SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn toán cho học sinh lớp 2 thông qua hình thức tổ chức trò chơi học tập

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1.1- Lý do chọn đề tài.

     Nghị quyết TW II khóa VIII đã xác định  phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt có vai trò quan trọng, chúng ta cần giáo dục cho học sinh ý thức tự giác. Tự giác trong học tập, trong lao động và trong mọi lĩnh vực của cuộc sống hàng ngày. Theo “Chiến lược con người” của Đảng và Nhà nước ta đã chỉ rõ với mục tiêu: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” và  đã được cụ thể hoá trong nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt trong xu thế hội nhập quốc tế bồi dưỡng nhân tài càng được Đảng và Nhà nước quan tâm hơn.  Để  có thể tiếp cận với sự tiến bộ của những công nghệ thông tin – khoa học kỹ thuật hiện đại trong khu vực và trên thế giới thì trước tiên chúng ta phải bắt đầu  từ những điều đơn giản nhất, đó là phát triển tài năng và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước phải được hình thành và phát triển ngay từ cấp Tiểu học. Trí tuệ được nâng cao ngay từ nhỏ thì đó là một nền tảng vững chắc để các em tiếp cận nhanh với khoa học kỹ thuật tiên tiến của nhân loại. Thông tư 30 ra đời sau đó được sửa đổi bằng thông tư 22/2016 đòi hỏi phương pháp dạy học cũng phải đổi mới để “phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trên cơ sở khai thác triệt để các đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học”. 

       Trong Chương trình giáo dục Tiểu học hiện nay, mỗi môn học đều có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc  góp phần vào việc hình thành nhân cách, phẩm chất đạo đức phù hợp với thời đại mới, góp phần quan trọng đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Toán học là một môn học tự nhiên có tính lôgic và tính chính xác cao, nó là chìa khoá mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác. Cũng như các môn học khác môn toán có một vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống của trẻ Tiểu học. Thông qua môn toán hình thành cho các em những kiến thức cơ bản ban đầu để phát triển trí tuệ, tạo điều kiện tốt nhất để học sinh tìm kiếm khám phá và nắm vững hệ thống tri thức toán học và những kỹ năng cơ bản cần thiết. Vì vậy việc đổi mới về dạy học môn Toán  trong trường Tiểu học là việc làm cấp thiết nhằm giúp các em có được một hệ thống kiến thức mới cùng những kỹ năng cơ bản cần thiết để vận dụng vào thực tiễn một cách nhẹ nhàng, đầy hứng thú. Từ đó rèn luyện và bồi dưỡng các thao tác tư duy toán học, phát triển khả năng suy luận, rèn luyện tính mềm dẻo, linh hoạt, phát triển trí thông minh và óc sáng tạo cho học sinh. Một trong những phương pháp chủ yếu để đạt được mục đích trên là tạo cho học sinh hứng thú học tập, tạo niềm tin, niềm vui bằng cách lôi cuốn các em vào những trò chơi toán học hấp dẫn, phù hợp với trình độ nhận thức, đặc điểm lứa tuổi của các em trong giờ học toán, đặc biệt là ở lớp 1, 2, 3. Chính vì vậy việc đưa các trò chơi học tập vào bài học là rất cần thiết, giúp cho các em có hứng thú và tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc hơn khi học môn toán.

Qua các năm trực tiếp giảng dạy lớp Hai, tôi nhận thấy: Muốn dạy tốt chương trình Toán lớp Hai không những người giáo viên phải nắm vững nội dung chương trình mà còn phải năng động, sáng tạo để vận dụng linh hoạt những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Đôi khi phương pháp dạy của giáo viên còn cứng nhắc, không giải thích rõ những từ ngữ  có liên quan đến việc yêu cầu của bài toán cho học sinh hiểu. Học sinh ở vùng miền núi phần lớn bố mẹ các em giao phó việc học của con em mình  cho thầy cô giáo ở trường, gia đình ít quan tâm đến việc học của các em… Chính vì thực trạng như vậy tôi đã quyết định đi sâu vào nghiên cứu sáng kiến “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn toán cho học sinh lớp 2 thông qua hình thức tổ chức trò chơi học tập” để giúp học sinh có thêm một phương pháp học dễ hiểu, dễ nắm bắt được nội dung kiến thức của bài hơn. 

1.2 -Mục đích nghiên cứu.

