SKKN Sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học phần Văn bản cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn 7

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài

Mục tiêu giáo dục của Đảng và nhà nước ta là “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Đặc biệt trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay thì việc đào tạo để học sinh trở thành những con người phát triển toàn diện về nhân cách, trí tuệ, thể chất là một yêu cầu cấp thiết đặt ra cho toàn xã hội nói chung và ngành Giáo dục nói riêng.

         Môn Ngữ văn có một vị trí rất quan trọng trong hệ thống các môn học ở nhà trường phổ thông. Nó góp phần hình thành những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương gia đình, bạn bè; có lòng yêu nước; biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu, cái ác. Trong những năm gần đây, việc đổi mới phương pháp dạy học đã trở thành yêu cầu thiết yếu của mọi hoạt động giáo dục. Trên cơ sở tiếp thu những thành tựu của lí luận dạy học hiện đại trên thế giới, các nhà nghiên cứu lí luận dạy học Việt Nam đã nghiên cứu và đưa ra các định hướng đổi mới về phương pháp dạy học: “Thống nhất theo tư tưởng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”. Học sinh tự giác, chủ động tìm tòi, phát hiện kiến thức, tiếp thu vấn đề và có ý thức vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức, kĩ năng đã thu nhận được.

Đối với môn Ngữ văn, vấn đề phương pháp càng có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt khi dạy phần Văn bản (phần Văn học theo tên gọi cũ). Một thực tế mà hầu hết các giáo viên dạy Văn đều nhận thấy là: Dạy phần Văn bản rất khó. Dạy đúng, đủ, chính xác đã là vấn đề không phải luôn dễ dàng: dạy để cho hay, học sinh học hào hứng càng khó hơn. Tuy nhiên, không phải vì thế mà việc dạy phần Văn bản trở nên bế tắc. Cùng một Văn bản vẫn có giáo viên dạy tốt và ngược lại. Rõ ràng vấn đề mấu chốt chính là ở phương pháp. Trước mỗi Văn bản cụ thể, giáo viên cần phải chọn và kết hợp một cách linh hoạt các phương pháp khác nhau. Trong đó, “so sánh” trở thành một phương pháp cần thiết, hữu ích khi dạy – học phần Văn bản của môn Ngữ văn.

Từ những suy nghĩ đó, tôi quyết định chọn “Sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học phần Văn bản cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn 7 ở trường PTDTBT THCS Xuân Lẹ” làm đề tài nghiên cứu để cùng tìm ra giải pháp hữu hiệu nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn 7 cho học sinh cùng khu vực.

1.2. Mục đích nghiên cứu

          Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Ngữ văn ở trường PTDTBT THCS Xuân Lẹ, tôi luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao được chất lượng của bộ môn cho phù hợp với xu thế đi lên của xã hội?. Qua nhiều năm giảng dạy ở tất cả các khối lớp cũng như các đối tượng học sinh khác nhau, tôi đã vận dụng nhiều phương pháp và tự rút ra được một số kinh nghiệm nhất định cho bản thân mình đặc biệt là kinh nghiệm “Sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học phần Văn bản cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn 7”. Tôi hi vọng rằng bằng những kinh nghiệm đó, mình có thể đóng góp một phần nhỏ bé để phục vụ cho sự nghiệp giáo dục của nhà trường ngày càng vững mạnh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

          Đối tượng nghiên cứu cụ thể của sáng kiến này là học sinh khối 7 trường PTDTBT THCS Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

        – Phương pháp tìm hiểu qua thực tế giảng dạy.

       – Phương pháp quan sát.

        – Phương pháp so sánh.

        – Phương pháp thống kê, tổng kết rút kinh nghiệm. 

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

       Dạy – học Ngữ văn được coi là một môn khó trong xã hội hiện đại. Với thực tế tâm lí học sinh rất ngại học Ngữ văn do các em có điều kiện tiếp xúc với các phương tiện thông tin hiện đại đem lại nguồn thông tin nhanh chóng. Từ đó các em nảy sinh tâm lí ngại đọc Văn và học Ngữ văn. Tuy nhiên, các phương tiện thông tin nhanh thường mang lại cho các em những kiến thức rất hời hợt và không mang lại hiệu quả giáo dục cao. Vì thế, việc dạy học Ngữ văn trong nhà trường vẫn giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong việc giáo dục và hình thành nhân cách cho học sinh.

