ĐỀ CƯƠNG LVTS NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG HỌC TẬP HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

. Lí do chọn đề tài

1

1

.1 Trong những năm gần đây, phát triển năng lực tự học của học sinh

Tiểu học có vai trò ý nghĩa quan trọng. Nghị quyết 29/TW của Đảng đã chỉ rõ:

… Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Về các

“

giải pháp thực hiện Nghị quyết nêu rõ: “Tập trung dạy cách học, cách nghĩ,

khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ

năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình

thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa…” Văn bản số

4

612/BGDĐT-GDTrH ngày 03/10/2017 của Bộ Giáo dục Đào tạo (GDĐT) về

việc hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định

hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017-2018 về

phương pháp, hình thức dạy học cũng đã chỉ rõ: “Chú trọng rèn luyện cho học

sinh phương pháp tự học, tự nghiên cứu sách giáo khoa để tiếp nhận và vận

dụng kiến thức mới thông qua giải quyết nhiệm vụ học tập đặt ra trong bài học”.

Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ GDĐT ban hành

Chương trình giáo dục phổ thông (có hiệu lực từ 15/02/2019) nêu rõ: “Những

năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua các môn học và hoạt động

giáo dục: năng lực tự chủ và tự học…” Do đó việc đổi mới phương pháp giảng

dạy đã được triển khai từ sớm nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội. Việc áp dụng các

mô hình dạy học tích cực, vận dụng triệt để quan điểm “lấy người học làm trung

tâm”. Qua từng năm, việc nghiên cứu và vận dụng các hình thức, phương pháp,

kĩ thuật dạy học tích cực ngày càng có chiều sâu và mang lại hiệu quả nhất định.

Việc phát triển năng lực tự học giúp các em học sinh tạo đam mê, hứng thú, yêu

thích môn học. Mặc dù khi mới bắt đầu, có thể các em chưa quen, chưa hứng

thú, hoặc ít hứng thú, nhưng chính trong quá trình tự học, với những khám phá

mới, cách tiếp cận mới, người học từ chỗ ít hứng thú đến nhiều hứng thú, từ chỗ

việc học chỉ là một loại hoạt động bình thường (là nghĩa vụ) dần dần trở thành

một sự đam mê, tự giác, có sự thôi thúc từ bên trong như một nhu cầu tự thân

của người học. Bên cạnh đó, nếu khai thác được khả năng tự học của học sinh

thì sẽ giảm được áp lực học tập đặc biệt là đối với lứa tuổi học sinh tiểu học.

Giáo viên và cha mẹ học sinh cần có kế hoạch tạo cho các em có thật nhiều cơ

hội được học tập, trải nghiệm một cách tự nhiên, thoải mái, không bị gò bó với

nhiều hình thức phong phú, biện pháp học tập đa dạng để phát huy tính tích cực

nhận thức trong học tập của các em.

4

1

.2. Hiện nay, thực trạng năng lực tự học của học sinh tiểu học mặc dù đã

được quan tâm nhưng vẫn đang gặp nhiều vấn đề. Trong xu hướng người học

luôn là chủ thể nhận thức, tức là người học tự lực, chủ động tìm tòi học tập

thông qua các phương pháp sáng tạo để đạt được mục tiêu học tập, trong khi môi

trường học tập có ý nghĩa chủ yếu về mặt trợ giúp và định hướng. Tự học ở học

sinh tiểu học khác nhiều với các cấp học lên cao hơn. Ở học sinh tiểu học, việc

tự học xuất phát từ việc học có hướng dẫn của giáo viên hoặc người lớn. Các em

học sinh tiểu học ở lứa tuổi từ 6 – 11 tuổi, chưa có nhiều thói quen tự học tự làm

việc với tài liệu và sách giáo khoa. Đối với học sinh bậc tiểu học, việc tự học đôi

khi còn gặp khó khăn do các em chưa đủ nhận thức rõ về mục tiêu học tập. Do

đó, để đạt được điều này, các em cần sự dẫn dắt và hỗ trợ từ người dạy học

nhiều hơn. Ngoài ra, việc học 2 buổi/ngày đã khiến cho học sinh không còn

được giao bài tập về nhà nên đã giảm thói quen tự học của các em. Trong khi

một số giáo viên ít chú ý đến việc hướng dẫn, hình thành thói quen tự học, tự

làm việc, tự nghiên cứu sách giáo khoa, tài liệu cho học sinh khiến các em chậm

phát triển năng lực tự học.

