SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn Tập làm văn cho học sinh lớp 5

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

     Phân môn Tập làm văn rèn luyện cho học sinh các kĩ năng sản sinh văn bản (nói và viết). Nhờ vậy tiếng Việt không chỉ là hệ thống cấu trúc được xem xét từng phần, từng mặt qua từng phân môn mà trở thành một công cụ sinh động trong quá trình giao tiếp, tư duy, học tập. Nói cách khác, phân môn Tập làm văn đã góp phần thực hiện hóa mục tiêu quan trọng bậc nhất của việc dạy và học tiếng Việt là dạy học sinh sử dụng tiếng Việt trong đời sống sinh hoạt, trong quá trình lĩnh hội các tri thức khoa học…

  Qua chuyên đề Tập làm văn lớp 5 và qua kinh nghiệm giảng dạy nhiều năm ở khối lớp 5, tôi nhận thấy việc việc dạy và học phân môn này đang gặp nhiều khó khăn, không chỉ đối với học sinh mà cả đối với giáo viên cũng cảm thấy băn khoăn ái ngại. Do đó giáo viên cũng gặp nhiều khó khăn trong việc rèn năng lực viết văn cho học sinh, không chỉ đối với những em học sinh yếu, kém hay trung bình mà kể cả các học sinh giỏi cũng vậy.

    Bồi dưỡng học học sinh giỏi là một công việc rất quan trọng được tiến hành đồng thời với công tác dạy học sinh đại trà và phụ đạo học sinh yếu. Trong môn Tiếng việt, việc dạy phân môn Tập làm văn là một việc làm khó, đòi hỏi sự bài bản và cẩn thận ở hai phía giáo viên và học sinh. Trong suốt thời gian dạy lớp bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 5, một vấn đề có tính nổi cộm đó là việc các em học sinh thường “rất ngán” học môn Tập Làm Văn. Tại sao vậy?

Để làm được một bài tập làm Văn học sinh phải huy động vốn kiến thức từ nhiều mặt như: các hiểu biết về cuộc sống, tri thức về văn học, khoa học, xã hội… Học sinh lại còn phải biết kết hợp hài hòa nhiều kĩ năng như: dùng từ đặt câu, dựng đoạn, tạo văn bản, kĩ năng phân tích đề, tím ý, lập dàn ý. Do đó Tập làm văn mang tính hình thành tích cực, toàn diện, tổng hợp. Ngoài ra Tập làm văn mang còn đòi hỏi mang tính sáng tạo của học sinh. Nhiều em không biết bắt đầu từ đâu, phải nói và viết những gì, viết như thế nào. Chính vì vậy mà trong các tiết học phân môn này các em thường rất lúng túng có em thì viết lan man không đúng trọng tâm đề yêu cầu, em thì ý nghèo nàn bài viết chỉ mang tính liệt kê khô khan không biết liên kết câu và lồng cảm xúc của người viết vào…và khi nhận được bài trả thì với những con số khô khan 3,4…điểm chẳng nói lên được điều gì, có chăng chỉ là một vài câu nhận xét quá cụt ngủn: lạc đề, văn nghèo ý, không biết liên kết câu, bài viết lan man…từ phía giáo viên mà thôi. Điều đó đã làm cho các em  chán nản, lo sợ, mất tự tin, ngại nói và cuối cùng là đạt kết quả không cao ở phân môn này.

     Thế thì nguyên nhân do đâu ? Làm thế nào để khắc phục tình trạng này, giúp các em lấy lại tự tin học tốt và đạt kết quả cao phân môn Tập Làm Văn ? Đấy chính là lí do khiến tôi trăn trở. Lúc này đây các em muốn đòi hỏi ở người thầy cái tâm, cái tài để truyền cho các em  niềm say mê, để động viên bồi dưỡng các em  để trở thành học sinh có năng khiếu, những nhân  tài có tâm hồn  văn học. Chính vì những lý do trên tôi chọn quyết định nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn Tập làm văn cho học sinh lớp 5”.

1. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

   Rèn cho học sinh có kĩ năng làm văn, viết văn hay về các thể loại văn trong chương trình môn Tập làm văn lớp 5.

III. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.

2.1. Khách thể nghiên cứu

Đó là vấn đề quản lý hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy phân môn Tập làm văn lớp 5 ở  trường Tiểu học Văn Tiến .

