SKKN Kinh nghiệm rèn luyện kĩ năng Tự học cho học sinh môn Lịch sử 7

1. MỞ ĐẦU

 1.1.Lí do chọn đề tài:

        Hiện nay, các tiết học Lịch sử nói chung và Lịch sử Việt Nam nói riêng được tiến hành một cách sinh động nhờ có sự quan tâm đầu tư cho soạn giảng, đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động cho học sinh trên lớp, đặc biệt là những bài giảng điện tử có nhiều kênh hình phong phú.

        Tuy nhiên, các tiết học này đa số là từ sự chuẩn bị từ các thầy cô mà chưa có sự chuẩn bị của học sinh. Vì vậy đa số học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động, điều này không những không phát triển được tư duy của học sinh, mà ngược lại còn đẩy học sinh vào thế ỷ lại, mau quên dẫn đến thờ ơ với lịch sử, kể cả lịch sử dân tộc.

Đặc biệt trong thời gian gần đây, các cơ quan truyền thông đang nêu lên một thực trạng mà cả xã hội quan tâm, đó là sự xuống cấp của bộ môn lịch sử  trong ngành giáo dục: Thái độ thờ ơ của học sinh đối với môn lịch sử và kết quả trong các kì tuyển sinh quá thấp, hàng ngàn bài thi môn lịch sử của học sinh không có điểm (điểm 0), những bài thi “cười ra nước mắt”… Thực trạng đó, khiến tôi suy nghĩ nhiều, làm sao để khắc phục tình trạng đó và nâng cao nhận thức, kết quả học tập cho học sinh trong học tập lịch sử. Một thực tế  đã mở ra một cơ hội thành công rất lớn cho cả người dạy và người học lịch sử. Đó là phải để cho người học chủ động tiếp thu kiến thức thông qua các nguồn tư liệu khác nhau. Từ đó dẫn đến yêu cầu phát triển kĩ năng tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức của người học là rất lớn. Vì vậy người dạy phải có phương pháp để phát triển kĩ năng tự học trong học tập lịch sử cho HS.

Qua kinh nghiệm công tác giảng dạy môn lịch sử và tìm hiểu thực tế, tôi mạnh dạn quyết định viết đề tài:  “ Kinh nghiệm rèn luyện kĩ năng Tự học cho học sinh môn lịch sử 7”, nhằm tạo cảm hứng học tập cho học sinh, có biện pháp giúp đỡ các em phát triển kĩ năng tự học và ghi nhớ kiến thức lịch sử một cách hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và vị trí của môn lịch sử trong xã hội.

1.2.Mục đích nghiên cứu:

              Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các kĩ năng:

                  + Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ các nguồn khác nhau.

                 + Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp

                +  Phân tích, so sánh, đánh giá các sự vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử.

                 + Báo báo những kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ,..

                 + Có trách nghiệm với bản thân, gia đình và đất nước.

    Với các kĩ năng trên nhằm tránh lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo phương pháp dạy học tích cực nhằm giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện khả năng và thói quen tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tạo hứng thú trong học tập cho HS. Qua đây HS chủ động tìm tòi, khám phá, phát hiện, rèn luyện và xử lí thông tin, tự hình thành hiểu biết, năng lực, phẩm chất. Học để đáp ứng những yêu cầu cuộc sống hiện tại và tương lai.[3]

1.3.Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 7 trường THCS Quảng Long.

1.4.Phương pháp nghiên cứu:

 Trong việc thực hiện nghiên cứu một vấn đề – đề tài, một sự vật hiện tượng chúng ta cần thực hiện nhiều phương pháp, trong đề tài này tôi cũng sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như: Tìm hiểu, điều tra thực tế,  thống kê, phân tích, đánh giá…Những phương pháp này đã góp phần rất lớn cho tôi hoàn thành đề tài này.[4]

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lí luận

 Khái niệm

1. Khái niệm kỹ năng: 

Kỹ năng là khả năng ứng dụng tri thức khoa học vào thực tiễn (Từ điển tiếng Việt). Có nhiều định nghĩa khác nhau về kỹ năng. Các định nghĩa thường bắt nguồn từ góc nhìn chuyên môn và quan niệm của mỗi cá nhân . Tuy nhiên hầu hết chúng ta đều thừa nhận rằng kỹ năng được hình thành khi chúng ta áp dụng tri thức khoa học vào thực tiễn. Kỹ năng học được do quá trình lặp đi lặp lại một hoặc một nhóm hành động nhất định nào đó. Kỹ năng luôn có chủ đích và định hướng rõ ràng.

