SKKN Một số thiết kế trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn tiếng Việt lớp 2

1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài:
Tiểu học là bậc học nền móng quan trọng đặt tiền đề cho việc hình thành nhân cách và tri thức của một con người. Người giáo viên như người lái con đò tìm đến những chân trời tri thức, đưa các em đến với những kiến thức đầu tiên bỡ ngỡ, tò mò, thú vị nhưng cũng đầy áp lực. Vì thế người giáo viên Tiểu học có vai trò rất quan trọng trong việc dìu dắt các em từng bước đi trên dòng sông tri thức ấy. Mỗi giáo viên có một sự lựa chọn phương pháp dạy học riêng nhưng mục tiêu cuối cùng và kết quả thu được là thành quả của các cô, cậu học trò. Có lẽ vì thế mà chất lượng học sinh luôn là điều giáo viên phải trăn trở, suy nghĩ, tìm tòi, nghiên cứu tìm ra giải pháp, kinh nghiệm hay phù hợp với đối tượng học sinh, với từng môn học để sử dụng vào giảng dạy đạt hiệu quả.
Qua nhiều năm giảng dạy học sinh khối 1, khối 2 tôi nhận thấy một thực tế là các em thường yêu thích giờ học môn Toán hơn giờ học các phân môn Tiếng việt. Tôi thiết nghĩ có lẽ vì trong các giờ học Toán các em được làm việc với những đồ dùng trực quan là vật thật như: que tính, mô hình, đồ vật…và trong hầu hết các tiết học đều có hoạt động tổ chức trò chơi trong phần bài tập. Còn với các phân môn Tiếng Việt đồ dùng thường là tranh ảnh mô phỏng, minh họa trừu tượng và trong các tiết học việc giáo viên sử dụng trò chơi rất hạn chế. Cũng có lẽ vì có rất ít tài liệu, sách vở viết về trò chơi liên quan đến phân môn Tiếng Việt nên vận dụng vốn trò chơi ít ỏi lặp đi lặp lại trong nhiều bài học sẽ gây sự nhàm chán mà không đạt được hiệu quả như mong muốn dẫn đến giáo viên ít khi sử dụng trò chơi.
Với những điều suy nghĩ và trăn trở mong muốn đưa trò chơi học tập vào các phân môn Tiếng Việt để giúp cho những kiến thức lý thuyết cứng nhắc sẽ sinh động, hấp dẫn hơn dưới hình thức trò chơi học tập nhằm đưa kết quả học tập của các em đi lên và làm tăng thêm tình cảm của các em đối với môn Tiếng Việt. Tôi đã dành thời gian nghiên cứu tài liệu, nghiên cứu thực tế về đối tượng học sinh và nội dung chương trình các phân môn Tiếng Việt lớp 2 nhằm đưa ra một số kinh nghiệm thông qua sáng kiến:
“Một số thiết kế trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt lớp 2D trường Tiểu học Tân Thành 1”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Trong quá trình dạy học trên lớp tôi nhận thấy học sinh còn rất thụ động, chưa ham học, việc học tập còn phụ thuộc vào sự hướng dẫn của giáo viên. Với mong muốn giúp học sinh chủ động hơn trong việc học, tăng sự hấp dẫn của tiết học và học sinh yêu thích các giờ học. Tôi đã dựa trên thực trạng dạy và học các phân môn Tiếng Việt nghiên cứu, tìm tòi thiết kế một số trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt tại lớp 2D trường Tiểu học Tân Thành 1.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng dạy và học các phân môn Tiếng Việt lớp 2.
Những biện pháp thiết kế trò chơi phù hợp với nội dung giảng dạy các phân môn Tiếng việt lớp 2.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp nghiên cứu lý thuyết.
– Phương pháp trực quan.
– Phương pháp thực nghiệm.
– Phương pháp điều tra, khảo sát, thống kê.
– Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của việc thiết kế trò chơi học tập các phân môn Tiếng Việt lớp 2.
Trong thời đại hiện nay việc học đang trở thành áp lực không chỉ bởi đủ loại kiến thức trong cùng một buổi học mà còn bởi những nội dung kiến thức mới lạ và khô khan. Vì vậy việc giải bài toán tìm ra giải pháp để học sinh có thể “học mà chơi-chơi mà học” giảm áp lực căng thẳng là việc mà tất cả giáo viên vẫn đang làm và nghiên cứu.
Ở bậc học Tiểu học hiện nay việc sử dụng các loại trò chơi ngôn ngữ vào hoạt động dạy học là một phương pháp giảng dạy có hiệu quả. Trò chơi học tập giúp các em được giải trí song vẫn hoàn thành được mục tiêu bài học, củng cố kiến thức, kĩ năng cho các em. Các em tự tìm phương án để giải quyết những vấn đề đưa ra trong trò chơi, kích thích sự chú ý của học sinh nhằm hoàn thành nhiệm vụ, từ đó việc chiếm lĩnh kiến thức của học sinh đạt được một cách nhẹ nhàng.
Theo nguyên vụ trưởng vụ Tiểu học Lê Tiến Thành: Sử dụng trò chơi học tập đúng nội dung và mục đích góp phần dạy học theo định hướng hoạt động lấy học sinh làm trung tâm, làm cho giờ học nhẹ nhàng, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh tiểu học và đạt hiệu quả cao, phù hợp với những yêu cầu chỉ đạo chuyên môn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. [1]
Để thiết kế được trò chơi học tập giáo viên cần hiểu được khái niệm trò chơi và trò chơi học tập.
Trò chơi là một hoạt động tự nhiên và cần thiết nhằm thỏa mãn những nhu cầu giải trí đa dạng của con người. Trò chơi còn là một phương pháp giáo dục thực hành hiệu nghiệm nhất đối với việc hình thành nhân cách, trí lực của trẻ em. Bên cạnh đó trò chơi là một phương tiện giáo dục và giải trí giúp cho cá nhân được rèn luyện, tập thể có được bầu không khí vui vẻ, thân ái và thông cảm.[2]
Trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi trong đó mục đích của trò chơi là truyền tải mục tiêu của bài học. Luật chơi, cách chơi thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học tập có sự hợp tác và tự đánh giá.[3]