2.2. Đối tượng nghiên cứu

     Trong đề tài này tôi nhằm nâng cao chất dạy học phân môn Tập làm văn lớp 5 ở các trường Tiểu học Văn Tiến

IV.PHẠM VI NGHIÊN CỨU .

     – Do điều kiện và thời gian nên phạm vi nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm chỉ gói gọn ở đối tượng giáo viên và học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Văn Tiến trong năm học 2012 – 2013

1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

       – Phương pháp đọc tài liệu; tổng hợp hệ thống kiến thức trong chương trình. Học hỏi từ kinh nghiệm của đồng nghiệp trong giảng dạy tại trường, sinh hoạt cụm, trong các tạp chí, sách báo có liên quan mà đặc biệt là kinh nghiệm day học của bản thân được thể hiện trong từng tiết dạy, ngày dạy và từng năm dạy.

     Qua đó tôi sẽ rút kinh nghiệm cho bản thân mình và rút kinh nghiệm cho tiết dạy. Khắc phục những điểm chưa tốt trong giảng dạy nói chung và trong phân môn Tập làm văn nói riêng.

    Thực hành điều tra: Đối tượng học sinh lớp 5 năm học 2012- 2013 Trường Tiểu học Văn Tiến.

IV .ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

   Việc áp dụng “Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn Tập làm văn cho học sinh lớp 5″ở trường Tiểu học Văn Tiến. Qua đó giúp giáo viên nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập làm văn lớp lớp 5 ở Trường Tiểu học

PHẦN II: NỘI DUNG

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2. Cơ sở lí luận.

Tập làm văn là một phân môn mang tính tổng hợp và sáng tạo cao. Tổng hợp các kiến thức, kĩ năng từ Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu,… để viết nên một bài Tập làm văn.

Theo quan điểm tích hợp, các phân môn được tập hợp lại xung quanh trục chủ điểm và các bài đọc. Nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng gắn bó chặt chẽ với nhau. Như vậy, muốn dạy – học có hiệu quả Tập làm văn lớp 5 nhất thiết người giáo viên phải dạy tốt Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu. Vì trong các bài đọc, trong câu chuyện, trong các bài tập luyện từ – câu thường xuất hiện các đoạn văn, khổ thơ có nội dung miêu tả rất rõ về cảnh vật, thiên nhiên, con người, đoạn đối thoại, thuyết trình tranh luận…

Bài Tập làm văn nếu không sáng tạo sẽ trở thành một bài văn khô cứng, góp nhặt của người khác, nội dung bài văn sẽ không hồn nhiên, trong sáng, mới mẻ như tâm hồn của các tác giả nhỏ tuổi.

Chất lượng Tập làm văn là chất lượng của cảm thụ văn học, của các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng mẹ đẻ. Cho nên, thầy và trò phải soạn giảng và học tập tích cực, nghiêm túc, hiệu quả, mới mong nâng cao một cách bền vững chất lượng môn Tiếng Việt ở lớp cuối cấp Tiểu học.

 Dạy Tập làm văn lớp 5 phải đảm bảo mục tiêu yêu cầu cần đạt về kiến thức, kĩ năng của Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học theo Chuẩn kiến thức, kĩ năng của từng môn học (ban hành kèm theo quyết định số 16 của Bộ GD-ĐT) và phù hợp trình độ của từng học sinh trong lớp mà “Hướng dẫn 896” của Bộ GD-ĐT đã đề ra.

 Tôi tin rằng đề tài này nếu được áp dụng và vận dụng hợp lý sẽ đem lại hiệu quả cao cho phân môn Tập làm văn, góp phần nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt lớp 5.

2. Cơ sở thực tiễn
3. Thực trạng học sinh:

 Năm nay (2012 – 2013), tôi được phân công phụ trách lớp 5A với 33 học sinh. Hầu hết 33 học sinh của lớp 5A tôi chủ nhiệm còn rất hạn chế khi làm bài Tập làm văn. 

Các hạn chế của học sinh là:

– Bài viết của học sinh còn mắc nhiều lỗi chính tả.

– Học sinh chưa xác định được trọng tâm đề bài cần miêu tả.

– Nhiều em thường liệt kê, kể lể dài dòng, diễn đạt vụng về, lủng củng. Nhiều em chưa biết dừng lại để nói kĩ một vài chi tiết cụ thể nổi bật.

