SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp 1

1. MỞ ĐẦU
1.1.Lí do chọn đề tài
Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học có vị trí quan trọng  trong  việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu của  sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên các bậc học trên. Ngay từ lớp Một, giáo viên đã phải xây dựng tốt nề nếp học tập, rèn luyện cho học sinh các phương pháp tự học và nhiều kĩ năng sống cần thiết. Học sinh lớp Một rất ngây thơ , tâm hồn các em như một tờ giấy trắng, vẽ lên đó đẹp hay xấu phần lớn là tác động của thầy cô chủ nhiệm. Đặc biệt là hiện nay, học sinh học hai buổi trên ngày và đa số các em ăn bán trú tại trường thì phần lớn thời gian trong ngày các em được sống và giao tiếp với giáo viên chủ nhiệm và bạn bè. Nhận thức được tầm quan trọng của một giáo viên chủ nhiệm lớp, tôi luôn tự nhủ, trước tiên mình phải là một tấm gương sáng cho học sinh. Tôi phải thực lòng yêu thương học sinh của mình sao cho  các em cảm nhận cô giáo như người mẹ thứ hai của các em thì mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.
Sau nhiều năm làm chủ nhiệm lớp, tôi luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tôi muốn ghi lại những biện pháp mình đã làm để suy ngẫm, chọn lọc và đúc kết thành kinh nghiệm của bản thân.  Mong nhận được những góp ý, nhận xét của cấp trên và đồng nghiệp để tôi phát huy những mặt mạnh và điều chỉnh, khắc phục những thiếu sót cho hoàn thiện hơn. Xuất phát từ suy nghĩ như vậy, tôi đã chọn cho mình đề tài : “Một số biện pháp nâng cao chất lượng công tác  chủ nhiệm lớp 1”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Tôi viết sáng kiến này với mong muốn:
2.1. Tìm hiểu về đặc điểm tâm lí và nhận thức của học sinh lớp 1, nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm, từ đó đề ra biện pháp công tác chủ nhiệm lớp giúp học sinh phát triển toàn diện.
2.2.Chia sẻ với đồng nghiệp những việc mình đã làm và đã có kết quả tốt trong công tác chủ nhiệm.
2.3.Nhận được những lời góp ý, nhận xét của đồng nghiệp, Ban Giám Hiệu và lãnh đạo cấp trên để tôi có thể phát huy những mặt mạnh, điều chỉnh những thiếu sót cho bản thân hoàn thiện hơn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm – lớp 1A trường Tiểu học Quảng Thắng – Thành phố Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
4.1    Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
4.2    Phương pháp điều tra.
4.3    Phương pháp tổng hợp, đánh giá.

