SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử lớp 6

1. PHẦN MỞ ĐẦU

I.1 Lý do chọn đề tài : 

 Lịch sử là một trong những môn khoa học rất quan trọng, vì môn Lịch sử giúp các em biết được quá trình phát triển của lịch sử loài người, nhất là biết được quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta qua bốn nghìn năm lịch sử. Bác Hồ đã dạy: “Dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” . 

Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành trung ương Đảng lần thứ hai , khóa VIII đã khảng định : Vai trò của môn Lịch sử , cùng với các môn học khác thuộc khoa học xã hội trong việc hình thành nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ . Tuy nhiên , do chưa quán triệt mục tiêu đào tạo , nên còn có những thiếu sót trong dạy học lịch sử làm giảm sút chất lượng giáo dục của bộ môn .  Những năm gần đây kết quả thi đại học môn lịch sử không chỉ gây buồn phiền cho nhiều người mà còn gây cảm giác bất an cho văn hóa xã hội. Hơn bao giờ hết, chúng ta hiểu rõ rằng, cái nền móng quốc hồn, quốc túy; cái phần cốt lõi tạo nên lòng yêu nước, bản lĩnh dân tộc đang bị lung lay trong trái tim và nhận thức của nhiều thế hệ. Đã đến lúc phải coi đó là mối nguy hiểm thực sự đe dọa đến tương lai của giống nòi. Khắc phục các thiếu sót này cần phải tiến hành đổi mới cả nội dung và phương pháp dạy học : “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo , khắc phục lối truyền thụ một chiều , rèn thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học , đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh.”

Hiện nay trong đa số học sinh ý thức tự học chưa cao, trong các tiết dạy giáo viên chưa đề cao đến vấn đề tự học của học sinh, đó là một trong những phương pháp dạy học mới, giáo viên có vai trò định hướng, chỉ dẫn học sinh về nhà tìm tòi, nghiên cứu và tự học. Trong đề tài này học sinh sẽ thấy được tầm quan trọng về việc tự học của mình và giáo viên thấy được tầm quan trọng trong việc hướng dẫn việc tự học cho học sinh.

        Đa số học sinh hiện nay học theo cách: Thầy giảng ở lớp và cho ghi vở,  rồi học sinh về nhà học theo trong vở, thầy gạch đầu dòng ý nào thì trả lời nguyên văn ý đó, học thuộc từng chữ mà thầy cho ghi . Không có tư duy suy luận và tìm tòi tài liệu. Thông qua các bài kiểm tra của học sinh cho thấy: Bài làm chỉ khép lại ở kiến thức sách vở, thậm chí có em còn không đọc sách giáo khoa để bài làm được phong phú, có em không học bài, không làm bài tập trước khi đến lớp… Do đó khi giáo viên ra đề kiểm tra cho các em  là các em có tư tưởng mở tài liệu, nhìn bài của bạn…

   Vì vậy muốn các em làm bài tốt hơn và học có kết quả cao thì cần hướng dẫn cho các em phương pháp tự học có hiệu quả. Việc này đòi hỏi học sinh phải nổ lực phấn đấu. Giáo viên có vai trò định hướng, học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức, phải xác định vai trò và tầm quan trọng của việc tự học của mình. Cần phải ý thức được rằng: Học để làm gì? Học cái gì? Học như thế nào?

    Về phía học sinh đòi hỏi phải trang bị, tích luỹ cho mình một số kiến thức trên nhiều lĩnh vực. Từ đó trong các tiết học ngoại khoá các em từng bước nhận xét, đánh giá, bàn luận, mổ xẻ, mở rộng vấn đề để có chiều sâu.

Xuất phát từ những lí do chủ yếu trên, qua thực tế công tác và giảng dạy môn Sử ở trường THCS Trần Hưng Đạo, tôi luôn băn khoăn, trăn trở là làm sao để học sinh của mình ngày càng học tập tốt hơn ham thích học hơn và nhất là bộ môn Lịch sử .Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra vấn để để các bạn đồng nghiệp cùng trao đổi là : “Một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử lớp 6” 

I.2 Mục tiêu , nhiệm vụ của đề tài : 

Trong dạy học lịch sử, ngoài việc giúp cho học sinh nắm được kiến thức cơ bản, giáo dục tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, giáo viên còn phải giúp cho học sinh phát triển năng lực nhận thức , khả năng tư duy , biết cách tự lĩnh hội kiến thức . 

Vì vậy chúng ta cần thay đổi cách dạy và học theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, một trong những phương pháp để tích cực hóa hoạt động dạy và học đó là giúp học sinh có khả năng tự học không phụ thuộc thầy, cô cho ghi gì thì học cái đó. 

Trong đề tài này, tôi tập trung đi sâu nghiên cứu việc tự học môn lịch sử của học sinh. Bên cạnh đó tôi phân tích vai trò của giáo viên trong việc giúp học sinh tự học: Như hướng dẫn học sinh tự học ở nhà, cách tìm tài liệu, đọc tài liệu và làm bài kiểm tra như thế nào để đạt chất lượng, hiệu quả mà không bị nhàm chán. Với mong muốn những giải pháp này sẽ giúp học sinh dễ hiểu bài hơn, tiếp thu bài nhanh hơn, nhớ lâu hơn, phát huy được tính tích cực, khả năng tự học của học sinh . 

