SKKN Tổ chức một số trò chơi toán học lớp 2 nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài 

Trong Chương trình giáo dục tiểu học hiện nay, môn toán cùng với các môn học khác trong nhà trường Tiểu học có những vai trò góp phần quan trọng đào tạo nên những con người phát triển toàn diện.

Toán học là môn khoa học tự nhiên có tính lôgic và tính chính xác cao, nó là chìa khoá mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác.

Muốn học sinh Tiểu học học tốt được môn Toán thì mỗi người Giáo viên không phải chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong Sách giáo khoa, trong các sách hướng dẫn và thiết kế  bài giảng một cách dập khuôn, máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ không cao. Nó là một trong những nguyên nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng ngày.

Yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở bậc Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia vào các hoạt động học tập. Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú nhất. Các trò chơi có nội dung toán học lý thú và bổ ích phù hợp với việc nhận thức của các em. Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập, trong việc làm. Khi chúng ta đưa ra được các trò chơi toán học một cách thường xuyên, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy học môn toán sẽ ngày một nâng cao.

Chính vì những lý do nêu trên mà tôi đã chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Tổ chức một số trò chơi toán học lớp 2 nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh” theo mô hình trường học mới VNEN tại trường tiểu học Nga An. Rất mong được sự góp ý của đồng nghiệp.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

– Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở Tiều học theo phương hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể phối hợp với học tập giao lưu. Hình thành và rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

– Góp phần gây hứng thú học tập môn Toán cho học sinh.

– Góp phần một môn học được coi là khô khan, hóc búa thì việc đưa ra các trò chơi Toán học nhằm mục đích để các em học mà chơi, chơi mà học. Trò chơi toán học không những chỉ giúp các em lĩnh hội được tri thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu các tri thức đó.

3. Phạm vi nghiên cứu

  – Đối tượng: Học sinh lớp 2A Trường Tiểu học Nga An – Nga Sơn – Thanh Hóa

 – Tài liệu: Sách giáo khoa toán, Sách Hướng dẫn học toán lớp 2 VNEN, sách hướng dẫn giáo viên, sách trò chơi toán học nói chung.

4. Phương pháp nghiên cứu 

– Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí giáo dục …. có liên quan đến nội dung đề tài.

– Đọc SGK, sách giáo viên, các loại sách tham khảo: Toán tuổi thơ, giúp em vui học toán.

– Dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về nội dung các trò chơi toán học.

– Tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học.

– Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm (Soạn giáo án đã thông qua các tiết dạy) để kiểm tra tính khả thi của đề tài.

B. PHẦN NỘI DUNG 

 I.  CƠ SỞ LÝ LUẬN

1 . Vị trí của môn Toán trong trường Tiểu học 

Bậc Tiểu học là bậc học góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Môn toán cũng như những môn học khác cung cấp những tri thức khoa học ban đầu, những nhận thức về thế giới xung quanh nhằm phát triển năng lực nhận thức, hoạt động tư duy và bồi dưỡng tình cảm đạo đức tốt đẹp của con người.

Môn toán ở trường Tiểu học là một môn độc lập, chiếm phần lớn thời gian  trong chương trình học của trẻ ( tổng số thời gian học tập).

Môn toán có tầm quan trọng to lớn. Nó là bộ môn khoa học nghiên cứu có hệ thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự nhiên của con người.

Môn toán có khả năng giáo dục rất lớn trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận lôgíc, thao tác tư duy cần thiết để con người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người lao động trong thời đại mới.

2. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học

– Ở lứa tuổi Tiểu học cơ thể của trẻ đang trong thời kỳ phát triển hay nói cụ thể là các hệ cơ quan còn chưa hoàn thiện vì thế sức dẻo dai của cơ thể còn thấp nên trẻ không thể làm lâu một cử động đơn điệu, dễ mệt nhất là khi hoạt động quá mạnh và ở môi trường thiếu dưỡng khí.

– Học sinh Tiểu học nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi chúng không tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học tập và phải thường xuyên được luyện tập.

– Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật, hiện tượng nào đố nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh.

– Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới song các em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều đồ dùng dạy học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các trò chơi xen kẽ … để củng cố khắc sâu kiến thức.

