SKKN Vài kinh nghiệm về việc dạy văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn lớp 7

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

      Có thể nói trong trường kì lịch sử loài người, môn Văn là một môn học có lịch sử lâu đời nhất trong các môn học. Trong bất kì giai đoạn nào, môn học này cũng hướng tới các nhiệm vụ chủ yếu sau đây :

Thứ nhất, giúp người học biết đọc, biết viết (biết chữ)

Thứ hai giúp người đọc thấy được cái hay, cái đẹp và biết cảm nhận, thưởng thức cái hay, cái đẹp của văn chương, nghệ thuật.

Thứ ba, thông qua hai nhiệm vụ trên mà mở mang tri thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm và rèn luyện nhân cách cho người học sinh.

Ngày nay, khi đất nước bước sang một giai đoạn mới, mục tiêu của giáo dục nhà trường phổ thông đã xác định rõ trong luật giáo dục:

“ Mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản nhằm hình thanh nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi  vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc” (Luật Giáo dục – Điều 23)

  Do yêu cầu gắn với cuộc sống hiện tại nên chương trình Ngữ văn trung học cơ sở có đưa vào một số văn bản nhật dụng. Đó là những bài viết có tính chất gần gũi, bức thiết đôí với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng trong xã hội hiện đại như : thiên nhiên, môi trường, năng lượng, dân số, quyền trẻ em, ma tuý và các tác hại của các tệ nạn xã hội…Nhằm đưa học sinh trở lại với những vấn đề vừa quen thuộc gần gũi hằng ngày vừa có ý nghĩa lâu dài trọng đại mà tất cả các dân tộc cùng quan tâm đến, giúp các em “hòa nhập với xã hội”, thấy được vai trò và nhiệm vụ của mình đối với xã hội . Từ đó có tinh thần thái độ học tập đúng đắn hơn.

Muốn chuyển tải một cách tốt nhất những kiến thức cơ bản đó đến người học. Người giáo viên phải nắm chắc kiến thức, hiểu biết sâu rộng, vốn sống phong phú. Ai cũng hiểu nếu không nắm vững tri thức thì không thể dạy tốt được nên người giáo viên bao giờ cũng chú tâm vào việc đào sâu kiến thức, suy ngẫm, tìm tòi nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu các đối tượng học sinh.

Xuất phát từ nhận thức đó, tôi cảm thấy rằng đúng là cần trăn trở về việc giảng dạy các văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn THCS. Đặc biệt là cụm văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn lớp 7. Tôi mạo muội viết đề tài: “Vài kinh nghiệm về việc dạy văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn lớp 7”. Nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả giảng dạy và phát huy tính chủ động, sáng tạo, linh hoạt của học sinh trong việc tiếp nhận thông tin, khám phá giá trị của các văn bản nhật dụng .

Dẫu có niềm đam mê nhưng vốn kiến thức về chuyên môn còn hạn hẹp nên khó tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong được sự góp ý của cấp trên và đồng nghiệp.

1. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu: 

            Có thể nói: Chương trình Ngữ văn THCS được xây dựng theo tinh thần tích hợp. Các văn bản được lựa chọn theo tiêu chí Kiểu văn bản( Tập làm văn) và tương ứng với kiểu văn bản là Thể loại tác phẩm(văn học). Điều này có nghĩa là việc lựa chọn các văn bản căn cứ trước hết vào tính chất tiêu biểu của kiểu văn bản và thể loại tác phẩm. Song bên cạnh đó còn có một nội dung mà chương trình Ngữ văn quan tâm là sự cập nhật, gắn kết với đời sống, đưa học sinh trở lại với những vấn đề vừa quen thuộc gần gũi hàng ngày, vừa có ý nghĩa lâu dài, trọng đại mà tất cả các dân tộc cùng quan tâm hướng tới … Đó chính là hệ thống các văn bản nhật dụng.

           Nhưng để truyền đạt những kiến thức cơ bản và đạt được mục đích đã xác định thì mỗi người hoàn toàn có thể lựa chọn cho mình một con đường với những cách thức và các thao tác sư phạm của riêng mình. Con đường riêng ấy được hình thành từ những suy nghĩ của cá nhân về nội dung bài dạy cũng như đối tượng học sinh.

          Cho nên trong gần 20 năm giảng dạy ở trường THCS Buôn Trấp, bản thân tôi đã xác định mục đích nghiên cứu của mình là làm sao để học sinh  khối 7 mà mình đã, đang và sẽ giảng dạy thông qua các bài học cụ thể của nhóm văn bản nhật dụng mà hiểu biết một cách sâu sắc những vấn đề về quyền trẻ em, nhà trường, phụ nữ (người mẹ) và vấn đề văn hóa giáo dục. Ngoài ra còn nhằm góp phần tạo thêm sự hứng thú và nâng cao hiệu quả của giờ lên lớp của mỗi giáo viên.

Mục đích chính của đề tài là nhằm đưa ra hướng giải quyết một số thắc mắc về kiến thức và phương pháp dạy học, để từ đó bản thân có thêm kinh nghiệm dạy tốt phần văn bản nhật dụng, đồng thời cũng đáp ứng được nhu cầu đổi mới chương trình Ngữ văn lớp 7 ở trường THCS hiện nay.

Cũng có thể đề tài này chỉ là một tài liệu dùng để tham khảo để phục vụ cho việc giảng dạy văn bản nhật dụng ở khối 7 THCS

Phần thứ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lí luận của vấn đề

   1.1 “Văn bản nhật dụng không phải là một khái niệm chỉ thể loại hoặc chỉ kiểu văn bản. Nói đến văn bản nhật dụng là nói đến tính chất của nội dung văn bản. Đó là những bài viết có tính chất gần gũi, bức thiết đôí với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng trong xã hội hiện đại như : thiên nhiên, môi trường, năng lượng, dân số, quyền trẻ em, ma tuý và các tác hại của các tệ nạn xã hội… Bởi vậy, văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các thể tài cũng như các kiểu văn bản” ( Ngữ văn 6- tập hai)

1.2 Bởi vậy mà những văn bản đều được lựa chọn theo những đề tài với những vấn đề có tính thời sự rất cao và cập nhật với đời sống hiện đại. Chính vì vậy mà các văn bản nhật dụng có tính lâu dài cùng với sự phát triển của lịch sử nhân loài.

Chẳng hạn như vấn đề bảo vệ di sản văn hoá, chống chiến tranh hạt nhân, môi trường, dân số, vấn đề giáo dục trẻ em, chống hút thuốc lá….Tất cả đó đều là những vấn đề nóng bỏng của hôm nay nhưng không thể ngày một ngày hai mà giải quyết được.

Giá trị văn chương không phải là yêu cầu cao nhất nhưng đó vẫn là một yêu cầu quan trọng. Các văn bản nhật dụng nó vẫn thuộc về một kiểu văn bản nhất định: kể chuyện, miêu tả, thuyết minh, nghị luận hay điều hành…. có nghĩa là văn bản nhật dụng có thể sử dụng mọi thể loại mọi kiểu văn bản.

Hơn nữa đối với các em học sinh THCS các em mới lần đầu tiên làm quen với loại văn bản nhật dụng nên có phần còn bỡ ngỡ. Chưa nói đến một số ít giáo viên ở một số trường vẫn chưa thực sự quan tâm thích đáng đến phần văn bản này. Do đó mà việc vận dụng và đổi mới phương pháp trong tiết dạy văn bản nói chung và văn bản nhật dụng nói riêng có một vai trò vô cùng quan trọng. Với các em khi học văn bản nhật dụng không chỉ là để mở rộng hiểu biết toàn diện