Ở cấp tiểu học, nội dung Hoạt động trải nghiệm tập trung vào các hoạt

động khám phá bản thân, hoạt động rèn luyện bản thân, hoạt động phát triển

quan hệ với bạn bè, thầy cô và người thân trong gia đình. Các hoạt động xã hội

và tìm hiểu một số nghề nghiệp gần gũi với học sinh cũng được tổ chức thực

hiện với nội dung, hình thức phù hợp với lứa tuổi.Với nội dung học tập Hoạt

động trải nghiệm, học sinh được tham quan thực tế, tiếp xúc với các hoạt động

thực tế để từ đó có những cảm quan về vật chất và hiện tượng để rồi hình thành

các giá trị kiến thức cốt lõi, nhận thức đúng đắn về môi trường sống xung quanh,

và qua đó phát huy được khả năng tư duy sáng tạo. Chính vì thế, các hoạt động

lớp học truyền thống của giáo viên có thể bị hạn chế bởi thời lượng học tập ở

lớp học, trong khi hoạt động trải nghiệm trên thực tế có thể học ở nhiều nơi,

nhiều lĩnh vực khác nhau. Ngoài ra, các giờ hoạt động trải nghiệm đã được thực

hiện còn nhiều lúng túng, ở nhiều nơi, nhiều lúc chưa đạt được đúng mục đích,

có khi biến thành giờ chơi của học sinh hay giờ hoạt động tập thể. Học sinh

thường được chỉ định, phân công tham gia một cách bị động, không phải tất cả

học sinh đều được tham gia, giáo viên không giao nhiệm vụ rõ ràng cho từng

học sinh trong từng hoạt động và cũng không bao quát được toàn bộ học sinh

tham gia. Vì vậy, đối với đội ngũ giáo viên cần phải thay đổi, áp dụng các

5

phương pháp dạy học mới, sáng tạo để giúp các em có thêm tự tin, bản lĩnh trên

con đường học tập.

1

.3. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, chúng tôi lựa chọn đề tài

nghiên cứu của mình là: “Năng lực tự học của học sinh Tiểu học trong học

tập Hoạt động trải nghiệm”.

2

. Mục đích nghiên cứu:

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn liên quan, đề tài tập trung

nghiên cứu đánh giá về mức độ năng lực tự học của học sinh Tiểu học hiện nay

trong học tập Hoạt động trải nghiệm, xác định được các nguyên nhân và yếu tố

ảnh hưởng tới việc phát triển năng lực tự học của học sinh. Qua đó, đề xuất các

biện pháp phát triển năng lực tự học cho học sinh trong học tập Hoạt động trải

nghiệm.

3

. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

.1. Đối tượng nghiên cứu:

Thực trạng năng lực tự học của học sinh Tiểu học trong học tập Hoạt

động trải nghiệm.

3

3

.2. Khách thể nghiên cứu:

Học sinh lớp 3 trong hoạt động học tập Hoạt động trải nghiệm.

. Giả thuyết khoa học:

4

Năng lực tự học trong học tập Hoạt động trải nghiệm của đa số học sinh

cấp tiểu học chưa cao. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển năng lực này

của các em.

Nếu nâng cao nhận thức cho giáo viên, phụ huynh và học sinh về năng lực

tự học trong học tập; tổ chức rèn luyện thường xuyên năng lực tự học trong học

tập Hoạt động trải nghiệm thì sẽ phát triển được năng lực này cho các em.

5

. Nhiệm vụ nghiên cứu:

.1. Nghiên cứu một số vấn đề lí luận về năng lực tự học của học sinh

cấp tiểu học.

5

5

.2. Khảo sát thực trạng về năng lực tự học của học sinh tiểu học trong

học tập Hoạt động trải nghiệm và các yếu tố ảnh hưởng tới thực trạng đó.

5

.3. Đề xuất và thử nghiệm các biện pháp phát triển năng lực tự học của

học sinh tiểu học trong học tập Hoạt động trải nghiệm.

. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu:

.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu:

6

6

6

–

Về nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu về năng lực tự học của học sinh tiểu

học.

Về nghiên cứu thực trạng: Thực hiện điều tra khảo sát giáo viên và học

sinh ở một số trường tiểu học tại Hà Nội.

Về đề xuất biện pháp: Nêu ra một số biện pháp phát triển năng lực tự học

–

–

của học sinh lớp 3 trong học tập Hoạt động trải nghiệm.

. Phương pháp nghiên cứu:

7

8

7

7

–

.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận

.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Phương pháp điều tra

–

Phương pháp quan sát

–

Phương pháp phỏng vấn

7

.3 Phương pháp thống kê toán học

. Cấu trúc của luận văn

Ngoài Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và các Phụ lục, nội dung chính

của Luận án gồm ba chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận về năng lực tự học của học sinh tiểu học.

Chương 2: Thực trạng năng lực tự học trong học tập Hoạt động trải nghiệm

của học sinh tiểu học.

Chương 3: Đề xuất biện pháp phát triển năng lực tự học trong học tập Hoạt

động trải nghiệm cho học sinh tiểu học.