Vậy, Kỹ năng là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện thuần thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi.[3]

b.. Khái niệm tự học:

Người ta cũng có nhiều quan niệm về tự học, có người cho rằng: Tự học là học riêng một mình ? … Trong quá trình học tập bao giờ cũng có tự học, nghĩa  là tự mình học tập hoặc hợp tác với bạn (nhóm) học, không có sự giảng dạy một cách trực tiếp của giáo viên…tự bản thân tìm tòi, lao động bằng tri óc để nắm bắt, hiểu một vấn đề, một sự vật hiện tượng…

Vậy, Tự học là quá trình tự mình lao động trí óc để chiếm lĩnh tri thức.[3]                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

1. Khái niệm kỹ năng tự học:

Từ hai khái niệm trên, chúng ta thấy rằng kỹ năng tự học là khả năng làm chủ các hoạt động học tập của bản thân người học một cách đúng đắn khoa học để đạt hiệu quả mong đợi, như  kỹ năng lập được kế hoạch tự học- thời gian địa điểm học hợp lý, kỹ năng đọc sách, nghe giảng, ghi chép bài… người học xác định được mục tiêu, mục đích,  phương pháp học tập một cách hợp lý và đạt hiệu quả cao.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

1. Thuận lợi:

     Hiện nay, cùng với sự phát triển chung của xã hội, người giáo viên cũng như học sinh có điều kiện tiếp thu nhiều nguồn thông tin: truyền hình, báo chí, Internet, các tư liệu lịch sử phong phú, đa dạng và các phương tiện bổ trợ cho công tác dạy và học. 

    Trong quá trình dạy học ở nhà trường phổ thông, được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, đặc biệt là phía nhà trường đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho người giáo viên hướng dẫn, truyền đạt kiến thức cho học sinh. 

     Đa số học sinh, phụ huynh cũng thấy được tầm quan trọng của việc học tập để phục vụ cho tương lai, cho nên 1 số học sinh cũng có ý thức cao trong việc học tập và phụ huynh cũng lo lắng quan tâm đến việc học của con cái nhiều hơn.

1. Khó khăn

    Cùng với những thuận lợi như đã nói ở trên, thì trong công tác giảng dạy tôi cũng nhận thấy được nhiều khó khăn,bất cập, đó là nguyên nhân dẫn đến chất lượng của bộ môn lịch sử ngày càng sa sút. 

    Tuy nhiên, trong đề tài này tôi chỉ trình bày một cách ngắn gọn một số nguyên nhân cơ bản nhất dẫn đến tình trạng đó.

     Thứ nhất, trong nhận thức chung, chúng ta còn xem nhẹ môn học lịch sử, coi môn lịch sử là “môn phụ”– cho nên học sinh chưa thật sự ý thức trong việc học tập môn học này. 

      Thứ hai, chương trình học và việc giảng dạy bộ môn Lịch sử còn nhiều vấn đề tồn tại: chúng ta thấy rằng từ sau đổi mới chương trình và sách giáo khoa được áp dụng từ năm học 2006-2007 của Bộ Giáo dục và đào tạo thì “dung lượng” kiến thức nhiều mà “thời lượng” thì quá ít… dẫn đến phương pháp giảng dạy của giáo viên còn ít chú ý đến rèn luyện phát triển khả năng tư duy độc lập của học sinh.

     Thứ ba, nhiều giáo viên bộ môn lịch chưa thật sự tâm huyết với nghề. 

      Thứ tư, từ những nguyên nhân dẫn đến học sinh “chán” – không hứng  thú với môn lịch sử, học lịch sử chỉ là để đối phó trong thi cử, nên đa số học sinh, học lịch sử theo phương pháp “thuộc lòng”, “máy móc”… và còn nhiều nguyên nhân khác nữa.