       Chúng ta đã biết  toán học đóng vai trò như một cửa ngõ đầu tiên khởi nguồn cho sự tiếp thu và lĩnh hội tri thức của nhân loại. Từ việc nghiên cứu thực trạng về cách học toán của học sinh lớp 2. Tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài này nhằm tìm ra một phương pháp dạy học tối ưu giúp các em có hứng thú trong việc học toán. Từ đó hình thành cho các em óc tư duy sáng tạo, linh hoạt hơn trong giải quyết các vấn đề trong học tập,  giúp các em có hứng  thú khi học môn Toán.

1.3-Đối tượng nghiên cứu: 

         Với đề tài này, đối tượng nghiên cứu là học sinh khối lớp 2 nói chung và lớp 2B mà tôi đang chủ nhiệm và giảng dạy nói riêng với tổng số học sinh là 32 em.

1.4- Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu (lí thuyết)

– Phương pháp điều tra quan sát.

– Phương pháp thực hành .

– Phương pháp tổng kết.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

       Hiện nay, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học – đổi mới cách thức, hình thức dạy học nhằm phát huy được tính tích cực, tự giác của học sinh trong học tập đang được người dạy quan tâm. Song lối thoát thực sự có hiệu quả đối với từng môn học quả là vấn đề đang còn nhiều nan giải và nhất là việc tạo ra được hứng thú học tập cho học sinh. Nếu trẻ không ham muốn học tập thì mọi dự định, tìm tòi và lý luận đều tan thành mây khói và biến thành một xác ướp không hồn.

       Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của công cuộc đổi mới đất nước hiện nay cần có những con người lao động năng động, tự tin, linh hoạt, sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với điều kiện đổi mới đang diễn ra hằng ngày của đất nước. Trong khi đó cách dạy truyền thống có sự mất cân đối giữa hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò có những hạn chế nhất định như: Tiếp thu tri thức thụ động, hạn chế phát triển tư duy, không bộc lộ và phát triển năng lực cá nhân. Vì vậy đổi mới phương pháp dạy học có một vị trí hết sức quan trọng và cần thiết, là việc làm thiết thực góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục.

      Đối với trẻ, việc thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập là phù hợp với đặc điểm tâm lý của học sinh Tiểu học và đặc biệt là phù hợp với phương pháp dạy học mới khi thông tư 30 ra đời và sau đó được sửa đổi bổ sung bằng thông tư 22/2016.

    Trò chơi học tập nó có tác dụng:

   – Giúp học sinh thay đổi hình thức học tập trong giờ học, làm cho giờ học bớt căng thẳng, học sinh tiếp thu tri thức nhẹ nhàng, gây hứng thú học tập cho các em.

         – Kích thích sự tò mò của học sinh Tiểu học, tạo cơ hội để học sinh tự  hoàn thiện mình.

           – Thông qua trò chơi, học sinh vận dụng kiến thức một cách linh hoạt, kích thích trí tưởng tượng, trí nhớ… Từ đó phát triển tư duy mềm dẻo, thông minh, lanh lợi, hoạt bát thích giao lưu cho học sinh.

– Ngoài ra, thông qua hoạt động trò chơi học tập còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như: tính đoàn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

        Qua thực tế giảng dạy trên lớp của những năm học trước và qua dự giờ thăm lớp đồng nghiệp tôi nhận thấy:

– Các hình thức tổ chức hoạt động học tập trong giờ học toán còn đơn điệu, nghèo nàn. Việc sử dụng hình thức trò chơi trong dạy học toán chưa thực sự  được chú trọng, chưa thường xuyên, liên tục mà chỉ mang tính đối phó trong các giờ thao giảng; bởi thế nó không mang tính  khả thi.

– Tài liệu nói về hình thức tổ chức trò chơi học tập ít, hiếm và không mang tính cập nhật; thậm chí còn rườm rà tính hiệu quả không cao.

– Sự linh hoạt của giáo viên trong việc vận dụng các bài tập chuyển thành các trò chơi còn nhiều hạn chế. 

– Trong các tiết học những nội dung kiến thức và kỹ năng chỉ được giáo viên củng cố một cách cứng nhắc thông qua nội dung của các bài tập mà chưa biết thay đổi các động hình, tạo hứng thú trong học tập cho các em.

– Những tiết thao giảng có tổ chức trò chơi thì cả thầy và trò đều lúng túng, điều đó nói lên là giáo viên còn ít tổ chức trò chơi cho học sinh.

