SKKN Biện pháp dạy học kiểu bài miêu tả cây cối đối với học sinh lớp 5. (W+PPT)

THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO BIỆN PHÁP

1. Tên báo cáo biện pháp: 

Biện pháp dạy học kiểu bài miêu tả cây cối đối với học sinh lớp 5.

2. Tác giả:

– Họ và tên: ……..Nam (nữ):

– Trình độ chuyên môn:

– Chức vụ, đơn vị công tác:

– Điện thoại: ……Email: 

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn biện pháp.

Năm học 2019 – 2020, lớp 5 trường Tiểu học xã … có 25 học sinh. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên dạy định mức, hỗ trợ tại lớp có kiến thức, trình độ chuyên môn tốt. Học sinh trong lớp được học đầy đủ nội dung chương trình các môn học. Giáo viên đã giảng dạy đảm bảo đạt các mục tiêu của Bộ Giáo dục về đổi mới chương trình GDPT cho học sinh đạt được chuẩn kiến thức kĩ năng các môn học. Phương pháp dạy học tích cực theo hướng phát triển năng lực học sinh. Học sinh lớp 5 cơ bản nắm được kiến thức chương trình các môn học.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được về kiến thức, kĩ năng của chương trình lớp 5 nói chung thì các em còn hạn chế nhiều về kĩ năng viết văn miêu tả trong phân môn Tập làm văn. Chất lượng các bài kiểm tra ở dạng bài miêu tả cây cối, tôi thấy các em còn hạn chế về cách viết văn miêu tả đó là:

– Khi học sinh miêu tả cây cối, bài viết của các em mới chỉ diễn đạt được nội dung theo hướng liệt kê kể từng bộ phận của cây.

– Câu văn chưa có tính nghệ thuật như hình ảnh miêu tả chưa sinh động, chưa có cảm xúc, mang tính miêu tả về hình dáng là nhiều, chưa có miêu tả về hoạt động xung quanh. Học sinh còn nhầm miêu tả sang kể chuyện.

– Bố cục bài viết giữa các phần còn lủng củng, chưa liên kết về nội dung.

– Nội dung bài viết thường viết theo những kiểu bài văn mẫu giáo viên đã hướng dẫn. Các bài giống nhau từ cách mở bài, cách tả, cách kết bài.

Vì vậy, với mong muốn ở chương trình lớp 5, bài làm văn miêu tả về cây cối của các em được hay hơn, có cảm xúc hơn, tôi xin đề xuất “Biện pháp dạy học kiểu bài miêu tả cây cối đối với học sinh lớp 5.”

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

– Đối tượng nghiên cứu: Phân môn tập làm văn, thể loại văn miêu tả cây cối trong chương trình lớp 5.

– Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 5 trường Tiểu học…

3. Mục đích nghiên cứu.

– Rèn cho học sinh có kĩ năng làm văn về thể loại văn miêu tả cây cối trong chương trình Tiểu học.

– Học sinh viết được bài văn miêu tả cây cối đúng đối tượng, bài văn giàu hình ảnh, có cảm xúc và nêu được tình cảm của mình với đối tượng đang tả.

PHẦN NỘI DUNG

1. Nội dung các biện pháp của tác giả đã thực hiện.

1.1. Lập dàn ý thông qua sử dụng trực quan trong dạy văn miêu tả.

1. a) Nội dung biện pháp

– Dạy miêu tả sự vật nào thì có trực quan cho sự vật đó (bằng quan sát cây cối thật hoặc qua tranh ảnh). Qua đó học sinh lập dàn ý trực tiếp thông qua trực quan.

– Sử dụng trực quan là các đoạn văn hoặc bài văn mẫu để học sinh tìm dàn ý của bài.

– Chỉnh sửa các câu văn ở mỗi phần theo cách cảm nhận của các em.

– Biện pháp này hướng dẫn học sinh trong suốt quá trình học.

1. b) Các bước thực hiện

Để tả bất kì một cây nào, đầu tiên giáo viên cần phải cho học sinh lập dàn ý cho bài định tả. Vậy để lập dàn ý phù hợp với khả năng của học sinh dân tộc thì cần thực hiện như sau:

Bước 1. Xác định dạng đề định tả; chuẩn bị trực quan phù hợp

– Trực quan là cây thật, tranh ảnh. Nếu định cho học sinh lập dàn ý tả về cây cối, giáo viên sẽ cho học sinh quan sát cây cối thật hoặc chuẩn bị tranh ảnh, về cây hoặc hoa quả phù hợp để học sinh quan sát, cảm nhận và lựa chọn sự vật cần miêu tả phù hợp để lập dàn ý.

Ví dụ, để tả một cây hoa mà em thích, ngoài việc cho học sinh quan sát thực tế ở vườn trường thì cần có các tranh ảnh như tranh hoa đào, hoa hồng… cần phải có tranh để học sinh quan sát.

Hoặc để tả một loại cây ăn quả mà em thích, ngoài việc quan sát thực tế ở vườn trường, vườn nhà thì cần có thêm các tranh ảnh đa dạng loại cây như để tả một cây hoa mà em thích, ngoài việc cho học sinh quan sát thực tế ở vườn trường thì cần có các tranh ảnh như tranh cây mít, cây ổi, cây vải, cây đu đủ,… để học sinh quan sát.

– Trực quan là đoạn văn, bài văn mẫu bằng tài liệu in hoặc trình chiếu.

+ Bài văn mẫu giúp cho học sinh đọc để các em mở rộng vốn từ, biết một số từ ngữ miêu tả. Qua đó các em biết sử dụng từ ngữ tạo câu phù hợp.