Trong quá trình dạy học Ngữ văn, tôi nhận thấy việc áp dụng phương pháp dạy học mới với các hình thức dạy học của nó đã đem lại những hiệu quả rõ rệt khiến các em tránh được tâm lí ngại học và yêu thích bộ môn này hơn.

Tuy nhiên, việc áp dụng các hình thức dạy học mới vào quá trình giảng dạy vẫn còn nhiều khó khăn, đòi hỏi tôi phải tiếp tục tìm tòi, vận dụng các phương pháp mới để việc dạy học có được những kết quả khả quan hơn và tôi đã đặc biệt chú ý đến việc “Sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học phần Văn bản cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn 7”. 

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

          Thực trạng dạy học phần văn bản môn Ngữ văn ở hầu hết các trường THCS hiện nay cho thấy: để luôn dạy tốt phần Văn bản là một việc tương đối khó khăn đối với một giáo viên nhất là những giáo viên mới vào ngành, chưa có nhiều kinh nghiệm hoặc những giáo viên hạn chế về năng lực sư phạm Văn. Thực chất cái khó không phải là vấn đề khai thác kiến thức tác phẩm. Điều này các giáo viên có thể thực hiện được. Vấn đề là làm sao có thể truyền đạt được một cách suôn sẻ những đơn vị kiến thức của bài học theo yêu cầu đặt ra, đồng thời khơi dậy được sự hào hứng, tích cực sự đồng cảm của học sinh. Cũng từ thực trạng trên cho thấy rằng: Ở những giờ dạy Văn bản chưa được tốt chủ yếu là do người dạy chưa sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học. Đặc biệt ít có sự liên hệ so sánh, nếu có thì mới chỉ có ở mức độ sơ sài, vì chưa thấy được tác dụng của việc sử dụng phương pháp so sánh khi dạy học phần Văn bản. Việc giáo viên ít sử dụng phương pháp so sánh cùng với các phương pháp khác làm cho giờ học trở nên buồn tẻ, khô khan, kém linh hoạt đặc biệt không phát huy được tốt năng lực tư duy, sự hào hứng, tích cực của học sinh, ảnh hưởng đến hiệu quả của giờ dạy – học phần Văn bản. Ngoài ra còn do tồn tại một số thực trạng sau:

2.2.1.  Từ phía giáo viên

– Phương pháp giảng dạy chưa thực sự phù hợp với một bộ phận không nhỏ học sinh yếu kém dẫn đến chất lượng chưa cao.

– Do điều kiện khách quan nên việc sử dụng đồ dùng dạy học, phương pháp trực quan vào tiết học hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tiếp thu bài của học sinh.

– Thời lượng hạn chế nên rất khó cho giáo viên trong việc theo sát,  kèm cặp từng học sinh trong một tiết dạy.

2.2.2.  Từ phía học sinh 

– Một số học sinh vì lười học, chán học nên không chuẩn bị tốt tâm thế cho giờ học văn.

– Vì trường nằm trên địa bàn thuộc vùng kinh tế khó khăn, hầu hết gia đình học sinh đều làm ruộng hoặc làm vườn nên các em phải phụ giúp gia đình ngoài giờ lên lớp, ít có thời gian học.

– Đời sống văn hóa tinh thần ngày một nâng cao, một số nhu cầu giải trí như xem ti vi, chơi game, . . . ngày càng nhiều làm cho một số em chưa có ý thức học bị lôi cuốn, sao nhãng việc học.

            Nhận thức được việc cần phải giải quyết các vấn đề tồn tại ở trên khi thực hiện giảng dạy bộ môn Ngữ văn 7, cùng với phương pháp  này chính là tiền đề và là cơ sở để giải quyết các khó khăn vướng mắc của học sinh khi học phần văn bản nên tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và viết thành sáng