– Vốn từ ngữ của các em còn nghèo nàn, khuôn sáo, quan sát sự vật còn hời hợt. 

– Các em chưa biết cách dùng các biện pháp nghệ thuật khi miêu tả.

Thực trạng học sinh còn nhiều hạn chế như vậy đã làm cho tiết Tập làm văn trở thành một gánh nặng, một thách thức đối với giáo viên tiểu học. Ý nghĩ cho rằng Tập làm văn là một phân môn khó dạy, khó học và khó đạt hiệu quả cao đã là nhận thức chung của nhiều thầy cô giáo dạy lớp 4, lớp 5.

 Đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng chất lượng Tập làm văn của học sinh không đạt yêu cầu ? Qua quá trình giảng dạy lớp 5, tôi nhận thấy học sinh học yếu Tập làm văn là do nhiều nguyên nhân.

1. Nguyên nhân của thực trạng

       Theo tôi có sáu nguyên nhân như sau:

1. Học sinh thường lười đọc sách báo hoặc tìm tòi sưu tầm những tài liệu phục vụ cho kiến thức có liên quan đến môn học, thiếu sự quan sát tinh tế dẫn đến tình trạng nghèo vốn từ, nghèo vốn sống để có thể đưa đề văn  văn vào triển khai bài viết.
2. Thiếu sự quan tâm, hỗ trợ động viên của phụ huynh.
3. Học sinh hay quan tâm đến những sở thích không phục vụ cho môn học như: đọc sách, báo, truyện tranh nhảm nhí; chơi điện tử; xem phim ảnh không phù hợp với lứa tuổi nên vốn văn học rất hạn chế.
4. Khi làm văn, học sinh chưa xác định được yêu cầu trọng tâm của đề bài.
5. Vốn từ đã nghèo nàn lại không biết sắp xếp như thế nào để bài viết mạch lạc, chưa diễn đạt được bằng vốn từ ngữ, ngôn ngữ của mình về một sự vật, cảnh vật, về một con người cụ thể nào đó.
6. Nguyên nhân cuối cùng là trách nhiệm của người giáo viên. Phân môn Tập làm văn là một môn học mang tính tổng hợp và sáng tạo, nhưng lâu nay người giáo viên (nhất là giáo viên lớp 4, lớp 5) chưa có cách phát huy tối đa năng lực học tập và cảm thụ văn học của học sinh; chưa bồi dưỡng được cho các em lòng yêu quý Tiếng Việt, ham thích học Tiếng Việt để từ đó các em nhận ra rằng đã là người Việt Nam thì phải đọc thông viết thạo Tiếng Việt và phát huy hết ưu điểm của tiếng mẹ đẻ.

  c.Về phía giáo viên:

1. Giáo viên còn lúng túng khi vận dụng phương pháp dạy Tập làm văn:

Lập dàn bài rập khuôn dẫn đến bài làm của học sinh giống nhau về ý tưởng, nội dung.

2. Chưa rèn cho học sinh có thói quen đọc và chọn lọc các bài văn mẫu, văn hay từ  đó rút ra ý hay; tai hại thay một số giáo viên còn cho học sinh học thuộc những bài văn mẫu điều đó đã làm mất đi sự sáng tạo và óc tưởng tượng phong phú của học sinh.
3. Giáo viên chưa linh động sáng tạo khi tổ chức các giờ dạy trên lớp, hình như tổ chức dạy học đơn điệu: giáo viên hỏi – học sinh trả lời, chỉ những em khá giỏi nổi trội hơn mới có thể tham gia trả lời còn những học sinh khác thì cảm thấy lo sợ nếu bị gọi đến tên! Từ đó làm cho học sinh cảm thấy nhàm chán, mất hứng thú học tập.
4. Chưa xử lý kịp thời, chính xác các phát sinh dẫn đến tình trạng giáo viên đánh giá chưa đúng ý kiến của học sinh.
5. Trên đây là một số những tồn tại mà tôi thường thấy ở nhiều GV khi day Tập làm văn. Thế thì làm thế nào để khắc phục hiện trạng trên? Cá nhân tôi sau nhiều lần thí nghiệm tại lớp mình và góp ý cùng một số đồng nghiệp ở một số lớp khác đã thấy rất khả thi.

* Sau đây là một số biện pháp giải quyết.

