SKKN Một số kinh nghiệm rèn luyện cho học sinh kĩ năng làm bài tập Vật lí phần bài tập vận dụng định luật ôm

1. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Đại Hội Đảng toàn quốc lần IX đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá, là điều kiện phát huy năng lực con người, là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. Vì thế, muốn giáo dục và đào tạo xứng đáng với vị trí trên thì mỗi thầy giáo, cô giáo phải luôn phấn đấu để nâng cao hiệu quả giờ lên lớp. Có làm được như thế thì mới nâng cao chất lượng đào tạo, gây được uy tín với học sinh, củng cố niềm tin đối với phụ huynh học sinh và hoàn thành nhiệm vụ mà xã hội đã giao phó

Là giáo viên dạy vật lý bậc trung học cơ sở, trong suốt quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy rằng học sinh gặp không ít khó khăn khi giải và chữa các bài tập vật lý. Bởi vì, học sinh chỉ giải một cách mò mẫm, không có định hướng rõ ràng, áp dụng công thức một cách máy móc, không theo một trình tự nhất định. Do đó, đôi khi không giải được bài tập vật lý cơ bản và nhất là khi gặp những bài tập có tính suy luận cao hầu như học sinh không giải được

Kinh nghiệm cho thấy, giải bài tập vật lý không chỉ đơn giản là tính toán mà phải biết các hiện tượng vật lý, nắm vững các quy luật, định luật vật lý…Từ đó, mới vận dụng kiến thức đã học để phân tích, suy luận, tổng hợp và bắt tay vào việc giải bài tập vật lý. Một số  học sinh khi làm bài tập không biết phải bắt tay từ đâu? Phải làm bài như thế nào? Lựa chọn công thức nào cho phù hợp? Cuối cùng là không thể giải được bài tập.

Nếu giải được bài tập vật lý sẽ giúp học sinh khắc sâu hơn kiến thức đã học và đặc biệt là biết vận dụng kiến thức vật lý để giải quyết những nhiệm vụ của học tập và giải thích được những hiện tượng vật lý có liên quan đến cuộc sống. Khi giải bài tập vật lý học sinh phải vận dụng các thao tác tư duy, so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa…Để xác định bản chất vật lý của từng bài tập, từ đó mới chọn lựa các công thức sao cho phù hợp với từng bài tập. 

Vì thế, rèn luyện kỹ năng giải bài tập vật lý nói chung và giải bài tập Vật lí phần bài tập vận dụng định luật Ôm cho học sinh nói riêng là việc rất cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả việc dạy và học bộ môn Vật lý trong trường THCS. Xuất phát từ quan điểm trên nên tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là: “Một số kinh nghiệm rèn luyện cho học sinh kĩ năng làm bài tập Vật lí phần bài tập vận dụng định luật ôm tại trường THCS Quảng Hưng – Thành phố Thanh hóa” nghiên cứu, áp dụng trong quá trình giảng dạy môn Vật lý lớp 9 và phổ biến cho đồng nghiệp cùng tham khảo trong những năm học qua.

2. Mục đích nghiên cứu:

+ Xây dựng các phương pháp giải bài tập Vật lí phần vận dụng định luật Ôm.

+ Thông qua giải bài tập, học sinh phát hiện ra các mối quan hệ định lượng đối với một đại lượng Vật lí, đối với các đại lượng trong một định luật Vật lí. Từ đó hình thành và phát triển khả năng phân tích, tổng hợp các thông tin và dữ liêụ thu thập được khả năng tư duy trừu tượng, khái quát trong xử lí các thông tin để rút ra các quy tắc, quy luật, phát triển kỹ năng vận dụng những kiến thức đã được hình thành để giải quyết các tình huống học tập vào thực tiễn khác nhau. Học sinh được rèn luỵên kỹ năng, thói quen, tính cẩn thận. Mặt khác, giải bài tập còn được nâng cao về mặt tư duy lôgíc, lập luận chặt chẽ, phát huy khả năng sáng tạo cho học sinh. Từ đó biết cách so sánh, phân tích và tổng hợp giúp học sinh hiểu biết về những ứng dụng cơ bản của Vật lí trong sản xuất, đồng thời giải thích được các hiện tượng Vật lí có liên quan.

Để đáp ứng được những yêu cầu của bộ môn, cũng như việc nâng cao chất lượng đại trà cho học sinh, mỗi tiết học giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh giải các bài tập một cách khoa học, trình tự, lôgíc theo đặc thù bộ môn. Tôi nghĩ hướng dẫn cho học sinh giải bài là dạy cho học sinh biết cách khai thác nội dung bài tập, biết thiết lập các mối quan hệ giữa các đại lượng đã biết và chưa biết để tìm ra cách giải nhanh nhất. Phát huy cao độ tính sáng tạo cho học sinh, góp phần hình thành và rèn luyện cho học sinh cách tư duy, làm việc khoa học, cũng như góp phần giáo dục học sinh có ý thức, thái độ, trách nhiệm đối với cuộc sống, gia đình, xã hội và môi trường.

3. Đối tượng nghiên cứu.

   Đối tượng là học sinh lớp 9 Trường THCS Quảng Hưng -Thành phố Thanh hóa – Tỉnh Thanh hóa trong hai năm học ………..và ………..

4. Phương pháp nghiên cứu.

 – Tham khảo tài liệu về một số bài soạn mẫu trong quyển một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở

 – Tham khảo ý kiến cũng như phương pháp dạy của đồng nghiệp thông qua các buổi sinh hoạt  chuyên môn, dự giờ thăm lớp.

 – Điều tra khảo sát kết quả học tập của học sinh.

 – Thực nghiệm dạy ở lớp 9.

 – Đánh giá kết quả học tập của học sinh sau khi dạy thực nghiệm.

1. NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận.

Qua các năm thực hiện chương trình thay sách giáo khoa, trong quá trình giảng dạy bộ môn Vật lí 9 tôi thấy việc giải bài tập Vật lí nói chung và việc giải các bài tập là một vấn đề vô cùng khó khăn đối với học sinh. Những khó khăn mà học sinh thường xuyên mắc phải đó là:

– Không viết được tóm tắt cấu trúc của mạch điện

– Không biết cách suy luận để chọn công thức tính.

– Không biết xây dựng mối quan hệ từ các đại lượng đã biết để rút ra đại lượng chưa biết.

Là một giáo viên tham gia trực tiếp vào công tác giảng dạy bộ môn Vật lí, tôi thấy việc hướng dẫn học sinh giải bài tập là một vấn đề mà mỗi giáo viên đứng lớp cần phải suy nghĩ và trăn trở.

2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

2.1. Thuận lợi :

– Trong quá trình giảng dạy tôi luôn được sự đóng góp ý kiến giúp đỡ của đồng nghiệp cũng như sự chỉ đạo chặt chẽ của ban Ban giám hiệu trường THCS Quảng Hưng. 

– Bản thân cũng nhiều năm dạy môn Vật lý lớp 9 và luôn có ý thức cao trong việc tự học tập và tìm tòi để không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Luôn có tinh thần trách nhiệm cao trong công tác giảng dạy. Luôn suy nghĩ tìm ra những phương pháp dạy phù hợp với đối tượng học sinh để nâng cao chất lượng giảng dạy.

 – Học sinh của trường đa số là chăm ngoan lắng nghe ý kiến của thầy cô giảng dạy.

2.2. Khó khăn: 

– Phụ huynh học sinh đa số sống bằng nghề nông, một số phụ huynh là công nhân làm việc tại khu công nghiệp Cảng Lễ Môn… điều kiện kinh tế cũng