I.3 . Đối tượng nghiên cứu : 

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử của học sinh khối 6

I.4 . Giới hạn phạm vi nghiên cứu :

Do điều kiện thời gian đề tài chỉ tập trung vào nghiên cứu  một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử cho học sinh khối 6 . Tôi đã thực nghiệm ở khối 6 trường THCS Trần Hưng Đạo gồm có 4 lớp 6A, 6B, 6C, 6D

I.5 . Phương pháp nghiên cứu : 

Nghiên cứu lí thuyết : Nhằm tìm hiểu những vấn đề cơ bản của lí thuyết nâng cao chất lượng dạy học. 

Phương pháp điều tra khảo sát : Tìm hiểu thực trạng dạy học lịch sử .

Phương pháp thực nghiệm sư phạm : Nhằm kiểm định các biện pháp sư phạm đề xuất trong đề tài để khảng định tính đúng đắn, tính giá trị cũng như tinh khả thi của đề tài.

Phương pháp thống kê toán học : Xử lí các số liệu thực nghiệm một cách chính xác, trên cơ sở đó rút ra những kết luận sư phạm . 

II . PHẦN NỘI DUNG .

II.1. Cơ sở lí luận : 

   Môn lịch sử ở trường phổ thông nhằm giúp học sinh có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội. Thế nhưng hiện nay nhìn chung đa số học sinh không còn nhiều ham thích với các môn khoa học xã hội nói chung và nhất là môn Lịch sử nói riêng . Cụ thể như chúng ta đã thấy tình hình hiện nay qua các kì thi đại học, cao đẳng thì số thí sinh thi khối C giảm một cách đáng kể và số thí sinh thi khối C nhưng có điểm môn Sử là 0, 1 đang báo động . 

Qua nhiều năm công tác tại trường THCS Trần Hưng Đạo tôi nhận thấy đa số học sinh không ham thích học môn Lịch sử chiếm tỉ lệ tương đối nhiều . Điều này có nhiều nguyên nhân song không phải do bản thân môn Lịch sử gây ra mà do quan niệm và phương pháp dạy học của chúng ta chưa đáp ứng được nhu cầu của người học . 

Trong quá trình dạy học giáo viên phải định hướng được rằng: “Học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn”. Khi học sinh tiếp thu bài trên lớp muốn nhớ kiến thức được lâu thì phải cho các em thực hành, tự học. Như thế học sinh mới chủ động lĩnh hội được kiến thức: “Tôi nghe tôi biết – Tôi làm tôi hiểu”. Phải cho học sinh thực hành thì học sinh mới hiểu được vấn đề đã biết để khắc sâu kiến thức. Muốn vậy thì phải thúc đẩy các em tự học. Trong quá trình tự học của học sinh, giáo viên phải định hướng cho các em. Như vậy việc tự học của học sinh mới có kết quả cao.

Nếu các em có tài liệu tham khảo nhiều, hướng dẫn các em tự học trên lớp và ở nhà tốt, kiểm tra chặt chẽ việc tự học của học sinh, phối hợp tốt giữa giáo dục gia đình và nhà trường  thì các em sẽ học tập tốt hơn.

1. 2 . Thực trạng :

II.2.a. Thuận lợi – khó khăn : 

     Thuận lợi:

    Về phía giáo viên: Trường Trung học cơ sở Trần Hưng Đạo có đủ giáo viên dạy Lịch sử, được đào tạo chính quy chuẩn và trên chuẩn . Đại đa số giáo viên đều có ý thức nâng cao chất lượng dạy – học , có ý thức tự học, tự rèn luyện , nhiệt tình trong công tác giảng dạy. Giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh . 

Trong giảng dạy đã kết hợp nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy học , việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử đã trở nên thường xuyên, đưa lại hiệu quả tích cực trong giảng dạy lịch sử .  Đồ dùng dạy học của giáo viên được nhà trường quan tâm trang bị đầy đủ tạo ra nhiều thuận lợi cho giáo viên trong dạy – học .  

    Về phía học sinh: Học sinh được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, đồ dùng học tập, phần lớn có ý thức học tập, chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra kể cả các em học sinh yếu kém cũng đã mạnh dạn dơ tay phát biểu ý kiến , nhiều em đã có sự chuẩn bị bài mới ở nhà. Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm đã đưa lại hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức . 

     Khó khăn:

Về phía giáo viên : 

Với đồng lương ít ỏi, khiến một số giáo viên không nhiều tâm huyết với nghề, ít đầu tư cho chuyên môn, đôi khi còn dành thời gian để làm việc nương rẫy .  

Bên cạnh đó vẫn còn một số ít giáo viên chưa tích cực hóa hoạt động của học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ, nắm  vững kiến thức, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe’, “thầy đọc, trò chép”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn sách giáo khoa hoàn toàn.