II.CÁC GIẢI PHÁP

1. Đối với Giáo viên:

* Người Giáo viên có vai trò rất quan trọng và ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với học sinh vì họ là những người chủ đạo tổ chức việc học của học sinh, chính vì thế bản thân người Giáo viên cần phải:

1. Tạo động cơ học tập bền vững ở học sinh để cho các em có hứng thú, có một nội lực thúc đẩy liên tục trong học tập nói chung và trong học tập môn tập làm văn nói riêng.
2. Theo tôi, người giáo viên cần xác định rõ: vấn đề cơ bản đầu tiên trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi không phải là cung cấp kiến thức, mà là xây dựng cho các em một phương pháp học tập, cách tiếp cận và chiếm lĩnh kiến thức một cách khoa học, từ đó các em có một nhãn quan biện chứng để học tốt không chỉ phân môn tập làm văn mà còn cả các môn học khác thậm chí cả cách làm việc và suy nghĩ.
3.   Luôn học hỏi đồng nghiệp và tự học để nâng cáo trình độ bản thân và nâng cao tay nghề.
4.   Phải đầu tư thật kĩ bài dạy trước khi lên lớp.
5. Phải hết sức nhạy bén và ứng xử kịp thời các tình huống phát sinh khi giảng dạy bằng cách chú ý lắng nghe ý kiến của học sinh tìm ra ưu khuyết điểm chính của học sinh để nhận xét tổ chức sửa chữa, góp ý đánh giá.
6. Giáo viên cũng cần rèn cho học sinh kĩ năng nhận xét bài bạn để từ đó nhận biết được những chỗ hay hoặc chưa hay khi làm bài của mình. Ví dụ: chỉ cần chỉ rõ bài bạn hay là vì bạn biết dùng từ ngữ liên kết câu, bạn  biết sử dụng các hình ảnh so sánh, nhân hóa…, bạn biết lồng cảm xúc của mình vào bài viết và điều quan trọng là giáo viên cần phải giúp học sinh chỉ rõ ra những từ ngữ, câu hay cho lớp tham khảo. Điều này vừa động viên được những em làm bài hay, vừa khơi dậy cho học sinh những ý tưởng, sáng tạo mới, học sinh cảm thấy có thêm nguồn động lựcđể thi đua học tập, để bài của mình được cô và các bạn đọc trước lớp như vậy. Bên cạnh đó những hạn chế trong bài của học sinh, giáo viên cũng cần tế nhị khi nhận xét. Tuyệt đối không dùng những câu đại loại; ý nghèo nàn quá, bài đủ ý, bài yếu hoặc em không có chuẩn bị bài sao ?…Điều đó sẽ làm cho các em như bị dội gáo nước lạnh vào mặt. Người giáo viên cần thận trọng, trước tiên cần tìm cho bằng được những ưu điểm trong bài làm của bé dù  nó chỉ là nhỏ nhoi để tuyên dương trước lớp rồi từ từ cho các em chỉnh sửa, bổ sung cho câu văn hay hơn, hoàn chỉnh hơn.
7. Người giáo viên cần thay đổi nhiều hình thức học tập để tạo cơ hội cho nhiều học sinh cùng được tham gia trình bày ý kiến của mình. 

VD: Tổ chức học nhóm 4 để các em được nói cho nhau nghe ý kiến của mình ( vì có những em rất ngại nói trước lớp và ngại nói cho giáo viên nghe, trái lại khi cùng tham gia vói các bạn mình thì các em rất tích cực ). Trong lúc này giáo viên cần đến tận nơi, từng bàn để lắng nghe và gợi ý, định hướng cho các em xây dựng bài…Được tham gia phát biểu, dần dần những em nhút nhát sẽ cảm thấy mạnh dạn và tự tin hơn khi đứng nói trước lớp. Bên cạnh đó phương tiện trực quan, các hình thức tổ chức trò chơi, thi đua… cũng không kém phần lôi cuốn HS học tập tích cực hơn.

    8 .Khi chấm bài giáo viên cũng cần có sự nhận xét cụ thể về những lỗi sai của học sinh để định hướng cho học sinh khắc phục trong lần sau.

9. Nên tập cho các em có thói quen học tập các ý hay trong bài văn mẫu, đoạn hay, bài làm hay của bạn, từ sách báo tham khảo và được tạo thói quen ghi chép lại trong sổ tay văn học của mình.