SKKN Lồng ghép bảo vệ môi trường trong Vật lí 7

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ trên thế giới, giúp cho cuộc sống của con người ngày càng hiện đại và tốt đẹp hơn. Tuy nhiên nó đặt ra yêu cầu cho mỗi quốc gia về một nguồn nhân lực có chất lượng cao. Vì thế giáo dục và đào tạo có sứ mệnh vô cùng to lớn để chuẩn bị nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong tương lai. Đó là một thế hệ người học, người lao động tích cực, chủ động, sáng tạo, có khả năng đáp ứng những nhu cầu của thị trường lao động khi Việt Nam gia nhập nền kinh tế thế giới trong thời kì toàn cầu hóa. 

Học để cùng chung sống, học để tự khẳng định mình – những mục đích học được nhấn mạnh bởi UNESCO. Vấn đề đổi mới căn bản, toàn diện Giáo Dục đã được thông qua tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI). Mục tiêu đổi mới Giáo Dục là nhằm góp phần chuyển nền Giáo Dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền Giáo Dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất, năng lực và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh. Vì thế dạy học theo định hướng phát triển năng lực là yêu cầu cấp bách đối với từng giáo viên.

Ở cấp THCS, môn Toán nói chung và môn Hình học nói riêng giữ một vị trí rất quan trọng, xuyên suốt. Trong môn học này, học sinh được học nhiều kiến thức, nhiều phương pháp suy luận, rèn luyện kỹ năng tính toán, vẽ hình. Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn suy nghĩ, tìm tòi các phương pháp giảng dạy phù hợp với từng bài học để phát huy tối đa năng lực của học sinh. Vì thế tôi chọn đề tài Dạy bài  “Định lí Pytago” Hình học 7 theo định hướng phát triển năng lực.

1. Phạm vi nghiên cứu

Nêu ra một số phương pháp dạy học phù hợp với mục tiêu và nội dung kiến thức của bài Định lí Pytago trong chương trình Hình học 7 Chương II.

– Cho học sinh nghiên cứu và phân tích một số bài toán thực tiễn cụ thể để học sinh phát triển năng lực hợp tác nhóm, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự nghiên cứu…

– Từ đó định hướng tư duy cho học sinh cách thức giải quyết vấn đề trong những tình huống hoặc bài tập tương tự hoặc sáng tạo ra những cách giải quyết mới.

Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 7 trường THCS Ngọc Lâm

PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lý luận
2. Đặc tính cơ bản của dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học.

Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học không chỉ chú trọng phát triển các năng lực chung, cốt lõi mà còn chú trọng phát triển cả năng lực chuyên môn (môn học). Do đó, cần tăng cường gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, ứng dụng trong thực tiễn. Tăng cường việc học tập theo nhóm, cộng tác, chia sẻ nhằm phát triển nhóm năng lực xã hội.

Việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm, mà cần chú trọng đánh giá khả năng vận dụng một cách sáng tạo tri thức trong những tình huống sáng tạo khác nhau.

Một số đặc tính cơ bản của dạy học phát triển năng lực:

• Dạy học lấy học sinh làm trung tâm.
• Dạy học đáp ứng các đòi hỏi của thực tiễn, hướng nghiệp và phát triển.
• Linh hoạt và năng động trong việc tiếp cận và hình thành năng lực.
• Những năng lực cần hình thành cho người học được xác định một cách rõ ràng. Chúng được xem là tiêu chuẩn để đánh giá kết quả học tập.

Dạy học theo hướng phát triển năng lực người học tăng cường các hoạt động; tăng cường tính thực tế, tính mục đích; gắn hơn nữa với đời sống hiện thực, hỗ trợ học tập suốt đời; hỗ trợ việc phát huy thế mạnh cá nhân; quan tâm hơn đến những gì học sinh được học và học được.

