SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – 6 tuổi) làm quen với tác phẩm văn học thông qua kể chuyện

1. Mở đầu:
2. 1 Lí do chọn đề tài.

          Dẫn dắt trẻ vào Thế giới văn học là nhiệm vụ quan trọng của Trường mầm non nói chung và của các cô giáo mầm non nói riêng. Bởi và đây là sự dẫn dắt và mở cửa cho con người ngay từ những bước chập chững đầu tiên đi vào một thế giới của các giá trị phong phú chứa đựng trong văn học – một trong những lĩnh vực cơ bản của nghệ thuật. Sự tiếp xúc thường xuyên với văn học chọn lọc sẽ kích thích sự nhạy cảm thẩm mỹ ở trẻ, đồng thời phát triển thái độ sáng tạo ngôn ngữ cũng như hội họa. Chính vì  vậy ở lứa tuổi mẫu giáo, việc hình thành và phát triển hoạt động nghệ thuật là một hình thức quan trọng để phát triển tích cực năng lực cá nhân, tính độc lập, sáng tạo của trẻ.

 Văn học giúp trẻ yêu thích hào hứng và có nhu cầu tham gia vào các hoạt động nghệ thuật, góp phần phát triển ngôn ngữ của trẻ, dạy trẻ phát âm chính xác các âm tiết của tiếng mẹ đẻ. Làm quen với tác phẩm văn học ở trường mầm non chính là hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẩm mỹ, phát triển trí tưởng tượng, là phương tiện hữu hiệu trong việc giáo dục trẻ . Thông qua hoạt động này trẻ làm tái tạo  và sáng tạo thêm những tình tiết của tác phẩm một cách hồn nhiên phù hợp với nội dung của tác phẩm. Ở trường mầm non cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học chính là giúp trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú đối với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay, cái đẹp và thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất nghệ thuật như đọc thơ, kể chuyện, chơi trò chơi đóng kịch, cao hơn là tiến tới sáng tạo ra những vần thơ, câu chuyện theo tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ [1].

 Tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, giúp trẻ nhận biết các mối quan hệ, biểu hiện giữa những hoàn cảnh trạng thái, tình huống của nhân vật. Giữa lời kể và lời thuật, giữa không khí âm sắc chung của giọng điệu tác phẩm văn học và hành động văn học [2].  Đặc biệt với truyện kể, trẻ rất dễ nhận ra, nhớ được những sắc thái cơ bản, giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói của từng nhân vật. 

Đối với trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi), ở giai đoạn này, cảm nhận thẩm mỹ đã có một bước phát triển trong tiếp nhận văn học. Sự tiếp nhận tác phẩm đầy đủ hoàn thiện hơn, biểu hiện trước tiên là sự hiểu biết những câu chuyện, bài thơ, những đoạn văn xuôi hay và sự làm giàu tình cảm qua quá trình tích lũy hình tượng nghệ thuật. Với trẻ 5-6 tuổi thì sự quan tâm tới tác phẩm văn học sẽ giúp trẻ hiểu được nội dung tác phẩm, các nhân vật trong tác phẩm trở nên gần gũi, dễ hiểu hơn. Sự cảm thông với nhân vật, sự lo lắng cho số phận của nhân vật của trẻ đã mang đặc điểm cá tính hơn. Sự hồi hộp lo lắng của trẻ ở độ tuổi này đã nếm trải ngay cả trong sự kiện đời sống hằng ngày.

Là giáo viên chủ nhiệm lớp mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) trong nhiều năm, tôi nhận thấy trẻ ở độ tuổi  này có đặc điểm phát triển mạnh về tâm lý, đó là việc bắt chước mô phỏng những hoạt động văn hóa tinh thần ở người khác nên đây là loại hứng thú nhận thức thuộc loại lĩnh vực văn học thông qua các hình thức nghệ thuật mới lạ, hấp dẫn, kích thích, tác động vào trí nhớ, cảm xúc, suy nghĩ và trí tưởng tượng của trẻ. Mặt khác, ở giai đoạn này trẻ còn có đặc điểm giữ được tính liên tục và ngày càng có cường độ cao trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ, mở rộng sự tiếp xúc với môi trường văn hóa và nhu cầu tự bộc lộ “bản chất người” ở trẻ [3]. Chính vì vậy, việc kể chuyện cho trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn giúp trẻ phát triển tư duy tưởng tượng, óc sáng tạo, lòng ham thích khám phá nhằm phát triển mọi năng lực, đặc biệt là năng lực cảm nhận nghệ thuật ở  trẻ thơ. 

          Vì những lý do trên, tôi đã quyết định lựa chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo lớn ( 5-6 tuổi) làm quen với tác phẩm văn học thông qua kể  chuyện” làm đề tài nghiên cứu.

