SKKN Biện pháp sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo nhóm môn Sinh học 9

1.Mở đầu.

1.1. Lí do chọn đề tài.

Đại hội Đang lần thứ XI đã nêu rõ tám phương hướng cơ bản để phat triển đất nước. Trong đó  có nội dung “Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức”.  Muốn thực hiện được điều đó thì điều không thể thiếu là phải nhanh chóng tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật của thế giới, nhất là vào thời điểm ngày nay công nghệ phát triển như vũ bão và nước ta đã và đang tích cực hội nhập quốc tế. 

“ Dạy học là một nghệ thuật” nghĩa là thực hiện một tiết dạy trên lớp không chỉ đơn thuần là truyền thụ đầy đủ kiến thức SGK, hoàn thành kế hoạch bài giảng. Bài giảng dù dễ hay khó, dù đơn giản hay phức tạp thì luôn cần một tấm lòng của thầy đối với học sinh thân yêu.Thực tế cho thấy đôi khi kết thúc một tiết học HS cảm thấy căng thẳng, nặng nề mà bản thân mỗi giáo viên cũng cảm thấy mệt mỏi không kém .Yêu cầu giáo dục ngaỳ nay phải ‘ Biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo” nghĩa là GV chỉ là người hướng dẫn, theo dõi, dẫn dắt , HS phaỉ là người chủ động chiếm lĩnh tri thức. Nhằm đào tạo ra những con người năng động, độc lập, sáng tạo, biết hợp tác giúp đỡ nhau cùng tìm ra tri thức. Biết vận dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống cho bản thân cũng như xã hội.

Vậy để hoạt động giáo dục có hiệu quả và đạt chất lượng cao thì việc đổi mới nội dung và phương pháp nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh là rất cần thiết. “ Dạy học là một nghệ thuật” nghĩa là thực hiện một tiết dạy trên lớp không chỉ đơn thuần là truyền thụ đầy đủ kiến thức SGK, hoàn thành kế hoạch bài giảng. Bài giảng dù dễ hay khó, dù đơn giản hay phức tạp thì luôn cần một tấm lòng của thầy đối với học sinh thân yêu.Thực tế cho thấy đôi khi kết thúc một tiết học HS cảm thấy căng thẳng, nặng nề mà bản thân mỗi giáo viên cũng cảm thấy mệt mỏi không kém .Yêu cầu giáo dục ngaỳ nay phải ‘ Biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo” nghĩa là GV chỉ là người hướng dẫn, theo dõi, dẫn dắt , HS phaỉ là người chủ động chiếm lĩnh tri thức. Nhằm đào tạo ra những con người năng động, độc lập, sáng tạo, biết hợp tác giúp đỡ nhau cùng tìm ra tri thức. Biết vận dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống cho bản thân cũng như xã hội.

Một trong những phương pháp dạy học tích cực đang các trường trung học cơ sở (THCS) đánh giá mang lại hiệu quả cao là phương pháp thảo luận nhóm (hay còn có tên khác là dạy học hợp tác hoặc dạy học theo nhóm). Hiện nay, học tập theo nhóm vừa là một yêu cầu vừa là một phương pháp học được khuyến khích áp dụng rộng rãi. Trong xu thế hội nhập của đất nước, vai trò của phương pháp học này càng trở nên quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả học tập của người học và phát triển năng lực giao tiếp, làm việc hợp tác.

Dạy học theo nhóm là một phương pháp giảng dạy trong đó người dạy sẽ tổ chức người học thành những nhóm nhỏ để thực hiện các hoạt động như: thảo luận, đóng vai, giải quyết vấn đề,… Mỗi thành viên không chỉ có trách nhiệm thực hiện các hoạt động của nhóm mà còn phải có trách nhiệm hợp tác, giúp đỡ các thành viên trong nhóm hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Đây là một phương pháp giảng dạy khá ưu việt (sẽ được đề cập đầy đủ trong phần cơ sở lí luận), cho phép rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm cho học sinh hiện đang được áp dụng rộng rãi cho nhiều môn học và trong nhiều trường, không chỉ ở cấp THCS mà còn được áp dụng ở nhiều cấp học khác. 

Thế nhưng trong thưc tế giảng dạy khi áp dụng phương pháp này cũng gặp không ít những hạn chế đó là: 

– Còn có một số học sinh ỷ lại vào những người giỏi hơn vì nghĩ họ sẽ giúp mình hoàn thành công việc được giao mà không cần tham gia hoạt động.

    – Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của một vài cá nhân 

– Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm.

– Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của từng cá nhân trong nhóm.

          – Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ gây nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.

– Điều hành không tốt dễ dẫn đến mất trật tự trong học tập, tốn thời gian không cần thiết .

 Bắt đầu từ năm học ………..việc đánh giá xếp loại giờ dạy của giáo viên THCS được thực hiện theo công văn số 5555/BGĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 và theo hướng dẫn số 572/HD-SGĐT Thanh Hóa  ngày 29 tháng 03 năm 2017. Việc đánh giá giờ dạy của giaó viên theo các nội dung “Kế hoạch và tài liệu dạy học,tổ chức hoạt động học cho học sinh,hoạt động học của học sinh”[2].

Vậy làm thế nào để vẫn áp dung phương pháp hoạt động nhóm nhưng phải khắc phục được cơ bản những hạn chế nêu trên. Đó là lý do tôi viết sáng kiến “Biện pháp sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo nhóm môn sinh học 9 ở trường THCS Lâm Xa” .

1.2. Mục đích nghiên cứu.

  Việc sử dụng kết hợp có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo nhóm trong dạy học môn sinh học 9 ở trường THCS Lâm Xa  qua các tiết học sẽ dần hình thành cho HS tư duy mạch lạc, hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc, có cách nhìn vấn đề một cách hệ thống, khoa học. Sử dụng kết hợp các kỹ thuật dạy học với các phương pháp dạy học tích cực như vấn đáp gợi mở, có tính khả thi cao góp phần đổi mới PPDH. Sau mỗi mỗi tiết mỗi chương hoặc mỗi phần nếu sử dụng bản đồ tư duy để hệ thống hóa kiến thức thì HS sẽ khắc sâu được những kiến thức đó một cách khoa học và giúp các em ôn tập một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

        Việc sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong giảng dạy Sinh học 9  để nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS, đáp ứng được mục tiêu của giáo dục hiện nay,đúng tinh thần công văn 572 ngày 29/03/2017 của SGDĐT Thanh Hóa.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

         – Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Tham khảo, nghiên cứu tài liệu hướng dẫn về phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực nói chung và phương pháp, kỹ thuật dạy học sử dụng bản đồ tư duy. Tham khảo SGK, SGV, sách chuẩn kiến thức kĩ năng bộ môn Sinh học. Sử dụng phần mềm mindmap thiết kế bản đồ tư duy.

– Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát thái độ, mức độ hứng thú học tập của học sinh.

– Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm dạy và học: Tích lũy các giờ dạy trên lớp, dự giờ đồng nghiệp, đồng nghiệp dự giờ góp ý.

          – Phương pháp thực nghiệm: Lựa chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng; áp dụng dạy thử nghiệm trên lớp.

– Phương pháp phân tích: So sánh chất lượng giờ dạy, lực học, mức độ tích cực của học sinh khi chưa áp dụng SKKN với khi đã áp dụng SKKN.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

2.1.1. Phương pháp dạy học