Về phía học sinh: Do địa bàn ở đây là vùng nông thôn miền núi nên kinh tế còn nhiều khó khăn, đa số học sinh đến trường gia đình đều phó mặc cho nhà trường. Số học sinh tự giác, tích cực học tập không nhiều. Bản thân các em ít được giao tiếp nên khả năng diễn đạt mạch lạc có nhiều hạn chế so với các bạn cùng độ tuổi ở thành thị. Trò chơi trong giờ học tạo hứng thú cho các em, giúp các em yêu thích say mê môn học nhưng nếu không được sử dụng thường xuyên, thích hợp thì thao tác của các em sẽ bỡ ngỡ, lúng túng.

Kết quả thống kê khảo sát chất lượng đầu năm.

         Tổng số học sinh tham gia khảo sát là 32 em.

      Từ thực tế dạy và học toán hiện nay, tôi nhận thấy việc thiết kế trò chơi học tập góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng môn toán nói chung và toán 2 nói riêng là rất cần thiết.

2.3. Các giải pháp đã sử dụng.

   2.3.1. Một số nguyên tắc khi thiết kế trò chơi học toán:

– Mỗi trò chơi phải củng cố được kiến thức kỹ năng cụ thể trong chương trình (Có thể là kiến thức trọng tâm của một bài hoặc kiến thức hệ thống, tổng hợp của một chương…).

– Các trò chơi phải giúp học sinh rèn luyện kỹ năng toán học, phát huy trí tuệ, óc phân tích, tư duy sáng tạo.

– Trò chơi phải phù hợp với quỹ thời gian 3-5 phút.

– Trò chơi có sức hấp dẫn, thu hút được học sinh, tạo được không khí vui vẻ, thoải mái cho các em.

– Trò chơi dễ thực hiện không cầu kỳ với các em.

– Trò chơi phù hợp với điều kiện thực tiễn: đồ dùng dạy học của giáo viên, học sinh hoặc các phế liệu dễ kiếm.

Trên cơ sở một số nguyên tắc nêu trên và nội dung chương trình môn toán lớp 2, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số trò chơi trong giờ học toán lớp 2 như sau.

   2.3.2. Một số trò chơi học toán:

* Thiết kế các trò chơi học toán cho học sinh lớp 2.

    Trò chơi 1: Trò chơi “ Kết bạn”.

    * Mục tiêu: Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhẩm nhanh các phép tính cộng, trừ các số tròn chục, tròn trăm hoặc nhân, chia.

– Rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, tinh mắt cho học sinh.

     * Chuẩn bị chơi: Giáo viên chuẩn bị thẻ số. Mỗi thẻ đều ghi một phép tính hoặc một kết quả tương ứng với phép tính.

     * Ví dụ : tiết 2: Luyện tập.  Bài 2 (trang 6) sách giáo khoa. Giáo viên chuẩn bị nội dung ghi vào tấm thẻ số như sau:                                

      * Cách chơi: Học sinh lên bảng cầm thẻ số đã ghi phép tính hoặc kết quả. Mỗi em tự quan sát tính nhẩm kết quả hoặc tìm phép tính tương ứng với kết quả ghi trên tấm thẻ số của mình và của bạn.Yêu cầu cả đội vừa lặc lò cò vừa hát cùng cả lớp “ lặc lò cò cho cái giò nó khoẻ, đi xen kẽ cho nó khoẻ cái giò”. Khi giáo viên bất ngờ hô “ tìm bạn! tìm bạn!” các em phải nhanh chóng tìm được bạn cầm tấm thẻ số có ghi kết quả hoặc phép tính tương ứng với kết quả mình cầm. Những bạn tìm đúng, tìm nhanh bạn mình nhất thì được công nhận đúng, bạn nào tìm sai thì phải tính nhẩm lại để tìm đúng bạn mình.

    Sau một lượt nếu còn thời gian giáo viên có thể đổi thẻ lẫn lộn để các em tiếp tục chơi hoặc nhóm khác chơi.

    – Học sinh và giáo viên nhận xét tuyên dương.

* Trò chơi này giáo viên có thể thay đổi hình thức chơi sang Kết  bạn bằng ghép số với phép tính trên bảng. GV có thể tổ chức chơi thi giữa các nhóm xem nhóm nào ghép được nhiều phép tính với kết quả đúng nhanh hơn, chính xác hơn thì nhóm đó thắng cuộc.