SKKN Hình thành kĩ năng sử dụng tư liệu lịch sử cho học sinh trong bài 25 “Phong trào Tây Sơn” Lịch sử lớp 7

1. MỞ ĐẦU.

1.1. Lí do chọn đề tài: 

    Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội đưa đất nước Việt Nam  ngày càng hoà nhập với sự phát triển  mạnh mẽ của nền kinh tế thế giới đang quốc tế hóa cao độ. Để trở thành một quốc gia giàu mạnh và phồn vinh, có rất nhiều nhiệm vụ đặt ra trong các lĩnh vực, trong đó đặc biệt quan tâm và được đánh giá là quốc sách đó là nhiệm vụ đặt ra trong quá trình giáo dục. Bởi mục đích đặt ra của nền giáo dục Việt Nam là phát triển nhân cách cho học sinh, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện: đức dục, trí dục, thể dục, mĩ dục, lao động…. Ở tất các bậc học hết sức coi trọng giáo dục tư  tưởng nhân cách, khả năng tư duy sáng tạo, năng lực thực hành. Hơn nữa hiện nay trình độ khoa học kĩ thuật phát triển như vũ bão, đòi hỏi con người phải có trình độ thật sự, có khả năng tiếp thu nhanh chóng nền văn hoá của nhân loại, nhanh chóng nắm bắt những đổi mới để áp dụng vào thực tiễn. Bởi công tác giảng dạy và học tập đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với thế giới ngày nay. Để đảm bảo chất lượng trong việc đào tạo con người đòi hỏi nhà trường phải có đội ngũ giáo viên giàu kinh nghiệm, có trình độ chuyên môn thật sự, đồng thời có kiến thức đối với các môn học có liên quan, để đào tạo ra những thế hệ tương lai có một trình độ cập nhật và có nhân cách phát triển toàn diện.

        Trước yêu cầu dạy học, muốn nâng cao chất lượng và hiệu quả thì phải giáo dục cho các em thái độ, động cơ học tập đúng đắn. Để giúp các em nhận thức được rằng học tập là nhiệm vụ của mình, để phục vụ cho mình và chỉ có học tập mới tạo nên cho mình nền tảng kiến thức để hiểu được thế giới vĩ mô với bao điều bí ẩn, từ đó đi vào khám phá cái hay, cái đẹp của nó. Qua đó giúp các em ý thức say mê học tập các bộ môn khác có liên quan, để đạt kết quả cao và tạo khí thế cho các em tham gia vào các hoạt động khác.

     Sinh thời, Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã từng nói:

“Dân ta phải biết sử ta

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.

     Câu nói giản dị của Bác thật thấm thía và sâu sắc, bởi đã là người Việt Nam thì dù ở đâu cũng  phải biết lịch sử nước mình, đó cũng chính là đạo lí: “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Lịch sử và tương lai được ví như đôi quang gánh, và cần phải giữ cho đôi quang ghánh ấy được thăng bằng không được thiên về bên nào. Bởi nếu ta nghiêng về phía sau thì ta sẽ trở thành người lạc hậu, còn nếu ta thiên về phía trước thì bánh xe lịch sử sẽ đè bẹp chúng ta. Từ những suy nghĩ đó, ta nhận thấy môn Lịch sử cũng là một trong những môn học có vai trò quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và đó cũng chính là điều mà Đảng và Nhà nước ta đang quan tâm. Trong những năm gần đây, qua đài báo và tình hình thực tế ở các nhà trường, tôi nhận thấy hầu như các em học sinh chưa nhận thức được tầm quan trọng của môn Lịch sử, các em còn coi nhẹ môn học này, vì cho đây chỉ là môn phụ và các em rất “ngán ngẩm” khi phải học và nhớ các sự kiện lịch sử, những bài học kinh nghiệm, nhất là khi các em càng lên lớp trên (THCS, THPT). Trước yêu cầu đó, xã hội đòi hỏi ngành giáo dục chúng ta cần quan tâm, thay đổi nhận thức, thay đổi phương pháp dạy học…  một cách sinh động, hấp dẫn hơn.

     Nhận thức được điều này, bản thân tôi luôn suy nghĩ tìm tòi và rút ra được một số phương pháp áp dụng vào giảng dạy bộ môn Lịch sử có khả thi. Qua thực tiễn kiểm nghiệm của bản thân, tôi mạnh dạn nghiên cứu nội dung đề tài là: “Hình thành kĩ năng sử dụng tư liệu lịch sử cho học sinh trong bài 25 “Phong trào Tây Sơn” Lịch sử lớp 7- THCS”. Hi vọng rằng từ những giải pháp nhỏ này sẽ giúp học sinh học tốt hơn môn Lịch sử, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

1.2. Mục đích nghiên cứu: 

Mục tiêu giáo dục là đào tạo ra đội ngũ con người phát triển toàn diện, chính vì lẽ đó mà tôi phải tìm hiểu: Hình thành kĩ năng làm việc với tư liệu lịch sử cho học sinh lớp 7 THCS, đặc biệt qua bài 25: Phong trào Tây Sơn. Trên cơ sở thực tế giảng dạy, tìm hiểu, nghiên cứu, đề ra một số phương pháp đổi mới nhằm phát huy tính tích cực, chủ động học tập bộ môn Lịch sử cho các em, phát huy tính tự chủ, khả năng tự học của học sinh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

Nghiên cứu tài liệu, lược đồ, bản đồ, sưu tầm tranh ảnh, hiện vật…gây hứng thú cho tiết dạy học lịch sử.

 Nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập lịch sử; Khai thác kênh hình, sách chuẩn kiến thức kĩ năng, sách kiểm tra thường xuyên và định kì, các tài liệu tham khảo, các tư liệu lịch sử trên mạng Internet.  

Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh để từ đó có điều chỉnh và bổ sung hợp lí.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

–  Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các chỉ thị, Nghị quyết của Ngành và các sách báo có liên quan về vấn đề Lịch sử và phương pháp giảng dạy sử dụng đồ dùng trực quan vào dạy học môn Lịch sử lớp 7.

–  Điều tra viết: Tôi tiến hành nghiên cứu và khảo sát tại lớp 7A và lớp 7B trường THCS Hoằng Lưu. Tính theo tỷ lệ phần trăm (%) trên tổng số các học sinh  được thăm dò để so sánh sự khác nhau giữa ý kiến của các nhóm học sinh khảo sát.

– Thử nghiệm một số biện pháp được đề xuất.

2.NỘI DUNG:

2.1. Cơ sở lí luận :

2.1.1. Tư liệu lịch sử và vai trò của tư liệu lịch sử

Có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm tư liệu lịch sử. Song ta có thể hiểu tư liệu lịch sử là những di tích của quá khứ, xuất hiện như sản phẩm của quan hệ xã hội nhất định, mang trong mình nó những dấu vết của quan hệ ấy phản ánh trực tiếp và trừu tượng hóa một mặt hoạt động nào đó của con người.

Tư liệu lịch sử có tầm quan trọng đặc biệt với khoa học lịch sử nói chung và đối với  việc học tập lịch sử nói riêng.

Khoa học lịch sử tồn tại được trên cơ sở các sự kiện lịch sử mà các sự kiện lịch sử lại là những tế bào cấu thành lịch sử mà các tế bào đó là từ các tư liệu lịch sử. Do đó không có tư liệu lịch sử thì không có khoa học tư liệu lịch sử. Tư liệu lịch sử tồn tại cho khoa học lịch sử và ngược lại khoa học lịch sử không thể thiếu nó.

Sự kiện lịch sử xảy ra trong quá khứ và không lặp lại nếu có sự lặp lại cũng chỉ lặp lại ở một trình độ khác, mức độ khác, thời gian khác và không gian khác. Vì vậy các sự kiện lịch sử chỉ còn lại trong các tư liệu lịch sử (không thể tìm thấy trong tự nhiên), các ngành khoa học tự nhiên thì khác có thể dựng lại thí nghiệm lại nhưng khoa học lịch sử thì không, nó không thể dựng lại mà chỉ có một con đường là tư liệu lịch sử thực nghiệm chỉ nhằm giúp ta hình dung lại những sự kiện lịch sử đã xảy ra trong quá khứ.

2.1.2. Các loại tư liệu lịch sử.

Khoa học lịch sử có nguồn tư liệu hết sức phong phú và đa dạng. Tùy theo nội dung phản ánh mà người ta chia tư liệu lịch sử ra thành các nhóm: tư liệu vật chất, tư liệu truyền miệng, tư liệu tranh ảnh, phim ảnh…Nhưng cũng có thể chia thành hai loại chính : tư liệu trực tiếp và tư liệu gián tiếp.

Với học sinh cấp THCS các em chỉ cần hiểu được về cơ bản có ba nguồn tư liệu lịch sử chính. Những câu chuyện, những lời mô tả được truyền từ đời này qua đời khác ở rất nhiều dạng khác nhau, đó là tư liệu truyền miệng. Những di tích, đồ vật của người xưa còn giữ được trong lòng đất hay trên mặt đất, đó là tư liệu hiện vật. Những bản ghi, sách vở chép tay được in, khắc bằng chữ viết, gọi chung là tư liệu chữ viết Nguồn tư liệu là gốc giúp chúng ta hiểu biết và dựng lại lịch sử. [1].

Vì vậy, để học sinh học tập tốt môn Lịch sử thì việc hình thành cho các em kĩ năng tìm kiếm, khai thác các nguồn tư liệu lịch sử để dựng lại sự kiện lịch sử là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Đặc biệt qua đó, giúp hình thành cho học sinh kiến thức lịch sử đúng đắn, khoa học nhất, qua đó hình thành tình yêu