ĐỀ CƯƠNG LVTS Biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

1

. Tính cấp thiết của đề tài

.1. Lý luận

1

Phương pháp là một trong bảy thành tố của quá trình giáo dục. Nó có mối quan hệ

biện chứng với những thành tố khác của quá trình giáo dục như mục tiêu, nội dung, đối

tượng giáo dục, người giáo dục và kết quả giáo dục. Có thể hiểu theo cách chung nhất,

phương pháp là cách thức để đạt được mục tiêu đã đề ra. Từ đó suy ra, phương pháp giáo

dục là cách thức để đạt được mục tiêu giáo dục. Thực tế dạy học cho thấy, người giáo viên

cần phải tổ chức nhiều hoạt động giáo dục với những nội dung, nhiệm vụ khác nhau. Trong

quá trình tổ chức, người giáo viên cần phải nắm vững phương pháp giáo dục, ưu nhược

điểm của từng phương pháp từ đó có sự vận dụng linh hoạt các phương pháp khác nhau

sao cho phù hợp với từng tình huống, nội dung cụ thể. Phương pháp giáo dục nếu được sử

dụng một cách thích hợp sẽ có thể đem đến những điều kiện tuyệt vời để người giáo viên

có thể khích thích, khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học, chủ động

chiếm lĩnh tri thức từ đó nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực của học sinh.

Theo thời gian, sự thay đổi của giáo dục là tất yếu. Người học giờ không chỉ lĩnh hội

kiến thức, kĩ năng mà còn phát triển năng lực và hình thành những nét phẩm chất cần thiết

giúp họ trở thành những công dân tốt, góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao

cho xã hội. Giáo dục thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang có những thay đổi

chóng mặt để bắt kịp được những yêu cầu của thời đại. Làn sóng đổi mới giáo dục đã tràn

về khắp các ngõ ngách, buộc những người làm giáo dục dù ở đâu hay trong độ tuổi nào

cũng đều phải quan tâm. Sự ra đời của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 là dấu mốc

đặc biệt đánh dấu sự thay đổi này. Một sự đổi mới toàn diện trong tất cả các thành tố của

giáo dục, trong đó, đặc biệt chú trọng đến phương pháp giáo dục. Trong Chương trình đã

nêu rõ: “ Các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trường áp dụng những phương

pháp tích cực hoạt động của học sinh trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn

hoạt động cho học sinh, tạo môi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề

để khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát triển năng

lực, nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, phát huy tiềm năng

và những kiến thức, kĩ năng tích lũy được để phát triển.” Chương trình đã chỉ ra rằng, đổi

mới phương pháp dạy học là một trong những ưu tiên hàng đầu của đổi mới giáo dục. Đặc

biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng những phương pháp dạy học mới nhằm

tăng tính tích cực, chủ động của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên là người

tổ chức và hướng dẫn.

Dạy học theo trạm là một trong những phương pháp đó. Phương pháp này tạo cho

học sinh điều kiện tiếp cận nhiều cách chiếm lĩnh tri thức khác nhau, trong đó các em được

di chuyển, thay đổi giữa các trạm, được lựa chọn các trạm theo sở thích, sở trường của các

em. Đây không phải là một phương pháp quá mới nhưng nó có nhiều ưu thế trong việc tăng

cường tính tích cực, khả năng tự chủ, tự học, tự chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng giao tiếp cho

người học một cách hiệu quả. Đặc biệt là phát triển năng lực giao tiếp. Khi được tham gia

học theo trạm, các em có cơ hội được di chuyển, lựa chọn và cùng nhau trao đổi, thảo luận,

để giải quyết nhiệm vụ ở từng trạm. Học sinh được đưa ra ý kiến, thậm chí là tranh luận,

phản biện và bảo vệ ý kiến của mình hay của các bạn khác. Từ đó các em phát triển năng

lực giao tiếp và hợp tác. Không chỉ vậy, dạy học theo trạm còn tạo cho các em không khí

học tập thoải mái như đang “chơi một trò chơi tập thể”, giúp các em có thêm động lực thể

hiện bản thân và phát triển mối quan hệ giữa bạn bè.

Kết quả nghiên cứu của Gurbuz Ocak đã kết luận được hiệu quả học tập của nhóm

học sinh được dạy bằng phương pháp dạy học theo trạm cao hơn rất nhiều so với nhóm

được dạy bởi những phương pháp truyền thống. Không chỉ nghiên cứu của Gurbuz Ocak

đưa đến kết luận như vậy, song song với đó còn rất nhiều những nghiên cứu khác cũng đã

chứng minh điều tương tự (Hall và Zentall, 2000; Demiross, 2007; Akdemir và Karakus,

2

016; Aydogmus và Senturk, 2019).