Ví dụ cách mở bài của một bài văn hoặc câu văn hay có sử dụng biện pháp nghệ thuật cần có câu mẫu, đoạn văn mẫu để học sinh biết cách sử dụng từ ngữ.

Bước 2. Lập dàn ý với cây cối

– Giáo viên đưa ra dạng đề mở cho học sinh lựa chọn để lập dàn ý

Ví dụ: Hãy tả một cây có bóng mát mà em thích hoặc Hãy tả một cây xanh có hoa mà em biết…

– Học sinh lập dàn ý theo cách riêng dựa trên trực quan và bài mẫu.

Bước 3. Giáo viên củng cố cách lập dàn ý miêu tả.

– Phần mở bài (gợi ý theo cách gián tiếp), giới thiệu về cây định tả, khoảng 3, 4 câu.

+ Tên loài cây định tả là gì?

+ Cây đó em thấy ở đâu, ai trồng?

+ Cây đó gắn bó với em hoặc con người từ bao giờ ?

– Phần thân bài, cần lựa chọn một trong các cách tả dưới đây khoảng 10 câu trở lên:

+ Tả bao quát cây đến chi tiết từng bộ phận của cây (Tả từ xa đến gần)

+ Tả theo trình tự thời gian, không gian (quá trình trưởng thành của cây, tả lần lượt theo mùa)

+ Tả kết hợp ngoại hình, màu sắc với các yếu tố ngoại cảnh xung quanh cây như hoạt động của con người, con vật, thời tiết.

– Phần kết bài (viết theo cách mở rộng) khoảng 3,4 câu:

+ Nêu ích lợi của cây trong tự nhiên hoặc đối với con người, con vật.

+ Ấn tượng của cây đối với mọi người.

+ Tình cảm của em đối với cây hoặc của con người với cây đó như thế nào?

Lưu ý: mỗi kiểu bài tả cụ thể như tả cây xanh có bóng mát, cây xanh có hoa, tả loài hoa, tả một vườn cây hay tả một loại quả … thì học sinh sẽ dựa trên dàn ý mẫu để phát triển theo cách viết, cách cảm nhận của các em.

1. c) Các điều kiện cần thiết để áp dụng biện pháp

Để thực hiện biện pháp này có hiệu quả, đối với giáo viên cần phải tổ chức cho học sinh quan sát vườn trường, cây cối thật; có có đồ dùng trực quan như tranh ảnh, phim tư liệu, máy chiếu. giáo viên hiểu ngôn ngữ của học sinh dân tộc.

Đối với học sinh, các em phải có các kĩ năng quan sát về tự nhiên- xã hội xung quanh; tự tin, biết diễn đạt; có kiến thức- kĩ năng về Tiếng Việt; chăm chỉ luyện tập miêu tả.

1.2. Cảm thụ văn học thông qua các bài văn mẫu.

1. a) Nội dung biện pháp

Học sinh được miêu tả dạng bài tả cây (tả hoa, tả vườn cây…) nào thì giáo viên sử dụng các bài văn mẫu ở dạng đó phù hợp với năng lực nhận thức của học sinh dân tộc của lớp.

Thông qua bài mẫu, học sinh được cảm thụ về cách miêu tả của tác giả. Rút ra nhận xét về bố cục, cách miêu tả, cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật từ bài văn mẫu đó để lập dàn ý, tìm ý tạo câu, xây dựng đoạn văn, bài văn của riêng mình không theo bố cục bắt buộc.

1. b) Các bước thực hiện

Bước 1. Tìm chọn bài văn mẫu liên quan

– Khi dạy dạng bài miêu tả nào thì giáo viên chọn lựa một số bài văn mẫu liên quan cho học sinh đọc tham khảo.

Ví dụ, miêu tả về cây xanh có bóng mát giáo viên sẽ cho học sinh đọc một số bài văn mẫu về cây xanh có bóng mát như cây bàng, cây phượng ở sân trường, cây hoa ban ở đầu bản…

Bước 2. Hướng dẫn cách cảm thụ

– Cho học sinh đọc các bài văn mẫu, lựa chọn bài mình thích nhất.

– Nêu các ý chính ở từng phần (lặp lại dàn ý) từ bài văn mẫu.

– Tìm hiểu cách miêu tả của tác giả, các biện pháp nghệ thuật như so sánh hoặc nhân hóa hoặc ẩn dụ mà tác giả đã sử dụng.

– Cách sử dụng từ để đặt câu, cách liên kết câu, liên kết đoạn văn tạo bài văn.

Ví dụ cho học sinh đọc đoạn văn tả cây bàng, giáo viên hỏi học sinh về cách tả cây bàng như thế nào, hình ảnh lá bàng được so sánh với đồ vật gì, thân cây sờ vào thế nào, gió thổi vào tán lá âm thanh phát ra như thế nào…?

Bước 3. Thực hành lập dàn ý, xây dựng đoạn văn

– Cho học sinh lập dàn ý theo bố cục từng phần theo cách viết, cách cảm nhận của các em.

– Xây dựng thành một đoạn văn.

– Nhận xét, chữa lại đoạn văn vừa viết cho hoàn chỉnh hơn.

1. c) Các điều kiện cần thiết để áp dụng biện pháp

Giáo viên phải sưu tầm các bài văn mẫu; giáo viên đọc hiểu bài văn mẫu để lựa chọn sao cho phù hợp với đặc điểm học sinh, đặc điểm địa phương.

Học sinh cần phải đọc thêm ở nhiều thời điểm khác nhau, trong đó chú trọng đọc trước ở nhà và học buổi hai. Luyện tập miêu tả theo gợi ý để có được những câu văn, đoạn văn hay.

Giáo viên phải sát sao với từng học sinh trong cách hướng dẫn viết bài, chữa bài. Học sinh phải yêu thích viết văn.