SKKN Một số kinh nghiệm giúp nâng cao hiệu quả trải nghiệm thực tế cho học sinh lớp 3

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Như chúng ta đã biết, xu thế hiện nay thì hoạt động trải nghiệm thực tế vô cùng quan trọng. Đăc biệt đối với các em học sinh, nó giúp các em hình thành và phát triển đầy đủ các kỹ năng sống, đây cũng là cơ hội để giúp các em nhận thức đúng đắn hơn về tầm quan trọng của việc học tập, sự số gắng phấn đấu và nỗ lực của bản thân. Bên cạnh đó hoạt động trải nghiệm còn giúp các em hứng thú khám phá những điều mới mẻ, kỳ diệu của thiên nhiên của cuộc sống, lao động và sáng tạo. Các em sẽ tham gia một cách chủ động, hứng khởi, nhiệt tình bởi thông qua hoạt động này các em có thể bắt đầu từ các khâu như chuẩn bị, thực hành, đánh giá kết quả, …Cũng thông qua hoạt động trải nghiệm, các em được tự do trình bày ý tưởng, cách thực hiện và trực tiếp tham gia chính vì vậy sẽ tạo động lực, khơi gợi niềm đam mê, thích thú đối với các em. Sẽ hiệu quả hơn khi hoạt động trải nghiệm này song hành với các hoạt động dạy và học trên lớp, do đó ngay từ lứa tuổi đang cắp sách tới trường nếu các em được học tập và trải nghiệm thì chắc chắn sẽ trang bị cho các em sự tự tin, mạnh dạn và vững vàng trong cuộc sống hiện tại và tương lai.
Nhưng trên thực tế, việc thực hiện các hoạt động trải nghiệm cho học sinh đặc biệt là học sinh tiểu học còn gặp rất nhiều khó khăn. Như kinh phí tổ chức còn hạn hẹp, việc học văn hóa trên lớp chiếm thời lượng nhiều, lựa chọn không gian, địa điểm phù hợp cũng là một vấn đề cần đặt ra, lứa tuổi các em còn nhỏ nên việc tổ chức một số hoạt động còn gặp khó khăn để đảm bảo an toàn, cách thức hướng dẫn các em thực hiện để có hiệu quả, …. Việc lựa chọn nội dung, hình thức, địa điểm và thời gian thực hiện cũng vô cùng khó khăn cho giáo viên và học sinh. Chính từ thực trạng đó mà các hoạt động trải nghiệm ở một số trường học chưa được khai thác triệt để và đạt hiệu quả. Trước tình hình đó là một giáo viên đang ngày ngày đứng lớp, bản thân tôi luôn trăn trở và suy nghĩ để làm sao có những giải pháp giúp học sinh được tham gia thực hành trải nghiệm thực tế một cách thường xuyên và đạt hiệu quả cao nhất nhằm giúp các em trở thành những con người sống tích cực, tự tin, sáng tạo, xử lí tốt trong mọi tình huống để mai sau khi đã trưởng thành các em sẽ vững vàng, nhạy bén, sáng tạo trong công việc và cuộc sống, để trở thành những con người có ích cho gia đình nói riêng và và xã hội nói chung trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đây là lí do để tôi thực hiện đề tài “Một số kinh nghiệm giúp nâng cao hiệu quả trải nghiệm thực tế cho học sinh lớp 3.”
II. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu
Mục đích của việc nghiên cứu này nhằm đưa ra những giải pháp, biện pháp phù hợp giúp cho việc thực hiện các hoạt động trải nghiệm của học sinh đạt hiệu quả với mục đích hướng tới là tạo cơ hội cho học sinh huy động, tổng hợp tất cả các kiến thức các em đã được học trong các môn học và đã được giáo dục trong các hoạt động để trải nghiệm thực tế nhằm giúp các em phát huy hết khả năng, sự tự tin, sáng tạo, tích cực, chủ động trong mọi tình huống nhằm phát triển một cách đúng đắn và toàn diện về năng lực, phẩm chất cho học sinh.
