SKKN Một vài kinh nghiệm về vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy phân môn Tiếng Việt lớp 6 (Mô hình trường học mới Việt Nam)

1. PHẦN MỞ ĐẦU: 

I.1. Lý do chọn đề tài.

Vấn đề dạy và học có hiệu quả là vấn đề luôn được quan tâm hàng đầu trong giáo dục.Đặc biệt trong tình hình xã hội hiện nay,đất nước ta đã và đang hội nhập với thế giới, đòi hỏi người học phải có tri thức thực sự mới đáp ứng được yêu cầu xã hội. Chính vì thế nên theo sự chỉ đạo của Bộ giáo dục và đào tạo, toàn ngành giáo dục đã và đang đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các bậc học theo hướng phát huy tính tích cực của người học, tập trung vào hoạt động học của học sinh.Từ năm học ……….., Bộ giáo dục đang thực hiện thí điểm về mô hình trường học  mớiViệt Nam (VNEN)đối với cấp THCS. Theo sách hướng dẫn học Ngữ văn VNEN so với chương trình hiện hành thì chương trình sách hướng dẫn học Ngữ văn VNEN có nhiều thay đổi về phương pháp dạy học. Do đó đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy học tích cực, phù hợp với yêu cầu của chương trình mới mà Bộ Giáo dục & Đào tạo đang thí điểm. Phân môn tiếng Việt trong sách hướng dẫn học Ngữ văn 6(VNEN) được sắp xếp và giảng dạy không quá khó đối với sự lĩnh hội tri thức của học sinh. Thế nhưng làm sao khi lên lớp giáo viên phải truyền thụ kiến thức để học sinh nắm được một cách chắc chắn, đầy đủ kiến thức cần thiết thì đòi hỏi người giáo viên phải nỗ lực rất nhiều.Làm được điều này,được xem là thành công đối với người giáo viên. Từ thực tiễn đó, để hướng dẫn học sinh học tập tốt từng tiết học ở phân môn tiếng Việt trong sách hướng dẫn học Ngữ văn 6(V NEN), giáo viên phải sử dụng phương pháp nào, phải tìm tòi, nghiên cứu, tích luỹ tri thức ra sao để truyền thụ cho học sinh đạt hiệu quả cao thì không phải là vấn đề đơn giản đối với từng giáo viên. Chính vì lý do trên tôi đã chọn đề tài “Một vài kinh nghiệm về vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy phân môn Tiếng Việt lớp 6 (Mô hình trường học mới Việt Nam) ở trường THCS Tô Hiệu”.Trong phạm vi nghiên cứu khoa học này, tôi đi sâu tìm hiểu phương pháp đổi mới cách dạy học phân môn tiếng Việt lớp 6 (VNEN) trong môn Ngữ văn cho học sinh THCS theo hướng tích cực. Tôi đã quyết định chọn đề tài này để trước hết là bản thân có điều kiện khái quát nâng cao chuyên môn sau thời gian nghiên cứu áp dụng và qua đây mong được chia sẻ với đồng nghiệp cùng quan tâm để góp phần nâng cao chất lượng chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn  trong phạm vi nhà trường THCS.

I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.

* Mục tiêu:Trên cơ sở tìm hiểu lí luận và thực tiễn việc dạy học Ngữ văn trường THCS, đề tài đi sâu nghiên cứu, đề xuất một số biện pháp đổi mới việc dạy học phân môn tiếng Việt theo hướng tích cực. Giúp giáo viên có được những định hướng cần thiết để triển khai dạy học theo phương pháp mới có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.Giúp học sinh tự tin, tích cực, yêu thích môn học.

* Nhiệm vụ : Để đạt được mục tiêu trên, tôi xác định nhiệm vụ nghiên cứu chính như sau:

– Xác định cơ sở lí luận của việc đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn theo hướng tích cực.

– Điều tra, quan sát thực tế việc dạy học văn ở trường nói chung, việc dạy phân môn tiếng Việt nói riêng.

– Đề xuất một số biện pháp vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong việc sử dụng câu hỏi, cách thứctổ chức triền khai bài giảng thuộc phân môn tiếng Việt trong chương trình Ngữ văn 6 (VNEN).

– Triển khai thực nghiệm sư phạm để khẳng định tính khả thi của đề xuất vận dụng phương pháp đổi mới việc dạy phân môn tiếng Việt trong môn Ngữ văn cho học sinh THCS. Trên cơ sở thực nghiệm sẽ tiến hành phân tích, nhận xét, đánh giá để có những kiến nghị và giải pháp cụ thể cho hướng nghiên cứu tiếp theo.

I.3. Đối tượng nghiên cứu :

Sáng kiến kinh nghiệm này tập trung giới thiệu một số phương pháp dạy học phân môn tiếng Việt thuộc chương trình Ngữ văn 6 (VNEN) có hiệu quả và cách chọn lọc các hình thức dạy học tích cực phù hợp.

