Tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn tự nhiên và xã hội lớp 1. (đủ 3 bộ sách)

Trong chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1 không chỉ cung cấp kiến thức về thế giới xung quanh mà còn hướng đến việc phát triển phẩm chất và năng lực sống cho học sinh. Việc tổ chức trò chơi học tập hiệu quả giúp học sinh hứng thú khám phá, chủ động tham gia nội dung học và rèn luyện các năng lực cốt lõi như sáng tạo, giao tiếp, hợp tác và tự chủ. Đề tài nhằm đưa ra các biện pháp cụ thể, sáng tạo trong tổ chức trò chơi học tập để đáp ứng mục tiêu phát triển năng lực học sinh theo 3 bộ sách giáo khoa hiện hành.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Học sinh lớp 1 rất dễ mất tập trung khi học lý thuyết khô khan. Chương trình GDPT 2018 đặt yêu cầu phát triển năng lực qua hoạt động học chủ động, trong đó trò chơi là công cụ đắc lực. Tuy nhiên, nhiều tiết TNXH vẫn dạy một chiều, ít vận dụng trò chơi tổ chức bài học. Do vậy, đề tài này nhằm đổi mới cách dạy học qua trò chơi học tập, tăng tính tương tác và phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

2. Các biện pháp triển khai

Biện pháp 1: Tổ chức trò chơi tình huống để phát huy năng lực sáng tạo

Giáo viên xây dựng tình huống mẫu như “em bị lạc trong sân trường”, “cần bảo vệ môi trường quanh lớp”,… và yêu cầu học sinh đóng vai, tìm giải pháp thông qua trò chơi giải quyết tình huống. Qua đó, các em được khuyến khích sáng tạo và tự do đưa ra ý tưởng nhằm vận dụng kiến thức TNXH vào thực tế.

Biện pháp 2: Thiết kế trò chơi cá nhân giúp nâng cao năng lực tự chủ, sáng tạo

Các trò chơi như “Tìm vật theo đặc điểm”, “Ai nhanh hơn tìm đặc điểm sống”, được tổ chức cá nhân hoặc thi đấu “1–1” nhằm khuyến khích học sinh tự động khám phá nội dung. Điều này giúp các em phát triển năng lực tự học, tự kiểm tra và tự hoàn thiện bản thân.

Biện pháp 3: Thiết kế trò chơi theo nhóm để phát triển năng lực hợp tác

Tổ chức trò chơi học tập theo nhóm nhỏ như “Ghép bộ phận cơ thể”, “Ghép loại rau quả–thân–lá”, hay “chuyển đồ vật đúng theo chủ đề”. Các em làm việc cùng nhau để hoàn thành trò chơi, từ đó rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác và hiểu biết về TNXH.

Biện pháp 4: Sử dụng trò chơi học tập ứng dụng công nghệ thông tin để giao nhiệm vụ về nhà

Giáo viên tận dụng các nền tảng như Quizizz, Wordwall, Google Forms để tạo trò chơi tương tác trực tuyến, giao bài tập về nhà hoặc phần bổ trợ, giúp học sinh tự chủ ôn luyện và tăng khả năng tư duy logic, phản xạ nhanh qua các câu hỏi và hình ảnh sinh động.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Kết hợp linh hoạt các hình thức trò chơi cá nhân, nhóm và tình huống trong cùng một tiết học.

• Sử dụng công nghệ để mở rộng không gian học tập ra ngoài lớp học, giúp học sinh tự chủ hơn.

• Phát triển đồng thời các năng lực cốt lõi: sáng tạo, tự học, hợp tác, tư duy phản xạ qua từng trò chơi cụ thể.

4. Hiệu quả đạt được

• Học sinh tích cực tham gia trò chơi, khai thác được khả năng tư duy và sáng tạo. Họ trở nên tự tin, chủ động hơn khi được giao nhiệm vụ cá nhân và nhóm.

• Kiến thức được ghi nhớ lâu hơn, vận dụng vào tình huống thực tế tốt hơn nhờ sự tham gia và trải nghiệm.

• Giáo viên tiết kiệm thời gian chuẩn bị bài, có cấu trúc trò chơi rõ ràng cho từng phần học, và học sinh yêu thích tiết học TNXH hơn.

• Phụ huynh phản hồi tích cực khi học sinh chủ động kể lại các kiến thức qua trò chơi và gia đình dễ đồng hành trong học tập.

Đề tài “Tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1” đã chỉ ra một hướng dạy học hiệu quả, sáng tạo và bám sát yêu cầu đổi mới. Bằng việc áp dụng đồng bộ giữa trò chơi tình huống, cá nhân, nhóm và công nghệ, giáo viên có thể tạo ra môi trường học tập tích cực, nơi trẻ em được chủ động học tập, hợp tác, sáng tạo và vận dụng kiến thức.

👉 Quý thầy cô có thể tải toàn văn tài liệu sáng kiến đầy đủ tại: Tổ chức trò chơi học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn tự nhiên và xã hội lớp 1. (đủ 3 bộ sách)