tư duy cho các em, rèn luyện kĩ năng tự học tốt hơn.

Trong dạy học lịch sử, dạy những bài liên quan tới quân sự chiến tranh đã khó thì dạy bài về văn hóa còn khó gấp bội. Ở các bài học này khối lượng kiến thức nhiều, vừa khái quát cao lại đi vào từng biểu hiện cụ thể, chi tiết. Vì vậy đòi hỏi mỗi giáo viên phải sử dụng phương pháp thích hợp, cải tiến cách dạy thì mới đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Với mong muốn giúp cho thế hệ trẻ của Việt Nam biết và quý trọng những giá trị văn hóa của dân tộc đồng thời biết hội nhập

chứ không hòa tan, tôi quyết định chọn bài văn hóa dân tộc để nghiên cứu.

Tuy nhiên, trong khuôn khổ có hạn của một SKKN tôi chỉ tập trung trình bày về việc xây dựng hệ thống câu hỏi khi dạy bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc từ X – XV”. Từ đó, giáo viên có thể vận dụng vào việc dạy các dạng bài về lịch sử văn hóa nói chung cho các đối tượng học sinh.

Vì vậy để phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học giúp các em yêu thích hơn môn học lịch sử tôi lựa chọn đề tài này để nghiên cứu.

• Mục đích nghiên cứu:

Mục đích mà đề tài này hướng đến chính là để phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học giúp các em yêu thích hơn môn học lịch sử, yêu thích tìm hiểu văn hóa của dân tộc. Từ đó các em sẽ hiểu, cảm nhận được những giá trị văn hóa mà ông cha để lại và có ý thức, trách nhiệm hơn trong việc bảo vệ những giá trị văn hóa đó.

• Đối tượng nghiên cứu:

Đề tài này sẽ nghiên cứu, tổng kết về phương pháp dạy học môn lịch sử: xây dựng hệ thống câu hỏi nhằm phát huy tính tích cực, chủ động trong học tập của học sinh qua bài 20 “Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc từ X-XV” ở lớp 10 chương trình chuẩn..

1. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu trên cơ sở lý thuyết về

phương pháp dạy học môn lịch sử, phương pháp điều tra, khảo sát thực tế, …

• NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

• Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong nghị quyết Trung Ương IV khóa VII (1-1993), nghị quyết trung ương 2 khóa VIII (12-1996), được thể chế hóa trong luật giáo dục (12- 1998), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 5 (4-1999)

Luật giáo dục, điều 24.2 đã ghi: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh ”

Trong phương pháp phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh có nhiều phương pháp như : đặt và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, phương pháp vấn đáp (đàm thoại)…Vấn đáp là một phương pháp trong đó giáo viên nêu câu hỏi để học sinh trả lời, hoặc học sinh có thể tranh luận với cả giáo viên; qua đó học sinh lĩnh hội được nội dung bài học.

Sử dụng hệ thống câu hỏi nhằm phát huy tính tích cực trong dạy học lịch sử, xét đến cùng cũng là để nâng cao hiệu quả bài học. Theo một số nhà nghiên cứu giáo dục cho rằng tư duy của con người thường bắt nguồn từ những trở ngại về mặt trí tuệ. Hay nói một cách khác đó là những thắc mắc, những ngạc nhiên những rào cản buộc con người phải suy nghĩ để tìm ra câu trả lời. Đây chính là tình huống có vấn đề đặt ra tạo động lực kích thích hoạt động tư duy của học sinh. Ví dụ khi giáo viên đưa ra câu hỏi: Vì sao Nho giáo trở thành hệ tư tưởng chính thống của chế độ phong ki