SKKN Rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh trong môn sinh học lớp 7

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài:

Trong mấy thập kỷ gần đây, cùng với sự tiến bộ của các ngành khoa học cơ bản, sự bùng nổ thông tin, khoa học công nghệ phát triển như vũ bão lí luận dạy học có những bước tiến đáng kể. Sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước gắn liền với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, đòi hỏi sự đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục, đặc biệt là đổi mới phương pháp dạy học. Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho người học có được phương pháp kĩ năng, thói quen ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập được nhân lên gấp bội, vì vậy người ta nhấn mạnh năng lực tự học.

Qua nhiều năm giảng dạy bộ môn sinh học và dạy đội tuyển học sinh giỏi ở các khối lớp của trường THCS Lương Ngoại và hiện nay chuyển về trường chất lượng cao THCS thị trấn Cành Nàng của huyện Bá Thước, bản thân tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm. Đó là, nếu người thầy truyền đạt kiến thức theo phương pháp thụ động, thầy giảng trò ghi sang phương pháp học tập chủ động, tích cực. Dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống và tư duy phân tích, tổng hợp, phát triển năng lực cho mỗi cá nhân học sinh, lí thuyết đi đôi với thực hành, đó chính là yếu tố quyết định đến sự thành công trong quá trình dạy và học, là cơ sở phát huy năng lực tự học cho các em sau này.

Trong bộ môn sinh học được học ở bậc THCS, đặc biệt là môn sinh học 7, cung cấp cho các em hiểu biết cơ bản về sinh giới, để bảo vệ phát triển tài nguyên sinh vật, bảo vệ môi trường, giữ gìn sức khỏe và làm giàu cho tổ quốc. Mặt khác môn sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm, kiến thức gắn liền với đời sống thưc tiễn. Chính vì vậy việc rèn luyện cho học sinh các kĩ năng tự học, tự nghiên cứu là rất cần thiết, xuất phát từ lí do trên, tôi xin nêu một số kinh nghiệm: “ Rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh trong môn sinh học lớp 7 ở  trường THCS thị trấn Cành Nàng”.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Nâng cao hiệu quả tự học của học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát hiện nguồn học sinh giỏi cho các lớp trên.

1.3. Đối tượng nghiên cứu: 

 Rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh trong môn sinh học lớp 7 ở  trường THCS thị trấn Cành Nàng.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

+ Phương pháp khảo sát thực tế.

+ Phương pháp thống kê, đối chứng

+ Phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp.

2. NÔI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

1. . Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động.

Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh có nghĩa là phải thay đổi cách dạy và cách học. Chuyển cách dạy thụ động, truyền thụ một chiều “đọc- chép”, giáo viên làm trung tâm sang cách dạy lấy học sinh làm trung tâm hay còn được gọi là dạy và học tích cực. Trong cách dạy này học sinh là chủ thể hoạt động, giáo viên là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn, tạo nên sự tương tác tích cực giữa người dạy và người học. 

Tự học là yếu tố quyết định chất lượng học tập, chất lượng đào tạo. Nó là con đường tối ưu để sớm đưa sự nghiệp giáo dục và nền kinh tế nước ta tiến kịp các nước trong khu vực và trên thế giới. Thực tế giảng dạy cho thấy dù giáo viên có dạy giỏi, có kiến thức sâu rộng và trình độ nghiệp vụ vững vàng đến mấy, nếu học sinh không chịu khó học tập, đào sâu suy nghĩ, mở rộng thêm kiến thức bằng cách học tập độc lập thì chất lượng học tập cũng không thể cao. Trong điều kiện học tập ở nhà trường như nhau nhưng kết quả học tập của học sinh khác nhau rõ rệt, điều đó phần lớn là do khả năng tự học của mỗi học sinh.  

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

Môn Sinh học nói chung, môn sinh học 7 nói riêng ở trường THCS thị trấn Cành nàng được quan tâm, chú trọng như các môn học khác. Tuy nhiên chất lượng bộ môn chưa cao, việc học tập của học sinh chủ yếu tập trung nhiều ở tiếp thu trong bài giảng của thầy, chưa phát huy được vai trò của tự học của học sinh. Vì vậy tôi đã tiến hành khảo sát học sinh khối 7 ở trường THCS thị trấn Cành Nàng để kiểm tra thực trạng việc học tập của học sinh trong năm học …………qua 2 bảng sau:

Bảng 1: Kết quả khảo sát về tính tích cực của học sinh 

Bảng 2: Khảo sát kết quả học tập môn sinh khối 7

Phân tích kết quả khảo sát cho thấy:

– Tỉ lệ học sinh tích cực học tập ở nhà thấp: chuẩn bị bài và làm bài tập ở nhà còn sơ sài. Khả năng vận dụng để giải quyết các tình huống thực tiễn chậm. Tinh thần học tập trên lớp chưa phát huy được tính tích cực.

– Chất lượng các bài kiểm tra thấp: tỉ lệ học sinh xếp loại giỏi ít, tỉ lệ trung bình, yếu cao.

2.2.1. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên.

2.2.1.1. Nguyên nhân khách quan.

– Mặt trái của sự phát triển xã hội hiện đại, sự bùng nổ công nghệ thông tin: Các mạng xã hội, các trò chơi điện tử… đã lôi cuốn nhiều học sinh tham gia, lâu dần  dẫn đến nghiện, đã  ảnh hưởng lớn đến quá trình học tập.

– Tâm lí lứa tuổi học sinh THCS.

– Cấu trúc chương trình SGK nhiều chổ, nhiều bài chưa phù hợp.

– Điều kiện trang thiết bị giảng dạy của nhà trường còn thiếu, đặc biệt là hệ thống tranh, đồ dùng thực hành, thí nghiệm.

– Môn Sinh học chưa được nhiều học sinh quan tâm, đầu tư học tập.

2.2.1.2 Nguyên nhân chủ quan.

– Bản thân học sinh chưa yêu thích môn học, chưa chăm học, chưa hăng say  trong học tập.

– Học sinh chưa được sự hướng dẫn, rèn luyện các kĩ năng tự học.