Hiểu được bản chất, vai trò và tác dụng của trò chơi, trò chơi học tập nhằm áp dụng hiệu quả nhất cho các môn học. Việc sử dụng trò chơi học tập dành cho môn Tiếng Việt như thế nào để đạt được mục tiêu giáo dục mới là vấn đề cần thiết đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu nội dung bài dạy và thiết kế phù hợp.
2.2.Thực trạng của việc thiết kế và sử dụng trò chơi học tập các phân môn Tiếng Việt trong giảng dạy tại lớp 2D trường Tiểu học Tân Thành 1.
Trường tiểu học Tân Thành 1 nằm ở phía Nam huyện Thường Xuân, là một trường thuộc xã miền núi vùng đặc biệt khó khăn, kinh tế phát triển chậm, trình độ dân trí không đồng đều, số học sinh thuộc diện hộ nghèo còn nhiều, địa bàn rộng. Nhà trường có 3 khu lẻ (đó là khu Thành Lợi, Thành Đon và Thành Lai) và 1 khu trung tâm nằm cách xa nhau khiến cho việc đi lại và học hỏi chuyên môn gặp nhiều khó khăn.
Nhiều năm trở lại đây được sự quan tâm của đảng ủy, chính quyền xã Tân Thành cùng với sự chỉ đạo sát sao của phòng giáo dục và đào tạo huyện Thường Xuân, sự nỗ lực phấn đấu của tập thể cán bộ, giáo viên nhà trường mà chất lượng giáo dục có rất nhiều chuyển biến, tỷ lệ học sinh Hoàn thành tốt và Hoàn thành ngày một tăng, tỷ lệ học sinh Chưa hoàn thành giảm xuống đáng kể, đặc biệt là nhà trường không có hiện tượng học sinh bỏ học. Tuy nhiên thực tế để nâng cao chất lượng toàn diện đáp ứng được yêu cầu mới của giáo dục trong giai đoạn hiện nay nhà trường cần phải nỗ lực hơn nữa trong việc đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường công tác bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ giáo viên để nâng cao chất lượng giờ dạy. Một trong các yếu tố cốt lõi để nâng cao chất lượng giờ dạy đòi hỏi người giáo viên phải có tâm với nghề, không ngừng tự học, tự bồi dưỡng vừa dạy học vừa nghiên cứu trên thực tế để tìm ra cách làm hay, phương pháp dạy học hiệu quả nhất.
Năm học ……… được sự phân công của Ban giám hiệu nhà trường tôi chủ nhiệm và giảng dạy lớp 2D khu Thành Đon. Qua nắm bắt tình hình và khảo sát cho thấy mặt bằng về chất lượng học sinh chưa cao, học sinh sau kì nghỉ hè đã có hiện tượng đọc, viết chậm. Học sinh còn rụt rè, thiếu tự tin trong giao tiếp, thụ động trong học tập, đó là vấn đề nan giải khiến bản thân tôi lo lắng. Tôi luôn tâm niệm học sinh chưa đạt kết quả cao trong học tập đa phần do đọc viết chưa tốt, chưa có khả năng diễn đạt. Vì thế để học sinh hiểu bài trước hết học sinh cần phải đọc viết tốt,mạnh dạn, tự tin trao đổi với bạn bè, thầy cô. Để giúp học sinh có thể thực hiện được những điều này giáo viên cần sáng suốt tìm phương án giải quyết vấn đề. Bản thân tôi tìm thấy mấu chốt của vấn đề này là do chất lượng môn Tiếng Việt còn thấp. Những năm học vừa qua việc giảng dạy các phân môn Tiếng Việt còn gặp nhiều khó khăn, bất cập, nguyên nhân cơ bản là:
Khi giảng dạy phân môn Tập đọc đa số giáo viên sử dụng đồ dùng phục vụ cho tiết học là những kênh hình trong sách giáo khoa, trong tiết học giáo viên chủ yếu chú trọng đến luyện đọc còn phần tìm hiểu bài đa số sử dụng phương pháp truyền thống là hỏi đáp ( giáo viên hỏi câu hỏi sách giáo khoa, học sinh trả lời). Vì vậy kết quả sau mỗi tiết học dù giáo viên thực hiện hết yêu cầu của bài nhưng những kiến thức về nội dung, kĩ năng của học sinh đạt được sơ sài. Sau mỗi tiết học học sinh uể oải, không có hứng thú cho tiết học sau. Hầu như việc sử dụng trò chơi học tập dành cho phân môn này là chưa có.
Với phân môn Kể chuyện cũng bị ảnh hưởng nhiều từ tiết Tập đoc vì các tiết Kể chuyện có nội dung giống bài tập đọc .Mức độ đòi hỏi cao hơn học sinh phải dùng lời, khả năng ghi nhớ, diễn đạt của mình để kể lại câu chuyện. Nhưng ở tiết Tập đọc học sinh không nắm chắc nội dung khi học kể chuyện sẽ vướng mắc rất nhiều.
Trong chương trình Tiếng Việt lớp 2 phân môn Luyện từ và câu được dàn trải nội dung, yêu cầu dưới dạng các bài tập. Đa số giáo viên chọn giải pháp giao bài và chữa bài thực hiện theo hình thức đồng loạt nên hiệu quả giờ dạy chưa cao.Học sinh thụ động theo hướng dẫn của giáo viên nên học sinh tiếp thu bài chưa tốt.
Đối với môn Tập làm văn là môn học khó nhất với học sinh lớp 2 vì khả năng cảm thụ văn, trí tưởng tượng còn giới hạn. Khả năng dùng câu từ để diễn đạt ý còn hạn chế.
Nhìn chung trong các tiết Tiếng Việt ở lớp 2 giáo viên chủ yếu quan tâm nhiều đến việc luyện đọc, luyện viết và giúp các em hoàn thành các bài tập bằng các phương pháp truyền thống như: hỏi đáp, quan sát, thuyết trình… miễn sao hoàn thành nội dung bài học, chưa quan tâm đúng mức đến việc học của học sinh, chưa phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh trong việc khai thác bài. Giáo viên còn làm việc nhiều, nói nhiều trong các tiết học. Sau mỗi tiết học học sinh thường mệt mỏi, căng thẳng vì phải tiếp thu một lượng kiến thức lớn. Học sinh chưa hứng thú trong các tiết học, hiệu quả học tập không cao.
Qua khảo sát cụ thể ở lớp 2D chất lượng môn Tiếng Việt tôi nhận thấy tình trạng học sinh đọc, viết chậm còn tồn tại, số lượng học sinh chưa hoàn thành còn nhiều cụ thể như sau:
Thời điểm
Tổng số HS
Kết quả đạt được môn
Tiếng Việt