3. Nhu cầu về đổi mới phương pháp dạy học :

Học sinh Tiểu học có trí thông minh khá nhạy bén sắc sảo, có óc tưởng tượng phong phú. Đó là tiền đề tốt cho việc phát triển tư duy toán học nhưng rất dễ bị phân tán, rối trí nếu bị áp đặt, căng thẳng, quá tài. Chính vì thế nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy, hình thức chuyển tải, truyền đạt làm thế nào cho phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi là điều không thể xem nhẹ. Đặc biệt đối với học sinh lớp 2, lớp mà các em vừa mới vượt qua những hoạt động mới mẻ ban đầu chuyển từ hoạt động vui chơi là chủ đạo sang hoạt động học tập là chủ đạo. Vì ở lứa tuổi mẫu giáo, các em được học theo cách vui chơi là chủ yếu còn yêu cầu về kỷ luật học tập và kết quả học tập không đặt ra nghiêm ngặt đối với mỗi em. Lên đến lớp 1 thì yêu cầu đó đặt ra là thường xuyên đối với các em ở tất cả các môn học. Như vậy nói về cách học, về yêu cầu học thì trẻ lớp 1 gặp phải một sự thay đổi đột ngột mà đến cuối năm lớp 1 và sang lớp 2 các em mới quen dần với cách học đó. Do vậy, giờ học sẽ trở nên nặng nề, không duy trì được khả năng chú ý của các em nếu các em chỉ có nghe và làm theo.

Muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” hướng tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em. Kiểu dạy này người giáo viên là người định hướng, tổ chức ra những tình huống học tập nó kích thích óc tò mò và tư duy độc lập. Muốn các em học được thì trước hết giáo viên phải nắm chắc nội dung của mỗi bài và lựa chọn, vận dụng các phương pháp sao cho phù hợp, bài nào thì sử dụng các phương pháp trực quan, thuyết trình, trò chơi … hoặc bài nào thì sử dụng phương pháp giảng giải, kiểm tra, thí nghiệm … nhưng phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học.

Học sinh Tiểu học không thể ngồi quá lâu trong giờ học cũng như làm một việc gì đó nhiều thời gian vì thề giáo viên có thể thay đổi hoạt động học của các em trong giờ học: cho các em thảo luận, làm bài tập hoặc thông qua trò chơi. Có như vậy mới gây được hứng thú học tập và khắc sâu được bài học.

4. Tác dụng của trò chơi toán học

Hoạt động vui chơi là hoạt động mà động cơ của nó nằm trong chính quá trình hoạt động trong bản thân trò chơi chứ không nằm ở kết quả chơi. 

Trò chơi  là loại phổ biến của hoạt động vui chơi là chơi theo luật, luật của trò chơi chính là các quy tắc định rõ mục đích, kết quả và yêu cầu của hành động trò chơi, luật của trò chơi có thể tường minh có thể không.

Trò chơi học tập là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gắn với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua chơi học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi và do đó học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi học tập các kỹ năng môn toán được đưa vào trò chơi.

Chơi là một nhu cầu cần thiết đối với học sinh Tiểu học, có thể nói nó quan trọng như ăn, ngủ, học tập trong đời sống các em. Chính vì vậy các em luôn tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi các em biểu lộ tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi không làm tốt được nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có  mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao của các trò chơi. Vì vậy khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận dụng hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thông minh và sự sáng tạo của mình.

Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi.

Trò chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử dụng Trò chơi học tập mà quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn. 

Trò chơi không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục.

1. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
2. Thuận lợi

Trong những năm còn giảng dạy tại trường Tiểu học Nga An. Được sự tín nhiệm của Ban giám hiệu trường, tôi được giảng dạy lớp 2 và trực tiếp chỉ đạo chuyên môn tổ khối 1, 2, 3.

Đa số học sinh nơi đây thuộc vùng nông thôn, nên việc tìm kiếm các vật liệu để làm đồ dùng học tập phục vụ cho tiết học cụ thể là các trò chơi Toán học khá dễ dàng.

Cơ sở vật chất, điều kiện dạy học, đồ dùng trang thiết bị được cấp trên đầu tư hỗ trợ tương đối đầy đủ nên việc dạy học của cô và trò diễn ra khá thuận lợi.