2. Ưu điểm của dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học

Những ưu điểm của dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học:

• Cho phép cá nhân hoá việc học: trên cơ sở mô hình năng lực, người học sẽ bổ sung những thiếu hụt của cá nhân để thực hiện những nhiệm vụ cụ thể của mình.
• Chú trọng vào kết quả đầu ra.
• Tạo ra những cách thức riêng, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm và hoàn cảnh của cá nhân nhằm đạt tới những kết quả đầu ra.
• Hơn nữa, dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học còn tạo khả năng cho việc xác định một cách rõ ràng những gì cần đạt và những tiêu chuẩn cho việc đo lường kết quả.

3. Phương pháp dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học.

Dạy học theo hướng phát triển năng lực người học thì phương pháp dạy học không chỉ chú ý tới mặt tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống thực, với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường hoạt động nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác, nhằm phảt triển năng lực cá nhân, năng lực  xã hội,… Bên canh việc học tập những kiến thức, kĩ năng riêng lẻ thuộc các môn học cần bổ sung các chủ đề học tập theo hướng tích hợp. 

1. Cơ sở thực tiễn

Về phía nhà trường: Nhà trường đã tổ chức cử giáo viên tham gia các lớp bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực. Triển khai việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học. Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đổi mới phương pháp dạy học.

Về phía giáo viên: Những năm gần đây, đa số giáo viên đã bắt đầu nhận thức được sự quan trọng, tính cấp thiết về việc đổi mới phương pháp dạy học tích cực hơn so với trước. Trong giờ học, các thầy cô đã chú trọng hơn bồi dưỡng kĩ năng tư duy cho học sinh bên cạnh việc hình thành và xây dựng tri thức. Tuy nhiên vẫn còn một bộ phận thầy cô giáo chưa quan tâm đúng mức việc rèn luyện kĩ năng này cho học sinh, hoặc chỉ thực hiện 1 phần nhỏ trong các thao tác hình thành tư duy tích cực cho học sinh. Bên cạnh đó áp lực thi cử vẫn còn nặng nề, dẫn đến việc chạy theo thành tích, chỉ đưa ra các dạng bài tập khuôn mẫu để học sinh luyện đi luyện lại, kìm hãm sự phát triển tư duy của các em.

 Về phía học sinh: Các em đều mong muốn được học tập một cách tích cực, chủ động. Tuy nhiên việc cải cách giáo dục chưa đồng bộ, từ tiểu học các em chưa được làm quen nhiều với các phương pháp tư duy mới nên vẫn còn nhiều lúng túng khi phải suy nghĩ, tìm tòi, đi sâu tìm hiểu bài toán. Một bộ phận không nhỏ học sinh chưa chủ động trong việc nghiên cứu bài học, chưa tự lực trong các hoạt động học tập cũng như khám phá kiến thức. Các em vẫn còn máy móc, rập khuôn khi áp dụng các kiến thức đã học. 

III. Các giải pháp

Để triển khai một cách hiệu quả, dạy học phát triển năng lực cần phải:

• Đánh giá “năng lực” của học sinh hơn là thời gian học.
• Khai thác các thế mạnh của công nghệ cho việc dạy và học. Hướng dẫn qua máy tính cho chúng ta khả năng cá nhân hóa việc học cho mỗi học sinh. Bởi vì mỗi học sinh ở một tốc độ khác nhau và đến trường với kiến thức khác nhau, đây là một yêu cầu cơ bản của dạy học dựa trên năng lực.
• Thay đổi căn bản vai trò của giáo viên, khi các giáo viên trước kia thường làm việc với học sinh theo các lớp, dạy học theo lịch trong một số tuần quy định, giáo viên là người trực tiếp đưa hướng dẫn và kiểm soát quá trình học tập. Đối với học sinh, điều này không phù hợp. Một số học sinh sẽ cần chậm lại, một số khác có thể cần hoạt động nhanh hơn. Học tập dựa trên phát triển năng lực làm thay đổi vai trò của giáo viên từ “một nhà hiền triết, suối nguồn của tri thức” đến “người hướng dẫn, đồng hành”. Các giáo viên làm việc với học sinh, hướng dẫn chúng học tập, trả lời các