Xây dựng cảm xúc tích cực và ứng với căng thẳng cho học sinh ở trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả học tập

Thanh thiếu niên ở bậc THPT thường trải qua nhiều áp lực trong học tập, thi cử, quan hệ bạn bè và định hướng tương lai. Nếu không biết cách điều chỉnh cảm xúc và đối phó căng thẳng, các em dễ mất hứng thú học tập, giảm chất lượng kiến thức và ảnh hưởng tâm lý lâu dài. Đề tài “Xây dựng cảm xúc tích cực và ứng với căng thẳng cho học sinh ở trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả học tập” được thực hiện nhằm giúp giáo viên chủ nhiệm chủ động tổ chức các hoạt động hỗ trợ, giúp học sinh phát triển kỹ năng tự nhận biết, tự kiểm soát và chủ động cân bằng tâm trạng để nâng cao hiệu quả học tập và chất lượng sống.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Áp lực học tập nặng nề, thi cử căng thẳng, chương trình học dày… khiến học sinh THPT dễ gặp tình trạng lo lắng, stress, mất ngủ, chán nản hoặc thậm chí suy giảm tinh thần học tập. Trong khi đó, chương trình GDPT 2018 đề cao vai trò giáo dục cảm xúc – kỹ năng sống nhưng thực tế nhiều trường chưa có biện pháp cụ thể để hỗ trợ học sinh vượt qua căng thẳng. Vì vậy, đề tài này ra đời hướng đến việc tích hợp các hoạt động thiết thực, dễ thực hiện nhằm hỗ trợ học sinh phát triển cảm xúc tích cực, biết chủ động đối mặt và vượt qua áp lực, từ đó nâng cao hiệu quả học tập một cách bền vững.

2. Các biện pháp được triển khai trong sáng kiến

Biện pháp 1: Xây dựng chuyên mục “Ứng phó căng thẳng” xuyên suốt quá trình học tập và sinh hoạt

Giáo viên chủ nhiệm thiết lập chuyên mục sinh hoạt định kì (tuần/tháng), nơi học sinh chia sẻ dấu hiệu căng thẳng, cảm xúc tiêu cực và nhận lời khuyên từ bạn bè, thầy cô. Cách làm này giúp nâng cao nhận thức về stress, bình thường hóa cảm xúc và xây dựng kỹ năng tự kiểm soát. Điểm mới là biến chuyên đề cảm xúc thành phần thường xuyên của sinh hoạt lớp, không chỉ đơn thuần nhất thời.

Biện pháp 2: Định hướng cho học sinh điều chỉnh suy nghĩ và thói quen để hình thành tư duy và lối sinh hoạt lành mạnh hơn

Qua các buổi trò chuyện nhóm, giáo viên hướng dẫn học sinh nhận diện tư duy tiêu cực, thay thế bằng các suy nghĩ tích cực, đồng thời hỗ trợ lập kế hoạch ngủ đủ giờ, ăn uống điều độ và rèn luyện thể chất. Mục tiêu là hình thành thói quen sinh hoạt khoa học giúp phòng ngừa căng thẳng. Điểm nổi bật là tích hợp giáo dục tư duy cùng thói quen sinh hoạt – đảm bảo tính thực tiễn.

Biện pháp 3: Hướng dẫn học sinh học cách chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc cởi mở thông qua mô hình “hộp thư cảm xúc”

Lớp học chuẩn bị một “hộp thư thả cảm xúc” nơi học sinh gửi thư viết tay nói lên lo lắng, áp lực hoặc chia sẻ bất cứ điều gì trong lòng. Giáo viên định kỳ tổng kết và phản hồi chung, đồng thời gửi lời khuyên gián tiếp. Biện pháp này tạo không gian an toàn để các em bộc lộ và tự giải tỏa cảm xúc. Điểm mới là hình thức chia sẻ gián tiếp giúp học sinh ngại nói có cách an nhiên để thổ lộ.

Biện pháp 4: Hình thành và củng cố năng lực quản lý thời gian nhằm giúp học sinh vận dụng để giải quyết căng thẳng

Giáo viên hướng dẫn học sinh lập kế hoạch học tập và nghỉ ngơi qua bảng thời gian biểu, theo dõi việc thực hiện trong tuần, từ đó điều chỉnh phù hợp. Biện pháp này giúp học sinh biết phân bổ thời gian hiệu quả, tránh ôm đồm khiến căng thẳng tăng cao. Điểm sáng tạo là kết hợp chỉ số hiệu suất cá nhân với việc quan sát trạng thái tâm lý để điều chỉnh kịp thời.

Biện pháp 5: Cung cấp cho học sinh các phương thức chữa lành cảm xúc, thư giãn tâm trí phù hợp dựa trên kỹ năng kiểm soát bản thân

Tổ chức mini-workshop kỹ thuật thở sâu, thư giãn cơ progressive, nghe nhạc thư giãn, vẽ tranh trị liệu, hoặc yoga ngắn tại lớp. Giáo viên hướng dẫn cách áp dụng đúng khi cảm thấy căng thẳng. Điểm mới là đưa kỹ thuật trị liệu tâm lý đơn giản vào tiết sinh hoạt, giúp học sinh tự thực hành tại lớp hoặc tại nhà.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Khi đưa cảm xúc – stress thành “chuyên đề giáo dục chính khoá” thường xuyên, giúp học sinh chủ động chịu trách nhiệm với sức khỏe tâm lý.

• Kết hợp đa dạng hình thức (trò chuyện, văn học, kỹ thuật thư giãn, thời gian biểu) để đáp ứng nhiều kiểu học sinh và mức độ căng thẳng.

• Tạo môi trường an toàn – kín đáo – khích lệ, giúp học sinh tự bộc lộ, thay vì im lặng chịu đựng.

• Liên kết điều chỉnh tư duy – hành vi – kỹ năng qua hệ thống chuỗi hoạt động gắn chặt thực tế học sinh THPT.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh nhận ra dấu hiệu căng thẳng và biết phản ứng kịp thời qua các công cụ được dạy.

• Nhiều em tăng chất lượng giấc ngủ, cảm xúc tích cực hơn, hiệu quả học tập tốt hơn qua thời gian.

• Lớp học có đời sống tinh thần ổn định, học sinh biết chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau.

• Giáo viên chủ nhiệm chủ động hơn trong chăm sóc học sinh, giảm số lần xử lý vấn đề tâm lý cá nhân bất ngờ.

• Mô hình khả thi và có thể nhân rộng sang các lớp, các trường THPT khác có cùng bối cảnh áp lực học tập.

Với mong muốn giúp học sinh trung học phổ thông vượt qua áp lực học tập – thi cử và làm chủ cảm xúc của mình, đề tài “Xây dựng cảm xúc tích cực và ứng với căng thẳng cho học sinh ở trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả học tập” đã đề xuất một chuỗi biện pháp thực tế, dễ triển khai và có hệ thống. Từ chuyên mục cảm xúc, hộp thư thả lòng, đến kỹ năng quản lý thời gian và các kỹ thuật thư giãn, học sinh được trang bị những công cụ để sống và học tập hiệu quả hơn. Quý thầy cô có thể tải và tham khảo toàn văn sáng kiến tại: Xây dựng cảm xúc tích cực và ứng với căng thẳng cho học sinh ở trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả học tập