Bên cạnh đó nhà trường còn nhận được sự giúp đỡ của dự án VNEN, hỗ trợ thêm vật liệu để làm đồ dùng dạy học, phục vụ thêm cho tiết học. Hơn thế nữa bản thân tôi được đi tiếp thu chuyên đề về tổ chức dạy học VNEN do Sở giáo dục triển khai, được học hỏi nhiều kinh nghiệm từ chuyên viên của Sở cũng như của đồng nghiệp các huyện bạn.

2.Khó khăn:

Các em vừa bước qua ngưỡng cửa của lớp 1, đây là lứa tuổi còn quen với việc tự do vui chơi, chưa đi vào nề nếp học tập một cách có ý thức.

Đa số phụ huynh chưa quan tâm đến công tác phối hợp, giúp đỡ cho con em mình biết tự lực trong việc học tập ở lớp cũng như ở nhà.

3. Khảo sát thực trạng:

      Với thực trạng như đã nêu trên, ngay từ đầu năm học, trước khi bắt tay vào, tôi đã cho học sinh làm bài kiểm tra để nắm bắt được kết quả học tập của từng 

1. Kết quả khảo sát của 32 học sinh lớp 2A cụ thể như sau:  

4. Nguyên nhân:

– Việc dạy của giáo viên còn chưa phát huy hết tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập. Thêm vào đó việc đầu tư cho nghiên cứu bài dạy chưa nhiều dẫn đến việc nội dung các tiết dạy còn nghèo nàn, đơn điệu, không khí của lớp học còn nặng nề, chưa thay đổi hoạt động học tập của học sinh.

– Việc học của học sinh còn mang tính thụ động, chưa tự giác, thêm vào đó là việc ghi nhớ các kiến thức, kỹ năng về giải toán (phân tích đề, nhận dạng toán, thiết lập các mối liên hệ toán học trong bài toán…) chưa khoa học và bền vững. Khả năng suy luận, khả năng tư duy của học sinh do đặc điểm tâm lí lứa tuổi nên còn nhiều hạn chế.

 III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: 

1.Chuẩn bị trò chơi:

1. Nghiên cứu tài liệu:

  Điều đầu tiên để thực hiện đạt hiệu quả về việc tổ chức trò chơi Toán cho học sinh lớp 2, tôi đã đọc tài liệu, sách báo, tạp chí giáo dục… có liên quan đến nội dung đề tài. Chính sự nghiên cứu, tìm tòi ở tài liệu giúp cho các tiết học Toán có sử dụng trò chơi đạt kết quả tốt.

1. Nghiên cứu thực tế:

     Thông qua các tiết dự giờ tôi đã trao đổi thêm, tư vấn với các bạn đồng nghiệp về nội dung các trò chơi phục vụ cho môn Toán 2 để áp dụng cùng nhau tổng kết, đúc rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học.

    Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của đề tài. Thông qua các tiết dạy thực tế trên lớp, bản thân tôi đã phân loại các đối tượng học sinh, tìm hiểu xem học sinh thường yếu ở mạch kiến thức nào, để lựa chọn trò chơi cho phù hợp, giúp các em củng cố kiến thức để hiểu bài một cách chắc chắn.

    2. Lựa chọn các trò chơi:

     – Việc lựa chọn các trò chơi học tập trong môn Toán lớp 2 phải đáp ứng những yêu cầu của mục đích dạy học. Các trò chơi phải đặt ra cho học sinh các nhiệm vụ học tập tương ứng với nội dung dạy học. Mỗi trò chơi cần có một vị trí đóng góp cụ thể  trong tiến trình thực hiện mục đích dạy học. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu dạy học bộ môn Toán lớp 2, hệ thống các trò chơi phải được lựa chọn sao cho đa dạng về chủ đề, phong phú về cách chơi. Dựa vào hình thức, cách chơi và luật chơi của trò chơi có thể thay thế các trò chơi một cách linh hoạt (thay số bằng chữ, câu cá, mèo bắt chuột, tìm hoa hái quả, cánh hoa tìm nhụy,tìm lá cho hoa, …) từ sự thay thế linh hoạt tạo cho giáo viên có cơ hội tổ chức trò chơi phù hợp với đối tượng học sinh của mình. Để từ đó các em cảm thấy: “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.