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lý luận của vấn đề
Chắc hẳn chúng ta đã từng đọc và chiêm nghiệm nhiều câu danh ngôn về trải nghiệm nhưng bản thân tôi vẫn tâm đắc nhất với câu “Cuộc đời này là món quà bạn dành cho mình … Hãy mở nó ra.” Vâng quả thật là đúng như vậy, chúng ta đang được tận hưởng một món quà vô cùng lớn lao đó là được sống, được học tập, sinh hoạt, lao động sáo tạo. Nhưng cái quan trọng là chúng ta tận hưởng món quà đó như thế nào để thực sự có ý nghĩa. Chúng ta phải bắt tay vào mở nó ra để khám phá và tận hưởng nó. Vậy còn chần chừ gì nữa khi lứa tuổi các em học sinh đang ngày ngày ngồi trên ghế nhà trường, các em hãy tận hưởng món quá đó bằng cách hãy bắt tay vào khám phá và tận hưởng nó, bởi vì có khám phá, có trải nghiệm thì chúng ta mới nhận biết được những điều thú vị ở trong món quà đó. Để rồi ta thấy trải nghiệm vô cùng quan trọng, nó mở ra cho các em rất nhiều cơ hội để tìm hiểu, để khám phá, để sáng tạo bằng chính bàn tay khối óc của các em, giúp các em trở thành những con người năng động, sống có mục đích, tích cực, chủ động và sáng tạo trong mọi hoạt động để tạo cho các em có những kinh nghiệm vững vàng trong cuộc sống và có thể ứng phó với bất kì hoàn cảnh nào khi các em tiếp xúc.
Cũng chính vì vậy mà Chương trình giáo dục phổ thông hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ban hành kèm theo thông tư số 32/2018/TTBGD ĐT ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đề ra mục tiêu chương trình đối với cấp tiểu học là Hoạt động trải nghiệm hình thành cho học sinh thói quen tích cực trong cuộc sống hằng ngày, chăm chỉ lao động; thực hiện trách nhiệm của người học sinh ở nhà, ở trường và ở địa phương; biết tự đánh giá và tự điều chỉnh bản thân; hình thành những hành vi giao tiếp, ứng xử có văn hóa; có ý thức hợp tác nhóm và hình thành được năng lực giải quyết vấn đề.
Tác giả Lê Huy Hoàng trường Đại học sư phạm Hà Nội trong bài viết “Một số vấn đề về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thông mới” có đề cập đến quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Theo tác giả, hoạt động trải nghiệm sáng tạo sẽ giúp người học hình thành và phát triển được phẩm chất, năng lực, nhận ra năng khiếu, sở thích, đam mê, bộc lộ và điều chỉnh cá tính; nhận ra chính mình cũng như khuynh hướng phát triển của bản thân.
Từ những vấn đề pháp lý trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chú trọng tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông, đặc biệt là trường Tiểu học Krông Ana, đơn vị tôi đang công tác trong những năm qua được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh.
II. Thực trạng vấn đề
Hiện nay đa số học sinh chỉ tập trung vào một nhiệm vụ đó là học tập còn việc vận dụng thực hành vào cuộc sống vẫn còn hạn chế, đặc biệt sự quan tâm, bao bọc của cha mẹ học sinh quá chặt chẽ, không dám cho con em mình tham gia vào một số công việc ở nhà, tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, …. Sợ ảnh hưởng đến sức khỏe của con em, chính vì vậy mà các em rơi vào tình trạng bị động khi gặp một số tình huống trong cuôc sống. Hơn thế nữa bản tính của môt số em còn e dè, nhút nhát, thiếu tự tin nên cũng gặp không ít khó khăn khi tham gia vào các hoạt động trải nghiệm. Còn một vấn đề cũng khiến cho giáo viên gặp trở ngại khi thực hiện các hoạt động trải nghiệm đó là thời gian, hình thức tổ chức, địa điểm để phù hợp với lứa tuổi tiểu học của các em. Chính vì điều đó mà các hoạt động trải nghiệm vẫn chưa được tổ chức một cách thường xuyên. Cũng chính từ những khó khăn đó mà học sinh được tham gia các hoạt động trải nghiệm chưa nhiều và chỉ nằm trong phạm vi đơn giản, dễ thực hiện. Chính vì điều đó mà kĩ năng sống của học sinh vẫn còn hạn chế. Cụ thể trong các năm học trực tiếp giảng dạy các em, tôi thấy các em thực hiện các hoạt động trải nghiệm còn hời hợt, chưa thật sự chủ động, cách làm việc của các em chưa chắc chắn, thiếu sự chuyên nghiệp nên kết quả chưa đạt như mong muốn của giáo viên, nội dung trải nghiệm chưa phong phú,… Từ đó người giáo viên cần có một kế hoạch trải nghiệm với nội dung và hình thức phong phú nhằm cải thiện tình hình trên. Và sau đây là một số giải pháp cụ thể.