1. 1.  2 . Mục đích nghiên cứu

 Khi thực hiện nghiên cứu đề tài này mục đích của tôi nhằm: 

– Đối với cô: + Giúp cô luyện tập được các kỹ năng, nghệ thuật và phát âm chuẩn tiếng phổ thông khi kể chuyện cho trẻ thông qua cử chỉ, điêu bộ, hình thái, lời thoại của từng nhân vật.

                      + Sáng tạo hơn trong việc tạo không khí, không gian lớp học khi kể các loại truyện khác nhau, như: truyện cổ tích trầm mặc, dìu dặt; truyện ngụ ngôn hài hước; truyện các loài vật thì sôi động, nhí nhảnh… 

– Đối với trẻ:                  

           + Giúp trẻ nhận ra, nhớ được sắc thái cơ bản trong giọng kể lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói các loại nhân vật, giúp trẻ nhận ra ngôn ngữ đời thường ( Khẩu ngữ) và ngôn ngữ  giàu nhạc tính.

                     + Giúp trẻ  cảm nhận được sự vật hiện tượng, những cái hay cái đẹp khi trẻ được nghe cô kể chuyện và khi trẻ được kể lại chuyện. Từ đó giúp trẻ rèn luyện và phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc, nói đúng, nói câu đầy đủ, khả năng trình bày logic . Hình thành ở  trẻ sự tự tin trong giao tiếp và trong cuộc sống.

                    + Giúp trẻ biết “đọc”, kể diễn cảm tác phẩm văn học. Thông qua văn học giáo dục cho trẻ tình cảm yêu quê hương đất nước, biết yêu quý kính trọng mọi người. góp phần giáo dục toàn diện cho trẻ. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo lớn ( 5-6 tuổi) làm quen với tác phẩm văn học thông qua kể  chuyện”

1.4. Phương pháp nghiên cứu

–  Phương pháp sử dụng các hình tượng trực quan. 

– Phương pháp trao đổi gợi mở

– Phương pháp đàm thoại

– Phương pháp thực hành, trải nghiệm

– Phương pháp điều tra, khảo sát

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu

2. Nội dung:

2.1 . Cơ sở lý luận  

Tác phẩm văn học thể hiện hiện thực cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật. Bằng sức mạnh của tính hình tượng, sự biểu cảm của ngôn ngử, những 

hình tượng con người, con vật, bức tranh thiên nhiên được vẽ nên bằng ngôn ngữ đã tác động mạnh mẽ đến trẻ em. Ấn tượng trẻ thu nhận được từ tác phẩm văn học khi nghe đọc, kể tác phẩm phụ thuộc vào trình độ phát triển nhận thức thẩm mỹ của trẻ, vào khả năng cảm nhận văn học trong sự thống nhất giữa nội dung và hình thức nghệ thuật tác phẩm. Chúng ta đều nhận thấy rằng, trẻ mẫu giáo có khả năng cảm nhận văn học nghệ thuật trong thể hoàn chỉnh, thống nhất giữa nội dung và hình thức tác phẩm bằng cách nghe người lớn đọc, kể tác phẩm. 

Tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, cần giúp trẻ nhận biết các mối quan hệ, biểu hiện giữa những hoàn cảnh trạng thái, tình huống và nhân vật. Giữa lời kể và lời thuật, giữa không khí âm sắc chung của giọng điệu tác phẩm văn học và hành động văn học [4]

Theo V.I.Prốp – Nhà bác học người Nga đã cho rằng: “Cấu trúc truyện  được hình thành từ những chức năng của nhân vật hành động. Chức năng này là những thành phần hợp thành cơ bản truyện . Đặc điểm chung là các hành động của nhân vật có khác nhau nhưng cùng thực hiện một chức năng. Số các chức năng hữu hạn, sắp xếp theo một trình tự đường thẳng mà trong một truyện  có thể vắng mặt một số chức năng nào đó, còn chức năng có mặt vẫn theo trình tự vốn có”. Học thuyết này gợi cho ta có thể thay thế nhân vật, hành động mà vẫn giữ nguyên chức năng. Sự thay thế này là vô cùng phụ thuộc vào tưởng tượng.

       B.P.Kerơbelite cũng đã từng nghiên cứu về vấn đề này và đưa ra quan điểm: 

“Con đường phát triển truyện là con đường phát triển từ một cốt truyện đơn giản tiến tới một cốt truyện phức tạp bằng một phương thức. Phức tạp hóa truyện là con đường phát triển của truyện”. Như vậy một truyện ta có trong tay bao gồm một vài hoặc hàng chục cốt truyện đơn giản.

  Với giọng kể truyền cảm cùng những câu chuyện thần kỳ trong các tác phẩm văn học, cô giáo sẽ  giúp trẻ nhận ra được sắc thái cơ bản, giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói của các nhân vật thông qua cách diễn đạt ngôn