I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu :

Chỉ ra một số kinh nghiệm vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy phân môn Tiếng Việt trong chương trình Ngữ văn 6(VNEN). Đồng thời thực hiện hóa một phần những định hướng về sử dụng phương pháp dạy học tích cực khi dạy phân môn tiếng Việt trong chương trình Ngữ văn 6(VNEN) qua việcsoạn thảo kế hoạch dạy học mà bản thân đã và đang giảng dạy thực nghiệm tại lớp 6a1(VNEN) trường THCS Tô Hiệu, năm học ………..

I.5. Phương pháp nghiên cứu:

Làm đề tài này, tôi đã vận dụng nhiều phương pháp. Dưới đây là những phương pháp chủ yếu:

1. Phương pháp thống kê: Qua việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chuẩn kiến thức kĩ năng, giáo viên thống kê kết quả thu được và so sánh.
2. Phương pháp thực nghiệm qua giảng dạy: Thông qua các tiết dạy của bản thân để xem xét, đánh giá.
3. Phương pháp đối chiếu, so sánh để thấy được kết quả trong thực tiễn.
4. Phương pháp quan sát: Quan sát học sinh lĩnh hội kiến thức thông qua tiết dạy của bản thân kết hợp với việc dự giờ thăm lớp của đồng nghiệp.
5. Phương pháp phân tích, tổng hợp. 
6. PHẦN NỘI DUNG: 

II.1.Cơ sở lý luận:

Để đi sâu vào nghiên cứu đề tài này, trước hết ta tìm hiểu về khái niệm “Tích cực”.Khái niệm này có các cách hiểu như sau:

“1. Có tác dụng khẳng định, thúc đẩy sự phát triển; Nhân tố tích cực, mặt tích cực của vấn đề.

2. Tỏ ra chủ động, có những hoạt động tạo ra sự biến đổi theo hướng phát triển.
3. Tỏ ra nhiệt tình, đem hết khả năng, tâm trí vào công việc.” [Hoàng Phê (chủ biên) ( 2008), Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng,  tr.1217]

Như vậy, nội hàm khái niệm “tích cực” đã chỉ rõ bản chất của chủ thể – hoạt động; chỉ tính chất, thái độ tham gia vào hoạt động, nhấn mạnh tính chủ động, tự giác, nhu cầu, tính phát triển; sự nhiệt tình, dấn thân của chủ thể. Do đó, thước đo của tính tích cực không chỉ thể hiện ở những hoạt động bề nổi mà quan trọng chính là sự vận động của tâm lí nhận thức bên trong tạo nên sự vận động, phát triển. 

Vậy phương pháp dạy học tích cực là gì?Phương pháp dạy học tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động , sáng tạo của người học. Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, tức là tập kết vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập kết vào phát huy tính tích cực của người dạy.

 Trong những năm gần đây, vấn đề dạy học theo hướng tích cực luôn được chú trọng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 của BCH TW Đảng khoá VIII nêu rõ: “Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học”, “phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, bồi dưỡng lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Qua đó ta thấy được bộ giáo dục và đào tạo đã khẳng định rất rõ tầm quan trọng của việc không ngừng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực cho phù với đối tượng học sinh, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. 

   Dạy học theo hướng “Tích cực hoá” lấy hoạt động học tập của học sinh làm trung tâm, vai trò của người thầy là người tổ chức – chủ đạo, học trò là người chủ động khám phá – lĩnh hội kiến thức. Vấn đề dạy học theo hướng tích cực là nội dung quan trọng không thể thiếu trong việc đổi mới thay sách, đổi mới phương pháp giảng dạy trong nhà trường hiện nay. Đặc biệt là trong chương trình thí điểm VNEN đã được biên soạn rất cụ thể để hướng người dạy thực hiện đúng phương pháp dạy học tích cực. Vì vậy đòi hỏi người dạy phải linh hoạt vận dụng nhiều biện pháp, thao tác, kỹ năng để giảng dạy tốt hơn. Song việc đổi mới phương pháp quá còn mới mẻ, còn khó khăn  đối với giáo viên vì chương trình thí điểm VNEN THCS mới chỉ thực hiện được chưa đầy hai năm. Giáo viên thực sự là rất bỡ ngỡ và gặp không ít khó khăn khi giảng dạy. Đặc biệt đối với môn Ngữ văn giáo viên phải giảng dạy tích hợp ba phân môn là Văn – Tiếng Việt – Tập Làm Văn nên việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực phải thật sự khéo léo thì mới tổ chức cho học sinh hoạt động để lĩnh hội tri thức được. Trong đó đối với phân môn tiếng Việt trong phân phối chương trình không nhiều tiết nhưng không phải vì thế mà chúng ta không quan tâm đến phân môn này. Giảng dạy tiếng Việt làm sao đạt được hiệu quả để học sinh không nhàm chán, ngược lại học sinh ham học phân môn này đó chính là điều trăn trở của mỗi giáo viên khi lên lớp.