Thế giới hiện tại chúng ta đang sinh sống là một xã hội thông tin, một xã hội đề cao sự

sáng tạo và chia sẻ kiến thức. Sự phát triển của cả xã hội đang phụ thuộc vào những nguồn

nhân lực chất lượng cao có khả năng, linh hoạt, sáng tạo, biết làm việc nhóm và có năng

lực ứng đối với những vấn đề đa dạng của cuộc sống. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn còn

khoảng cách lớn giữa kết quả đào tạo và yêu cầu của các công ty hiện nay. Điều này đặt ra

thách thức rất lớn đối với nền giáo dục hiện nay: Chuẩn bị cho học sinh sẵn sàng bước vào

“

thế giới công việc”. Có nghĩa là, việc phát triển những kĩ năng mềm cũng quan trọng

không kém đối với việc bồi dưỡng những kĩ năng chuyên ngành. Và một trong những năng

lực quan trọng nhất cần được phát triển đó chính là giao tiếp, hợp tác. “Học để chung sống”

được UNESCO coi như một trong bốn mục tiêu cốt lõi của giáo dục. Từ đó có thể thấy,

năng lực giao tiếp, hợp tác có vai trò to lớn trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Có năng

lực giao tiếp, hợp tác tốt là điều tốt thiểu để bảo đảm việc những ý tưởng, suy nghĩ của

mình được truyền đạt rõ ràng, mọi người hiểu mình và mình cũng hiểu mọi người xung

quanh. Qua đó cũng góp phần nâng cao sự tự tin, sức mạnh của bản thân trong cuộc sống,

thứ vốn dĩ rất quan trọng.

1

.2. Thực tiễn

Đứng trước sự thay đổi giáo dục toàn diện này, giáo viên các cấp đều đã có ý thức tìm

hiểu và đổi mới phương pháp giáo dục để phù hợp với mục tiêu, yêu cầu mới. Giáo viên

đã có những tìm hiểu nhất định về các phương pháp dạy học tích cực, cụ thể là phương

pháp dạy học theo trạm. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, chủ quan và khách quan, khác

nhau mà việc áp dụng phương pháp dạy học theo trạm còn gặp nhiều bất cập, chưa thật sự

phát huy được thế mạnh của phương pháp trong việc phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác

cho học sinh. Để giảm thiểu được những bất cập đang có và phát triển được năng lực giao

tiếp cho học sinh thì cần phải có sự đánh giá thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân, từ đó đưa

ra được một số giải pháp khả thi.

Xuất phát từ lí luận và thực tiễn trên, tôi lựa chọn đề tài “Vận dụng dạy học theo trạm

nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học” là đề tài nghiên cứu luận văn.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các biện pháp dụng phương

pháp dạy học theo trạm nhằm góp phần phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh trong

dạy học ở tiểu học.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

–

Khách thể nghiên cứu:

+

+

Dạy học phát triển năng lực

Phương pháp dạy học theo trạm ở tiểu học

–

Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm

phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

4. Giả thuyết khoa học

Nếu đề xuất và áp dụng được biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo trạm

nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học phù hợp với đặc điểm, phong cách

học của học sinh, điều kiện thực tế dạy học của nhà trường thì sẽ góp phần phát triển năng

lực giao tiếp cho học sinh tiểu học.

5

. Nhiệm vụ nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm

phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

Khảo sát thực trạng vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm phát triển năng

lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

Đề xuất biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm phát triển năng

lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

Tổ chức thực nghiệm để kiểm tra tính khả thi của các biện pháp đề ra, từ đó đề xuất

các kiến nghị được rút ra trên cơ sở kết quả nghiên cứu của đề tài.

. Phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo trạm nhằm

phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học

Đối tượng khảo sát: giáo viên và học sinh lớp 4 và lớp 5 tại 03 trường Tiểu học ở

quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

–

–

–

–

6

–

–

–

Địa bàn khảo sát: 03 trường Tiểu học (Tiểu học Phú Diễn, Tiểu học Thượng Cát,

Tiểu học Minh Khai A – quận Bắc Từ Liêm)

–

Hà Nội

–

Địa bàn thực nghiệm: Trường Tiểu học Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm, thành phố

Nội dung thực nghiệm: Môn Khoa học lớp 4

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các

nguồn tài liệu (sách, các công trình nghiên cứu – luận án, luận văn, bài báo khoa học,…)

để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

–

Điều tra giáo dục: điều tra, khảo sát thực tế hoạt động dạy học của GV bằng cách

sử dụng phiếu khảo sát, phỏng vấn nhằm đánh giá thực trạng sử dụng phương pháp dạy

học theo trạm.

–

Thực nghiệm sư phạm: nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của quy trình đã

đề xuất.

Các phương pháp hỗ trợ khác:

Lấy ý kiến chuyên gia: xin ý kiến của các chuyên gia về các vấn đề thuộc phạm

vi nghiên cứu của đề tài;