SKKN Kinh nghiệm tổ chức các trò chơi trong môn Sinh học lớp 6

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

      Trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng và nhà nước ta luôn khẳng định giáo dục và đào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của đất nước vì thế việc triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục, dạy học theo chuẩn kiến thức – kĩ năng, đổi mới kiểm tra – đánh giá, ứng dụng Công nghệ thông tin vào giảng dạy, nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập,  đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh.

Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm với phương pháp nghiên cứu chủ yếu là đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Vì vậy trong giờ dạy sinh học, để phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, rèn kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đem lại niềm vui và hứng thú học tập bộ môn là điều hết sức quan trọng. 

Trải qua nhiều năm giảng dạy ở Trường THCS Nga Yên, tôi thấy đa số học sinh ham hiểu biết, thích tìm tòi cái mới, muốn khẳng định mình, rất muốn được tham gia Trò chơi học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh tự ti, thụ động trong tư duy tư duy, ít phát biểu xây dựng bài, ít tranh luận trao đổi với bạn bè, ỷ lại vào các bạn khác, không chịu tìm tòi phát hiện ra vấn đề, dẫn tới việc nắm bắt kiến thức của bài học còn hời hợt trong học tập, mơ hồ chưa chắc chắn, nhanh quên, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động. Để chống lại nhàm chán trong hoạt động học tập, tăng cường kích thích trong hoạt động học tập thì người giáo viên cần vận dụng sáng tạo và linh hoạt các phương pháp, kỹ thuật dạy học. Qua tìm tòi nghiên cứu tôi “nhậ ra” điều. Việc lồng ghép “trò chơi” trong các hoạt động học tập có vai trò kích thích hưng phấn. Mặt khác, phương pháp trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không những gây được hứng thú học tập của học sinh, phát triển ở học sinh kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp, khái quát hóa kiến thức, khả năng suy luận phán đoán, hệ thống kiến thức mà nó còn tạo cho các em có sự thi đua, tác phong nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh THCS. Tõ ®ã ®em l¹i thµnh c«ng cho giờ học nói chung hay giờ sinh học nói riêng.

Chương trình sinh học 6 giúp học sinh bắt đầu làm quen với thế giới sinh vật, trước hết là thực vật. Giúp các em tìm hiểu cấu tạo cơ thể một cây xanh từ cơ quan sinh dưỡng đến cơ quan sinh sản cùng chức năng của chúng phù hợp với điều kiện sống. Sinh học 6 còn giúp các em hiểu được thực vật phong phú, đa dạng qua các nhóm cây khác nhau, chúng đã phát triển biến đổi ra sao từ dạng đơn giản nhất đến dạng phức tập. Ngoài ra sinh học còn giúp các em biết được mối quan hệ giữa thực vật với môi trường sống cũng như vai rò của chúng đối với đời sống của con người. Những điều cơ bản nhất của các kiến thức đó được trình bày dưới dạng các gợi ý quan sát (dựa trên vật mẫu thật hoặc trên hình vẽ, ảnh chụp). Qua đó khơi dậy, bồi dưỡng tình yêu của con người với thực vật nói riêng và thế giới sinh vật nói chung, góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh. 

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên và để nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực học tập trong dạy học Sinh học, tôi đã mày mò và xây dựng được một vài kinh nghiệm: “Tổ chức các trò chơi trong môn sinh học 6” mà qua ứng dụng vào giảng dạy tôi thấy hữu ích.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

       – Về kiến thức:

Hướng dẫn thiết kế, xây dựng và tổ chức được một số trò chơi học tập trong dạy học Sinh học 6 để nâng cao chất lượng hiệu quả bộ môn.

– Về kỹ năng:

 Rèn tư duy nhanh nhạy, kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp, khái quát hóa kiến thức, phát triển kỹ năng phán đoán của học sinh. 

– Về thái độ hành vi:

Có ý thức và thói quen bảo vệ thực vật và bảo vệ môi trường sống của thực vật và của con người.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

      Học sinh lớp 6 trường THCS Nga yên – Huyện Nga Sơn – Thanh Hóa

1.4. Phương pháp nghiên cứu

      Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng kết hợp các phương pháp như: Phương pháp nghiên cứu dựa trên cơ sở lý thuyết, phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin, phương pháp thống kê, xử lý số liệu. Đặc biệt là phương pháp tổ chức trò chơi trong học tập

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

     Nhà tâm lý học Kun Kel người Anh nói: “Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn. Khi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật hơn…”

     Trò chơi học tập trong dạy học môn Sinh học:

       – Góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học. Thông qua các trò chơi giúp học sinh nắm được các kiến thức cơ bản của Sinh học tiềm ẩn trong các tình huống trò chơi, giúp học sinh biết vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn sinh động và giáo dục đạo đức học sinh. 

       – Kích thích hứng thú, phát huy tính tích cực, tự giác, tư duy sáng tạo và khả năng hợp tác cao trong học tập cũng như trong cuộc sống của học sinh.

       – Tạo điều kiện để cá thể hóa hoạt động dạy học

 – Giáo dục học sinh tính tự giác, trung thực, sự kiên trì, tính kỉ luật và tinh thần đồng đội trong học tập cũng như trong cuộc sống hàng ngày 

 – Tổ chức trò chơi trong giờ dạy Sinh học phải đạt được những yêu cầu.

+ Trước hết phải lấy lý luận dạy học hiện đại làm cơ sở 

   Nghĩa là trò chơi phải hướng vào học sinh, lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn. Giáo viên phải tìm trò chơi có tác dụng phát huy trí, tính tích cực của học sinh, nhằm tạo ra những thế hệ biết tìm tòi sáng tạo nhanh nhẹn trên mọi lĩnh vực .

   Phải chú ý đến tính vừa sức đối với học sinh, không dễ quá cũng không khó quá. Nội dung trò chơi đưa ra phải phù hợp với tâm lí lứa tuổi thiếu niên thì học sinh mới có thể tham gia một cách tích cực và đạt hiệu quả cao được. 

+ Trò chơi phải đáp ứng được mục tiêu dạy học

   – Khắc sâu được kiến thức vừa học.

   – Rèn luyện kỹ năng quan sát, tư duy nhanh nhạy và khả năng phán đoán của học sinh

   – Giáo dục được đạo đức thái độ của học sinh. 

 +  Trò chơi phải tạo được hứng thú cho học sinh

    Các trò chơi đưa ra phải được các em nhiệt tình hưởng ứng. Phải thực hiện được chức năng dạy học thông qua trò chơi để học tập, rèn luyện.

 + Trò chơi phải hướng tới mọi đối tượng học sinh

    – Có nghĩa là học sinh nào cũng có thể tham gia được. Giáo viên không nên chỉ tập trung vào những học sinh khá giỏi mà còn để ý, khuyến khích động viên những học sinh yếu, học sinh có tác phong chậm hay rụt rè nhút nhát tham gia, tạo điều kiện cho các em rèn luyện tác phong, hòa đồng với tập thể

    – Trò chơi phải được thiết kế phù hợp với đặc điểm nhận thức và khả năng của học sinh. Tùy theo độ tuổi, theo lớp màb thiết kế tổ chức các trò chơi phù hợp.

  + Trò chơi phải được chuẩn bị trước giờ học

    Chuẩn bị về: Phương tiện; Nội dung; Cách thức; Người tham gia…

    (Có thể gọi những học sinh xung phong tham gia hoặc giáo viên phân nhóm) 

  + Trò chơi phải được tổ chức vào thời điểm phù hợp nhất trong giờ học.