SKKN Vận dụng phương pháp miêu tả trong dạy học Lịch sử lớp 7

MỤC LỤC

1. MỞ ĐẦU

1.1.  Lý do chọn đề tài

Tri thức lịch sử là một trong những bộ phận quan trọng nhất của nền văn hóa chung của nhân loại. Nó phản ánh toàn diện mọi mặt của đời sống xã hội loài người từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Lịch sử cho chúng ta biết quá khứ loài người, quá trình phát triển hợp quy luật của xã hội loài người từ khi xuất hiện đến nay. Lịch sử cho chúng ta những bài học về cuộc đấu tranh giữ nước vĩ đại, có ý nghĩa thiết thực cho cuộc sống hiện tại và kì vọng vào tương lai. Ngoài ra lịch sử còn góp phần to lớn vào việc hình thành thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn. Do vậy để nhận thức một cách sâu sắc và đúng đắn về lịch sử thì cần có sự mô tả các đối tượng, hiện tượng, quá trình, sự kiện và các mối liên hệ có tính quy luật thông qua sự tri giác ngôn ngữ và lời nói. Thông qua sự mô tả ấy học sinh có được biểu tượng sinh động, chân thực về những sự kiện, nhân vật lịch sử, không gian xảy ra sự kiện…Trên cơ sở đó ghi nhớ, khắc họa vào trong trí nhớ mình một cách lâu bền nhất.

Thực tế thời gian gần đây dư luận đang rung lên hồi chuông báo động về tình trạng dạy học lịch sử, trong các kì thi tuyển sinh vào Đại học, Cao đẳng thì bài làm và điểm môn sử vẫn là “điểm nóng” của dư luận với nhiều bài điểm 0 hay quá nửa bài thi chỉ đạt dưới điểm trung bình. Đó quả là một thực tế đau lòng cho nền giáo dục sử học nước nhà. Đi tìm câu trả lời cho thực tế đó xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng có lẽ cơ bản nhất là hiện nay ở các trường vẫn coi lịch sử là một môn phụ không có sự đầu tư, tập trung thỏa đáng, giáo viên chỉ chú ý truyền đạt kiến thức cơ bản mà thiếu đi các khâu tạo biểu tượng, hình thành khái niệm, nâng cao tính tích cực của học sinh trong học tập cho nên học sinh không nhớ được biểu tượng về nội dung lịch sử.

Nội dung lịch sử lớp 7 rất quan trọng, những nội dung này sẽ làm tiền đề cho các lớp về sau. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu giảng dạy, tôi nhận thấy dạy học phần này nếu không miêu tả một cách cụ thể một số nội dung lịch sử để khắc họa lâu bền trong trí óc học sinh thì hiệu quả tiếp nhận lịch sử của học sinh không cao, thậm chí rơi vào tình trạng liệt kê sự kiện gây cảm giác nhàm chán cho học sinh và gây khó khăn cho  học sinh khi học các lớp trên. Trong việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, theo tôi việc sử dụng phương pháp miêu tả có ý nghĩa rất quan trọng, trong đó lời nói giữ vai trò chủ đạo trong dạy học nói chung và môn lịch sử nói riềng.

Với những suy nghĩ đó tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu là: “Vận dụng phương pháp miêu tả trong dạy học lịch sử lớp 7 ở trường trung học cơ sở”.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Thông qua việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn của dạy học lịch sử, tôi muốn nêu lên vai trò, ý nghĩa của phương pháp miêu tả, nhằm đưa ra phương pháp vận dụng cho việc giảng dạy phần lịch sử lớp 7, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Cụ thể:

– Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến vấn đề phương pháp miêu tả trong dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở.

– Nghiên cứu chương trình SGK để xác định nội dung và lựa chọn đối tượng miêu tả trong bài học.

– Vận dụng phương pháp miêu tả vào dạy học phần lịch sử lớp 7

– Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi, hiệu quả của việc vận dụng phương pháp miêu tả vào giảng dạy phần lịch sử nói trên.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

* Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phương pháp miêu tả trong dạy học lịch sử lớp 7 ở trường THCS Quảng Thắng.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp quan sát, trao đổi, thảo luận: Áp dụng để thu thập thông tin bằng tri giác trực tiếp; trao đổi, thảo luận nhằm nắm bắt nhu cầu, tâm tư nguyện vọng, mong muốn của học sinh trong việc đổi mới phương pháp dạy học.           

– Phương pháp kiểm tra: Áp dụng thu thập các kết quả trong quá trình dạy học, giảng dạy có vận dụng phương pháp miêu tả trong dạy học lịch sử lớp 7 ở trường THCS. 

– Phương pháp tổng hợp: Áp dụng phương pháp để tìm hiểu các văn bản, các căn cứ, luận cứ, luận điểm có liên quan đến đề tài; cách giải quyết các vấn đề liên quan; tổng hợp số liệu.

– Phương pháp phân tích, so sánh: Áp dụng phương pháp để phân tích, so sánh các số liệu trước và sau khi thực hiện những giải pháp của đề tài.

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Áp dụng phương pháp nhằm kết hợp lý luận với thực tiễn tại trường để đạt được kết quả và những bài học kinh nghiệm.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm

Trên sơ sở lý luận về phương pháp miêu tả, tôi đã nghiên cứu, khảo sát và thực nghiệm giảng dạy phương pháp miêu tả ở khối lớp 7 trường THCS Quảng Thắng. Từ đó rút ra những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm là:

– Từ chỗ giáo viên là người sử dụng phương pháp miêu tả là chủ yếu, là người chủ động kiến thức, tôi đã cho học sinh tự tìm hiểu trước ở nhà về đối tượng cần miêu tả dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Điều này sẽ phát huy được tính tích cực chủ động học tập của học sinh, đồng thời kích thích sự tò mò, ham hiểu biết, khả năng tự lĩnh hội kiến thức của các em, khiến cho môn học lịch sử hấp dẫn hơn.

– Phương pháp miêu tả cũng được tác giả thực hiện trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.

– Sử dụng phương pháp miêu tả trong các hoạt động ngoại khóa.

– Gợi mở về việc sử dụng phương pháp miêu tả trong việc tổ chức các buổi dạ hội. Các buổi dạ hội nhằm dựng lại, miêu tả toàn cảnh một nội dung lịch sử nào đó. Để có một buổi dạ hội lịch sử thành công cần có sự đầu tư chuẩn bị rất công phu với sự tham gia của một giàn diễn viên khá đông đảo đó là các em học sinh.