2. NỘI DUNG
2. 1. Cơ sở lí luận
2.1.1.Đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh lớp 1
Học sinh lớp 1 chú ý có chủ định (tức chú ý có ý thức, chú ý vào việc học tập) của trẻ còn yếu, khả năng kiểm soát, điều khiển chú ý còn hạn chế. Sự tập trung chú ý của trẻ còn yếu và thiếu tính bền vững, dễ bị phân tán bởi những âm thanh, sự kiện khác ngoài nội dung học tập. Trẻ thường quan tâm chú ý đến những môn học, giờ học có đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn có nhiều tranh ảnh, trò chơi hoặc có cô giáo xinh đẹp, dịu dàng,… Thời gian chú ý có chủ định chỉ kéo dài tối đa từ 25 đến 30 phút.
Tri giác các em mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết và mang tính không ổn định,  tri giác thường gắn với hình ảnh trực quan.
Tưởng tượng của học sinh lớp 1 đã phát triển phong phú hơn so với trẻ mầm non nhờ có bộ não phát triển và vốn kinh nghiệm ngày càng nhiều. Tuy nhiên, tưởng tượng của các em vẫn còn đơn giản, chưa bền vững và dễ thay đổi.
Hầu hết học sinh tiểu học có ngôn ngữ nói thành thạo. Khi trẻ vào lớp 1 bắt đầu xuất hiện ngôn ngữ viết. Nhờ có ngôn ngữ phát triển mà trẻ có khả năng tự đọc, tự học, tự nhận thức thế giới xung quanh và tự khám phá bản thân thông qua các kênh thông tin khác nhau.
Ngôn ngữ có vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình nhận thức cảm tính và lý tính của trẻ, nhờ có ngôn ngữ mà cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng của trẻ phát triển dễ dàng và được biểu hiện cụ thể thông qua ngôn ngữ nói và viết của trẻ. Thông qua khả năng ngôn ngữ của trẻ ta có thể đánh giá được sự phát triển trí tuệ của trẻ.
Trong giai đoạn lớp 1, 2 ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt và chiếm ưu thế hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa. Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chưa biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay xây dựng dàn bài để ghi nhớ tài liệu.
Ở đầu tuổi tiểu học hành vi mà trẻ thực hiện còn phụ thuộc nhiều vào yêu cầu của người lớn (học để được bố cho đi ăn kem, học để được cô giáo khen, quét nhà để được ông cho tiền,…) . Khi đó, sự điều chỉnh ý chí đối với việc thực hiện hành vi ở các em còn yếu. Đặc biệt các em chưa đủ ý chí để thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra nếu gặp khó khăn.
Tóm lại, sáu tuổi vào lớp 1 là bước ngoặt lớn của trẻ thơ. Môi trường học tập thay đổi một cách cơ bản: trẻ phải tập trung chú ý trong thời gian liên tục từ 30 – 35 phút. Nhu cầu nhận thức chuyển từ hiếu kỳ, tò mò sang tính ham hiểu biết, hứng thú khám phá. Trẻ bắt đầu kiềm chế dần tính hiếu động, bột phát để chuyển thành tính kỷ luật, nền nếp, chấp hành nội quy học tập. Tính nhạy bén và sức bền vững, sự khéo léo thao tác của đôi bàn tay để tập viết được phát triển nhanh. Tất cả những điều đó đều là thử thách đối với trẻ, muốn trẻ vượt qua được tốt những thử thách đó thì phải cần có sự quan tâm giúp đỡ của gia đình, nhà trường và xã hội dựa trên sự hiểu biết về tri thức khoa học.
2.1.2. Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm
Ngoài các nhiệm vụ như giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm còn có những chức năng, nhiệm vụ sau đây:
– Tìm hiểu và nắm vững học sinh trong lớp về mọi mặt để có biện pháp tổ chức giáo dục sát với đối tượng nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của từng học sinh và của cả lớp.
– Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp và của từng học sinh;
– Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng; Tham gia hướng dẫn hoạt động tập thể, hoạt động giáo dục và rèn luyện học sinh do nhà trường tổ chức.
– Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường;
– Nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học; đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh;
– Báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng, hoặc phó hiệu trưởng khi được uỷ quyền.
– Giáo viên chủ nhiệm là người trực tiếp, thường xuyên hướng dẫn học sinh tạo dựng môi trường thân thiện trong mỗi lớp học; là thành viên tích cực trong phong trào thi đua xây dựng “ Trường học thân thiện – Học sinh tích cực”.
Giáo viên chủ nhiệm có một vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục của nhà trường.Vì vậy, giáo viên chủ nhiệm cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, với mục đích “ Tất cả vì học sinh thân yêu” tích cực tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, góp phần giáo dục nhân cách học sinh có hiệu quả và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
2.2. Thực trạng ban đầu
* Bước vào lớp 1 là các em bước vào năm đầu tiên của đời học sinh. Các em rời lớp mẫu giáo với hoạt động chủ đạo là vui chơi sang hoạt động chủ đạo là học tập nên không tránh khỏi sự bỡ ngỡ. Học sinh lớp 1 còn rất non nớt, tuy ham hiểu biết, thích bắt chước, rất hiếu động nhưng sự tập trung chưa cao, nhanh biết nhưng cũng nhanh quên. Vì vậy, các em cần được giáo dục và rèn luyện rất nhiều kĩ năng sống để tự tin trong học tập và trong cuộc sống.
* Năm học ………, tôi được phân công chủ nhiệm lớp 1A với 41 học sinh, trong đó có13 học sinh nữ và 28 học sinh nam, sĩ số lớp đông, số học sinh nam nhiều, các em sống trong những gia đình có hoàn cảnh khác nhau, nếp sống khác nhau nên nhận thức cũng khác nhau. Rất vất vả cho giáo viên chủ nhiệm lớp.
Mặt khác, trường tôi là trường vùng ven, đa số học sinh là con em gia đình làm nông nghiệp, nhiều em có hoàn cảnh còn khó khăn, bố mẹ làm ăn xa nên sự phối kết hợp với giáo viên chủ nhiệm trong công tác giáo dục học sinh có nhiều hạn chế. Lớp có tới 3 học sinh bị tự kỉ, 2 em thuộc hộ nghèo, 3 em có hoàn cảnh đặc biệt … Đòi hỏi giáo viên phải biết phối hợp tốt với gia đình học sinh trong việc giáo dục và quan tâm đến sức khỏe, khả năng học tập của các em.
* Lớp 1A do tôi chủ  nhiệm tất cả học sinh đều tham gia bán trú, các em học hai buổi trên ngày rồi ăn nghỉ buổi trưa tại trường nên rất cần sự chăm sóc cẩn thận của cô giáo để đảm bảo sự an toàn và sức khỏe của học sinh.
*Bước vào lớp 1, học sinh lần đầu tiên làm quen mô hình học tập mới, rất khác ở lớp Mẫu giáo, điều gì cũng  mới mẻ. Các em chưa có nề nếp, chưa có ý thức tự quản. Xây dựng đội ngũ tự quản, xây dựng nề nếp lớp học là nền tảng của công tác chủ nhiệm.
Đánh giá chất lượng giữa kì I, kết quả về năng lực, phẩm chất, các môn học và hoạt động giáo dục của lớp tôi như sau:

Môn học và hoạt động giáo dục Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
SL TL SL TL SL TL
Mức đạt được
Năng lực Tốt Đạt Cần cố gắng
SL TL SL TL SL TL
Tự phục vụ, tự quản
Hợp tác
Tự học, giải quyết vấn đề

Mức đạt được
Năng lực Tốt Đạt Cần cố gắng
SL TL SL TL SL TL
Chăm học, chăm làm
Tự tin, trách nhiệm
Trung thực , kỉ luật
Đoàn kết, yêu thương

2.3.  Biện pháp thực hiện
Là một giáo viên tiểu học, với nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi thấy công việc của một giáo viên chủ nhiệm lớp ở tiểu học thực sự là vất vả. Để làm tốt công tác chủ nhiệm thì giáo viên vừa phải giỏi chuyên môn, vừa phải là một nhà tâm lý để hiểu học sinh, để xử lý các tình huống  sao cho khéo léo, tế nhị và đạt hiệu quả cao.
Giáo viên chủ nhiệm có rất nhiều công việc, tuy  nhiên với SKKN này, tôi chỉ hướng vào công tác  chủ nhiệm lớp với các nội dung cơ bản sau:
2.3.1.Tiếp cận , tìm hiểu học sinh:
a. Tìm hiểu về đặc điểm, tình hình gia đình:
Ngay từ khi nhận danh sách lớp mình chủ nhiệm, tôi đã bắt đầu tiến hành  tìm hiểu để nắm bắt được: nơi ở, hoàn cảnh gia đình, đặc điểm riêng của từng em qua các kênh thông tin:
* Tìm hiểu qua giáo viên dạy các em ở mẫu giáo (vì trường Mầm non ở cạnh trường tôi, hầu hết các em đều học ở trường này).
* Tìm hiểu qua các phụ huynh lớp trước cùng nơi sinh sống hoặc có họ hàng với học sinh lớp tôi.
* Lập phiếu điều tra thông tin cá nhân: phát mỗi em một phiếu điều tra và yêu cầu phụ huynh điền đầy đủ vào phiếu: họ tên học sinh, ngày sinh,địa chỉ,  họ tên phụ huynh, nghề nghiệp bố mẹ, số điện thoại, tình trạng sức khỏe hiện nay…
SƠ YẾU LÝ LỊCH
Họ và tên học sinh:………………………………………………………………
Sinh ngày:  ….tháng……năm ….                        Dân tộc: ………………………
Nơi sinh : ………………………………………………………
Quê quán :………………………………………………………………………
Nơi ở hiện nay :…………………………………………………………………
Thuộc diện ( hộ nghèo, cận nghèo, con TBLS, mồ côi ): ………………………
Tình hình sức khỏe hiện nay:……………………………………………………..
Họ và tên cha: ………………………… Năm sinh : …………………………
Nghề nghiệp – Nơi công tác :……………………………………
Số điện thoại : …………………………………………………………………..
Họ và tên mẹ: …………………………… Năm sinh : ………………………….
Nghề nghiệp – Nơi công tác :……………………………………………………
Số điện thoại : ……………………………………………
Ngày ……. tháng ……năm ….
Phụ huynh học sinh