Ghi chú

Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
TL
SL
TL
SL
TL

Đầu năm
16
1
6,25
9
56,25
6
37,5

* Tóm lại: Để nâng cao chất lượng giảng dạy giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học, hình thức tổ chức. Lựa chọn giải pháp phù hợp khắc phục những tồn tại nêu trên là những băn khoăn, suy nghĩ, trăn trở và đắn đo. Để giải quyết vấn đề mỗi giáo viên lựa chọn cho mình một cách giải quyết, bản thân tôi lựa chọn giải pháp đưa trò chơi học tập vào các phân môn Tiếng Việt.
Tuy nhiên hiện nay trong hầu hết các tài liệu tham khảo hay sách thiết kế, sách giáo viên rất ít thiết kế trò chơi dành cho phân môn Tiếng Việt. Một số thiết kế trò chơi không phù hợp với học sinh vùng khó khăn nên sử dụng sẽ gặp nhiều vướng mắc. Có những trò chơi đồ dùng chuẩn bị rất khó tìm, mất nhiều thời gian làm, hết nhiều kinh phí nên giáo viên hạn chế sử dụng. Nghiên cứu những thực trạng đó tôi mạnh dạn đề xuất một số thiết kế trò chơi sau giúp giáo viên có thể vận dụng dễ dàng và hiệu quả vào giảng dạy các phân môn Tiếng Việt.
2.3. Đề xuất một số thiết kế trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt lớp 2D trường Tiểu học Tân Thành 1
Đưa trò chơi vào quá trình dạy học là biến việc học trên lớp của học sinh thành một cuộc chơi. Thông qua việc vui chơi mà học sinh tiếp thu được kiến thức mới một cách nhẹ nhàng, không gây áp lực.
Để các trò chơi học tập thực sự có hiệu quả thì giáo viên cần phải căn cứ vào nội dung chương trình sách giáo khoa, bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng, dựa vào các tài liệu tham khảo, các kênh thông tin có liên quan, kinh nghiệm giảng dạy của bản thân để thiết kế.