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
III.1. Nắm bắt đặc điểm tình hình học sinh
Như chúng ta đã biết trong một lớp học, mỗi học sinh có một tính cách đặc điểm và sở thích khác nhau, mỗi học sinh có khả năng đặc biệt khác nhau và đặc biệt mỗi em đều có hoàn cảnh gia đình và cách chăm sóc, dạy dỗ khác nhau. Chính vì điều đó người giáo viên muốn có một kết quả giáo dục tốt ở trên lớp thì điều đầu tiên cần phải tìm hiểu đặc điểm, tình hình học sinh. Đối với việc giúp học sinh có một kết quả tốt về trải nghiệm thực tế cũng vậy, đòi hỏi người giáo viên phải nắm bắt được đặc điểm tình hình riêng của mỗi em. Đối với bản thân tôi cũng vậy, trước khi có kế hoạch tổ chức cho học sinh các hoạt động trải nghiệm, tôi đã tìm hiểu về học sinh đầu tiên là tìm hiểu qua cha mẹ học sinh về tính cách, sở trường, sở thích, khả năng làm việc phù hợp với lứa tuổi khi ở nhà. Sau khi tìm hiểu thông qua phụ huynh tôi sẽ tìm hiểu thông qua trò chuyện với các em, vào một tiết sinh hoạt lớp chẳng hạn, tôi sẽ dành một khoảng thời gian cho các em giao lưu với cô giáo để nói về sở trường và sở thích của mình, kể những việc mình có thể làm để giúp đỡ bố mẹ ở nhà, tôi khuyến khích học sinh kể thật, kể thoải mái. Bước tiếp theo tôi sẽ tiến hành kiểm tra trực tiếp bởi vì tìm hiểu học sinh có những nội dung mình có thể kiểm tra trực tiếp bằng những việc làm của các em. Ví dụ như: Muốn biết khả năng thực hành, thao tác của các em nhanh hay chậm, chắc chắn hay không tôi sẽ kiểm tra thông qua những việc làm như lau bảng, rửa li, quét nhà, … tiến hành cho các em làm theo tổ và sẽ quan sát theo dõi. Những học sinh nào đã từng làm việc hoặc những học sinh nào chưa bao giờ phải làm những việc như thế này thì tôi sẽ nhận biết và phân loại khả năng của học sinh để có những kế hoạch tiếp theo. Ngoài ra tôi còn tìm hiểu về kĩ năng giao tiếp của các em thông qua cách xử lí một tình huống hoặc hóa thân thành một nhân vật trong một câu chuyện nào đó, … để nắm được khả năng của các em đến đâu từ đó sẽ có hướng giúp các em phát huy cũng như giúp các em cải thiện về kĩ năng giao tiếp của mình. Tìm hiểu thông qua các giáo viên bộ môn, tôi thường xuyên trao đổi với giáo viên bộ môn về đặc điểm của các em trên lớp, vì một lớp học có khoảng 5-6 giáo viên dạy cùng nên mỗi giáo viên họ cũng sẽ nắm được một số đặc điểm tình hình của các em và việc tìm hiểu thông qua nhiều giáo viên sẽ giúp tôi nắm bắt chính xác về đặc điểm tình hình của từng em. Tìm hiểu thông qua một phép thử, để biết được khả năng thực hành trong cuộc sống của các em như thế nào tôi có thể đưa ra một phép thử như sau: “Hôm nay cái khăn trải bàn của lớp mình hơi bẩn, bạn nào biết giặt khăn thì có thể giặt giúp lớp cái khăn bàn này.” Với những bạn đã từng làm những việc giặt đồ cho bản thân khi ở nhà thì việc giăt cái khăn trải bàn là vô cùng đơn giản và các em rất tự tin để nhận nhiệm vụ này.
Qua đó tôi cũng biết thêm được về khả năng thực hành của các em trong cuộc sống hằng ngày.